سید محمد امین‌آبادی

روابط جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی طی سال‌های اخیر رو به گسترش بوده است. جمهوری آذربایجان در راستای همین گسترش روابط‌، فروردین‌ماه گذشته در جریان سفر وزیر خارجه خود به فلسطین اشغالی سفارت خود را در تل‌آویو افتتاح کرد. «الی کوهن» وزیر امور خارجه رژیم صهیونیستی در پیامی در همین زمینه نوشت: «خبر تاریخی! در حال حاضر میزبان وزیر امور خارجه آذربایجان در وزارت امور خارجه هستم.» «جیحون بایراموف»‌، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان نیز در جریان کنفرانس خبری مشترک با همتای صهیونیست خود گفت: «در زمینه اقتصادی هم‌اکنون بیش از ۱۴۰ شرکت اسرائیلی در آذربایجان فعالیت می‌کنند. در زمینه امور دفاعی و امنیتی نیز آذربایجان و اسرائیل سال‌هاست که همکاری نزدیکی دارند.». خردادماه گذشته نیز «هرتزوگ» رئیس رژیم صهیونیستی برای اولین‌بار و به‌طور رسمی از آذربایجان دیدار کرد و این کشور را «دوست، نزدیک، مهم و سرزمینی کلیدی» برای رژیم اسرائیل توصیف کرد. گزارش‌ها حاکی است در دو ماه اخیر غیر از «الی کوهن»‌، «گیلا گاملی‌ال»، وزیر اطلاعات رژیم اسرائیل نیز از باکو دیدار کرده است و حدود شش ماه پیش نیز وزیر دفاع این رژیم به جمهوری آذربایجان سفر کرده بود. 

در هفته جاری هم «خزر ابراهیم» سفیر جمهوری آذربایجان در آمریکا در مصاحبه با رسانه یهودی «جوئیش‌نیوز سیندیکیت» گفته است: «روابط دوجانبه و سه‌جانبه باکو، واشنگتن و تل‌آویو عمیق، گسترده و استراتژیک است و به‌صورت هفتگی با دیدارهای سطح بالا دنبال می‌شود.» با گسترش روابط باکو و تل‌آویو روابط جمهوری آذربایجان با جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های اخیر به‌طور مرتب دچار تنش و بحران بوده است و مقامات دولت «الهام علی‌اف» همسو با مقامات صهیونیستی‌، ایران را به تلاش برای بی‌ثباتی در منطقه و داخل خاک آذربایجان متهم کرده‌اند. اخیراً نیز دولت علی‌اف با اتهاماتی واهی 4 دیپلمات کشورمان را از آذربایجان اخراج کرد‌، اقدامی که البته با واکنش همزمان وزارت امور خارجه کشورمان روبه‌رو شد.

نکته بسیار مهمی که در این میان وجود دارد این است که مقامات دولت آذربایجان ظاهراً قصد ندارند از وضعیت کنونی اوکراین و بحرانی که کی‌یف در آن گرفتار شده است درس بگیرد. به گفته «بوزان» در نظریه «مجموعه امنیتی منطقه‌ای» کشورها در یک منطقه به‌دلیل جبر جغرافیایی امکان جابه‌جایی ندارند و به همین دلیل اساسی نیز مسائل امنیتی کشورهای حاضر در یک مجموعه امنیتی منطقه‌ای باید در ارتباط با یکدیگر دیده شود. براساس نظریه بوزان، امنیت‌، کالایی است که در یک منطقه تنها از طریق همکاری مؤثر کشورهای حاضر در آن منطقه قابل دستیابی است. دولت اوکراین فراموش کرد که قادر به تغییر همسایه‌های خود نیست و به جای حل‌وفصل مسائل سیاسی و امنیتی خود با همسایه بزرگ و قدرتمند خود و برای تضمین امنیت خود به قدرت‌های فرامنطقه‌ای امید بست و این قدرت‌ها نیز درست زمانی که باید از کی‌یف در مقابل ماشین جنگی روسیه محافظت می‌کردند با عقب نشستن تنها به ارسال سلاح و مهمات اکتفا کردند. اشتباه اوکراین در شرایط کنونی از سوی جمهوری آذربایجان که بیش از 400 کیلومتر با ایران بزرگ و قدرتمند مرز مشترک دارد در حال تکرار است. اتکای امنیتی به یک رژیم در بیرون از منطقه که خود در چارچوب مرزهای فلسطین اشغالی امنیت ندارد اشتباه مهلکی است که «الهام علی‌اف» در حال انجام آن آست. 

تامین امنیت جمهوری آذربایجان به بهترین شکل و وجه ممکن تنها از طریق تعامل و همکاری با همسایگان منطقه‌ای خود و از جمله جمهوری اسلامی ایران قابل دستیابی است. مسئله‌ای که در مطالعات امنیتی به آن «امنیت مشارکتی» گفته می‌شود. به عبارت ساده منظور از «امنیت مشارکتی» این است که دولت‌های حاضر در یک منطقه جغرافیایی برای حل مشکلات و معضلات امنیتی مشترک با هم همکاری می‌کنند. لذا براساس این منطق علمی کاملاً روشن جمهوری آذربایجان نه‌تنها نمی‌تواند با نادیده گرفتن منافع امنیتی همسایه بزرگ خود و باز کردن پای صهیونیست‌ها به منطقه قفقاز جنوبی برای خود امنیت بخرد بلکه این اقدام، بازی در زمین خطرناکی است که ممکن است در آینده و با اصرار مقامات باکو بر این اشتباه‌، مخاطرات جدی برای آنها به‌دنبال داشته باشد.