پرداختن به مشکلات و دردهای مردم در یـک درام دادگاهــی
سریال «آقای قاضی» در قالب یک درام دادگاهی، پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها ساعت 22:30 از شبکه دو سیما پخش می‌شود.
سجاد مهرگان، کارگردان این مجموعه در یک برنامه تلویزیونی گفت: سریال «آقای قاضی» مستند نیست بلکه سریالی نمایشی است و فیلمنامه‌های آن با اقتباس از واقعیت نوشته شده‌اند یعنی ما پرونده‌هایی را که عموما مشکلات روز مردم هستند، از قوه قضائیه دریافت و به فیلمنامه تبدیل کردیم.
وی افزود: همیشه دغدغه من بوده است که به مشکلات مردم به‌عنوان یک تیتر خبری یا صفحه حوادث نگاه نکنم، وقتی وارد دادگاه می‌شویم با موضوعاتی روبه‌رو می‌شویم که می‌توانیم از آنها برای صفحه حوادث روزنامه استفاده کنیم چراکه موضوعاتی کامل و جذاب هستند اما ما سعی کرده‌ایم که از دل این موضوعات، درد مردم را ببینیم و به‌عنوان محتوایی تصویری به نمایش بگذاریم.
این کارگردان درباره اینکه آیا در دادگاه‌ها حاضر می‌شدند، بیان کرد: بله؛ حدود سه ماه به دادگاه‌ها رفت و آمد کردیم و حدود 300 پرونده را با همکاری قوه قضائیه خواندیم که بسیار از آنها تشکر می‌کنم چراکه قوه قضائیه به دلیل سوءاستفاده‌هایی که شده، به فضای رسانه و هنر کم اعتماد است ولی خدا را شکر به ما اعتماد کردند تا سعی کنیم مشکلات واقعی مردم را ببینیم و در اثری کاملا نمایشی عرضه کنیم.
مهرگان درباره مستندگونه شدن سریال نیز خاطرنشان کرد: اینکه می‌گویید سریال، واقعی و به‌صورت مستند در آمده باعث خوشحالی من است چراکه هدف ما این بود که مخاطب فکر کند این مشکل برای خودش به‌وجود آمده است و با آن هم‌ذات پنداری کند، همین مسئله نیز باعث شد که ما به‌سراغ بازیگرانی برویم که مخاطب با آنها هیچ خاطره‌ای ندارد یعنی آنها را خالص ببیند و نقش‌شان را باور کند چراکه اگر با بازیگران خاطره داشته باشند خیلی سخت می‌شود که آنها را مثلا در قالب یک کارگر واقعی ببینند.
او درباره بازیگران حاضر در سریال تاکید کرد: انتخاب بازیگران سریال برعهده کیومرث مرادی بود و همه آنها از میان بازیگران تئاتری انتخاب شده‌اند. هیچ‌کدام از بازیگرهایی که در سریال می‌بینید، تکرار نشده‌اند، البته حاضران در دادگاه از هنرورها هستند و گاهی مجبور شدیم به دلایل مختلف، آنها را تکرار کنیم. ما حدود 300 بازیگر نیاز داشتیم پس تقریبا 600 بازیگر را دیدیم؛ این فرآیند سه ماه طول کشید.
این کارگردان با اشاره به اینکه سه ماه فرآیند انتخاب بازیگر و سه ماه حضور در دادگاه‌ها طول کشید، درباره فیلمنامه‌های سریال توضیح داد: ما در ایران تجربه فیلمنامه‌نویسی از جنس درام جنایی یا درام کارآگاهی را داریم اما تجربه فیلمانه‌نویسی برای درام قضایی را نداریم و ما برای اولین بار در سریال «آقای قاضی» آن را تجربه می‌کردیم. درام قضایی با دیگر انواع درام تفاوت‌هایی دارد؛ باید چارچوب آیین دادرسی را بتوان در آن رعایت کرد چراکه داریم درباره دادگاهی صحبت می‌کنیم که آیین دادرسی در آن رعایت شده است مثلا وقتی دزدی به خانه ما می‌آید، اگر فقط دزد را بگیریم، پرونده از نظر سیستم قضایی، یک پرونده حقوقی‌ست اما اگر دزد را بگیریم و او را بزنیم، پرونده به پرونده‌ای کیفری تبدیل می‌شود، حقوقی در یک دادگاه بررسی می‌شود و کیفری در دادگاهی دیگر. خیلی جاها سعی کرده‌ایم که جور دیگری به اصول درام توجه کنیم که بتوانیم درام را از نظر حقوقی بیشتر پیش ببریم. خیلی دوست داشتم که چارچوب قانونی و آیین دادرسی در سریال «آقای قاضی» حرفه‌ای باشد به همین دلیل سعی کردم که سریال تا جایی که می‌شود به واقعیت نزدیک باشد.
