حکمــت‌های آفرينـش كــوه‌ها
با پيشرفت علم زمين شناسى، ضرورت وجود كوه‌ها براى تأمين آرامش زمين و آماده سازى آن براى زندگى به اثبات رسيده است؛ امّا قرآن كريم، چهارده قرن پيش، از اين راز علمى پرده برداشته و با صراحت، به نقش كوه‌ها در زندگى بشر اشاره كرده است.
اين كتاب آسمانى، ۳۹ بار با واژه «جِبال» و نُه بار با كلمه «رواسى» از كوه‌ها ياد كرده و مردم را در مسير خداشناسى به مطالعه اين پديده شگفت دعوت كرده است. برخی از نكات قابل توجّه در مطالعه كوه‌ها عبارتند از:
1) نصب كوه‌ها
نخستين نكته قابل تأمّل كه قرآن، انسان را به تأمّل در آن دعوت مى‌كند، چگونگى نصب كوه‌ها در زمين است: «أَفَلاَ يَنظُرُونَ... إِلَى الْجِبَالِ كَيْفَ نُصِبَتْ[۱] آيا به كوه‌ها نمىنگرند... كه چگونه نصب شده‌اند؟». راستى، چه كسى جز آفريدگار توانا و حكيم مى تواند كوه‌ها را با آن حجم و وزن، در دل زمين نصب كند و ريشه‌هاى آن را به هم پيوند دهد؟ آيا از تصادف بى شعور و ناتوان، چنين كار عظيمى ساخته است؟!
2) نقش كوه‌ها در آرامش زمين
زمين، از دو جهت در معرض لرزش و اضطراب شديد و متلاشى شدن قرار
دارد:
۱. حركت‌هاى سريع و گوناگون وضعى، تبعى و انتقالى؛
۲. گازهاى متراكمى كه در درون آن با شدّت تمام، آماده انفجار است.
از اين رو، زمين، نيازمند رشته‌هاى محكم و بادوام و ميخ‌هاى عظيمى متناسب با حجم و وزن خود است تا قطعات مختلف آن را به هم پيوند دهد و مانع از لرزش و متلاشى شدن آن شود. تحقيقات علمى نشان مى‌دهد كه اين رشته‌هاى بادوام و ميخ‌هاى محكم، كوه‌ها هستند كه با ريشه‌هاى عميق و وزن سنگين خود، موجب استحكام و آرامش زمين هستند. بدين جهت، قرآن كريم، در سه مورد، فايده كوه‌ها را پيشگيرى از لرزش زمين بيان كرده است:«وَجَعَلْنَا فِى الْأَرْضِ رَوَ سِىَ أَن تَمِيدَ بِهِمْ.[۲]و در زمين، كوه‌هايى استوار قرار داديم تا مبادا بلرزد».
و در يك مورد، قرآن از كوه‌ها به عنوان ميخ‌هاى زمين، ياد كرده است:«أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهاداً * وَ الْجِبَالَ أَوْتَادًا.[۳] آيا زمين را گاهواره و كوه‌ها را ميخ قرار نداديم؟».
3) نقش كوه‌ها در حفاظت از انسان
كوه‌ها از جهات مختلف محافظ انسان هستند؛ زيرا همچون حصار عظيمى جلوى بادهاى اقيانوس منجمد شمالى را سد مىكنند و اگر اين ديوارهاى بلند نبودند، بادهاى سخت و سرد، شرايط زيستْ محيطى را مختل مى‌كردند. افزون بر اين، كوه‌ها بر سرِ راه بادهاى مرطوب دريايى، كه حامل ابرها هستند، سدّى ايجاد مىكنند و در نتيجه، برف و باران در دامنه آنها فرو مى‌ريزد.
علاوه بر اين، كوه‌هاى بلند مناطق گرم، در درجه حرارت نقاط مجاور خود، تغييراتى مى‌دهند و گرماى شديد را تخفيف مى‌دهند.
قرآن كريم، در بيان يكى از حكمت‌هاى آفرينش كوه‌ها چنين مى‌فرمايد: «وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُم مِّمَّا خَلَقَ ظِـلَالاً وَ جَعَلَ لَكُم مِّنَ الْجِبَالِ أَكْنَانًا.[4] و خداوند، از آفريده‌هايش برايتان سايه و از كوه‌ها سپر قرار داد».
۴) نقش كوه‌ها در تصفيه آب
يكى از راه‌هاى تصفيه آب، اين است كه آن را از طبقات مختلفى كه بر روى هم انباشته شده است، عبور مى دهند. آبى كه از اين طبقات عبور مى كند، فضولات و ميكروب‌هايش در لايه‌هاى منافذ مى ماند و در زير آنها آب گوارايى جريان مى‌يابد.
بدين‌سان، كوه‌ها نقش مهمّى در تصفيه و گوارايى آب‌هاى آشاميدنى دارند؛ زيرا برف‌هايى كه در زمستان بر فراز كوه‌ها ذخيره شده، به‌تدريج آب مى‌شود و از لابلاى طبقات سنگ‌ها عبور كرده، به طور طبيعى تصفيه مى‌شود و از زير كوه، به صورت چشمه‌هاى صاف و گوارا جارى مى‌گردد و هر چه كوه بلندتر باشد، آب بيشترى تصفيه مى گردد و گواراتر مى‌شود.[5]قرآن با اشاره به اين درس خداشناسى مى فرمايد: «وَ جَعَلْنَا فِيهَا رَوَاسِىَ شَامِخَاتٍ وَ أَسْقَيْنَـاكُم مَّاءً فُرَاتًا.[6] و در آن، كوه‌هايى استوار و برافراشته قرار داديم و آبى گوارا به شما نوشانديم».
۵) فايده‌هاى ديگر كوه‌ها
گفتنى است كه منافع كوه‌ها و نقش آنها در زندگى انسان، منحصر به آنچه ذكر شد نيست. لذا امام صادق(ع)در حديثى ضمن اشاره به شمارى از منافع كوه‌ها (مانند: ذخيره برف، چشمه‌هاى آب، رشد دادن انواع گياه‌هاى دارويى، تأمين محيط زيست براى حيوانات وحشى و...) مى فرمايد: و فيها خِلالٌ أُخرى لا يَعرِفُها إلاّ المُقَدِّرُ لها فى سابِقِ عِلمِهِ[7] و در آنها ويژگى‌هاى ديگرى هست كه جز تقدير كننده نخستينش از آن آگاه نيست.
از: حدیث نت
____________
[۱] غاشيه: آيات ۱۷ ـ ۱۹.
[۲] انبياء: آيه ۳۱. نيز، ر. ك: لقمان: آيه ۱۰؛ نحل: آيه ۱۵.
[۳] نبأ: آيات ۶ ـ ۷.
[4] نحل: آيه ۸۱.
[5] اقتباس از كتاب راز كوه‌ها.
[6] مرسلات: آيه ۲۸.
[7] بحار الأنوار، ج 3، ص 127.