مهرگان ادامه داد: علاوه‌بر اینکه آقای مهدی رنجگری یکی از قضات برجسته قوه قضائیه به‌عنوان مشاور در کنار ما بودند که بسیار به ما کمک کردند، پنج حقوقدان در تخصص‌های مختلف مثل متخصص در فضای مجازی، خانواده و... بر کار نظارت داشتند. این دغدغه شخصی من بود که تا جایی که می‌شود سریال از نظر حقوقی به واقعیت نزدیک باشد.
مهرگان درباره اینکه چقدر برای ساخت سریال «آقای قاضی» به دیگر آثار توجه داشته است، بیان کرد: ما پیش از ساخت «آقای قاضی» پژوهشی را انجام دادیم که در آن دوست داشتیم بدانیم مردم دادگاه‌های ایران را چگونه می‌بینند و جواب‌های مختلفی نیز گرفتیم؛ خیلی‌ها از آنجایی که تاکنون به دادگاه نرفته بودند، فکر می‌کردند که دادگاه‌های ایران چیزی شبیه به دادگاه‌های فیلم‌های‌هالیوودی است. از طرف دیگر افرادی نیز وجود داشتند که باتوجه به فضای رسانه‌ای، دادگاه‌های ایران را همچون دادگاه آقای کرباسچی یا محمدخانی یا دادگاه‌های مربوط به جرایم اختصاصی که این روزها از تلویزیون پخش می‌شوند، می‌دیدند. کسانی که هنری‌تر بودند و با فضا آشناتر بودند، دادگاه را همچون دادگاه فیلم «جدایی نادر از سیمین» می‌دیدند.
این فیلمساز افزود: رسالت رسانه این است که آینده را به ما نشان دهد و ما را یک قدم جلو ببرد، رسانه‌ای که می‌خواهد به حال یا گذشته بپردازد، همیشه عقب می‌ماند. خواستیم با فضا‌سازی دادگاه «آقای قاضی» فضا را جلوتر ببریم و چیزی را که باید باشد، نشان دهیم. در نگاه قوه قضائیه نیز وجود چنین دادگاه‌هایی الزامی است و درحال حاضر نیز وجود دارند اما از آنها استفاده‌های خاصی می‌شود. وقتی شبیه‌‌سازی کار می‌کنید و می‌خواهید اثری را شبیه به واقعیت بسازید، باید مماس با واقعیت و نگاه به حقیقت داشته باشد یعنی سعی کنیم واقعیت را نشان دهیم اما جاهایی را آرمانی جلوه دهیم، این مسئله در فضا‌سازی و جنس بازی قاضی سریال قابل مشاهده است.
او درباره ویژگی‌های قاضی سریال تصریح کرد: برای رسیدن به شخصیت آرمانی قاضی سریال و جنس بازی او که سعی شده است ایده‌آل باشد، خاطرات قضات برتر قوه قضائیه مثل آقای کاتوزیان، آقای شهریاری و حتی کتاب قضاوت‌های حضرت امیر را خواندیم. برای ما معیار بوده است که سعی کنیم الگویی داشته باشیم. قاضی‌ای که در سریال می‌بینید انسان است و این مسئله بسیار اهمیت دارد، شوخی می‌کند، عصبانی می‌شود اما عدالت دارد. البته این مسائل را در چارچوب قوانین بررسی کرده‌ایم یعنی مثلا خیلی وقت‌ها احساساتی که بهزاد خلج به‌عنوان قاضی نشان می‌دهد بعد از دادن حکم است.
مهرگان ادامه داد: برای ما مهم بود که مخاطب کاراکتر قاضی را پس نزند پس باید انسان می‌بود و به سمت ریشه‌های انسانی می‌رفت. بهزاد خلج با خود فطرتی انسانی دارد که با خود غم، خوشحالی، زیرکی و... دارد. ما به سمت فطرت انسانی رفتیم نه کاراکتری که مردم در سینمای رئال اجتماعی می‌بینند. مردم باید شبیه به «آقای قاضی» زیاد ببینند تا سلیقه بصری‌شان بیشتر و تبدیل به چیزی شود تا یاد بگیرند که باید، بایدها را ببینند.
این کارگردان در پاسخ به این پرسش که خیلی از مردم فکر می‌کنند، بهزاد خلج واقعا قاضی است، آیا او انتخاب اول‌تان بوده است، گفت: واقعا از مردم ممنون هستم، اتفاقی که برای قاضی می‌افتد اصلا پیش‌بینی نمی‌کردیم، خدا را شکر خیلی بازخوردها خوب است، مثلا انتظار داشتیم که بازخوردهای کنونی را در قسمت 20 ببینیم اما در قسمت 6 به ما عنایت شد. مهم‌ترین رکت سریال «آقای قاضی» شخص قاضی‌ست. این شخصیت خیلی برای ما مهم بود و اصلا نمی‌خواستیم درباره آن ریسک کنیم. اول در ذهن من این بود که از یک قاضی واقعی برای بازی در سریال استفاده کنیم و توانایی‌های بازیگری را در وجود او تقویت کنیم، با کیومرث مرادی در این باره بسیار صحبت کردیم.
او افزود: اولین مشکل این بود که قوه قضائیه، قضات خود را در اختیار ما قرار نمی‌داد و من نیز ویژگی‌های ظاهری‌ای را برای قاضی در نظر داشتم که بسیار برای ما مهم بود، مثلا دوست داشتم زیبایی مردانه داشته باشد، بدن حجیمی نداشته باشد و صدایش هم اهمیت داشت، در ادامه و با موافقت قوه قضائیه، چند قاضی را پیدا کردیم که با دو نفرشان هم چند جلسه تمرین کردیم اما درنهایت به خروجی مورد نظرمان نرسیدیم. گزینه‌های بعدی‌مان چند بازیگر برجسته بود که با آنها هم به توافق نرسیدیم. در نهایت کیومرث مرادی بهزاد خلج را به من معرفی کرد، چون نمی‌خواستم برای این نقش ریسک کنم خیلی تردید داشتم اما در اولین جلسه‌ای که او را دیدم مطمئن شدم که بهترین بازیگر برای این نقش است.
مهرگان تاکید کرد: علاوه‌بر اینکه همه ویژگی‌های مورد نظرم در بهزاد خلج وجود داشت، باطن تربیت شده او نیز برای من بسیار مهم بود یعنی مهم است که در نگاه کردن قاضی عدالت وجود داشته باشد یعنی همان‌قدر که به سمت راستش نگاه کند، به سمت چپش نیز نگاه کند، همان‌قدر که با دست راستش بازی می‌کند به دست چپش نیز اهمیت دهد، این مسائل خیلی مهم است و در ذهن مخاطب می‌ماند. علاوه‌بر این مسائل اینکه قاضی باطن آرامی داشته باشد مهم بود. در لحظه اولی که با بهزاد خلج تمرین کردم این ویژگی‌ها را در او دیدم، البته ویژگی‌های دیگر بعدها در تمرین‌ها به‌وجود آمد اما استعداد سرشار بهزاد خلج بود که توانست نقش را به درستی ایفا کند.
این فیلمساز تصریح کرد: بهزاد خلج در مدل بازیگری ایران از خود تمی را ارائه داد که بسیار اهمیت دارد. او قاضی را به سمت خود نکشید بلکه خود را به سمت قاضی بودن برد، خلج واقعا در ناخودآگاهش قاضی شد که برای من خیلی مهم بود، خیلی دوست داشتم که بازیگر روحیه حماسی را در خود ایجاد کند و خلج در طول ساخت سریال شاهنامه می‌خواند. او با خیلی از قضات رفت و آمد کرد و آنها را دید. بهزاد خلجی که می‌بینید کلاجی از قاضی‌های بسیار است؛ نوع خندیدن، نگاه کردن و... او از قاضی‌های مختلفی گرفته شده است. مخاطب آن‌قدر بهزاد خلج را دوست دارد که می‌تواند یکی از کلیدهای موفقیت سریال باشد.
او در پایان در پاسخ به این پرسش که آیا در ادامه سریال با پرونده‌ای روبه‌رو می‌شویم که قاضی از نظر احساسی با پرونده درگیر شود، مطرح کرد: قاضی اراکتری دارد که به مرور آن را می‌بینیم. در 84 اپیزود یعنی 42 قسمت «آقای قاضی» موضوعات بسیار گسترده‌ای را مشاهده می‌کنیم یعنی تمام مشکلات و دردهای مردم که عموما پرونده‌های مختلفی دارد در «آقای قاضی» خواهیم دید که برای هر کدام کاراکترهای خاصی ساخته شده است.