راهکارهایی برای موفقیتِ امتحانات پایان سال تحصیلی در شرایط کرونایی- بخش دوم
اضطراب تصمیم‌گیری ؛ امتحانات را حضوری یا غیرحضوری برگزار کنیم؟
روزهای گرم سال که فرا می‌رسد، تب امتحانات بالا می‌گیرد و همواره این ایام با اضطراب دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان توأم است؛ به ویژه در شرایط فعلی همه‌گیری بیماری کرونا که موج اضطراب‌ها دوچندان می‌شود. طی بخشنامه‌هایی از سوی وزارت آموزش و پرورش اعلام شده که امتحانات پایه‌های 9 و 12 حضوری برگزار می‌گردد و همین امر زمینه‌ساز اعتراض شماری از دانش‌آموزان این مقاطع تحصیلی شده است. به‌راستی اگر امتحان لازم است برای گروهی از دانش‌آموزان حضوری برگزار گردد؛ چرا مابقی باید در خانه امتحان دهند؟ مگر نه اینکه احتمال خطر به بیماری کرونا برای همه به یک میزان است و کرونا سن و سال و پایه تحصیلی که نمی‌شناسد!
نامه «شهریاری» رئیس‌کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به «حاجی میرزایی» وزیر آموزش و پرورش درباره ضرورت عدم برگزاری حضوری امتحانات نهایی به این شرح است:
« احتراماً با توجه به اینکه از سوی آن وزارتخانه اعلام شده در برخی پایه‌های آموزشی امتحانات اجباری به صورت حضوری برگزار می‌شود، متذکر می‌گردد که مسئولیت حفظ سلامتی دانش‌آموزان در اثر این رویه مستقیماً به عهده جنابعالی خواهد بود.
در این خصوص هرچند نیت از برگزاری حضوری امتحانات، منطبق بر اهداف آموزشی و جلوگیری از خسران محصلان و آینده‌سازان عزیز عنوان گردیده که البته در جای خود امری مهم و درخور تقدیر است، اما در مقطع فعلی که کشور با جهش سوم انگلیسی و احتمالاً در روزهای آینده با سوم هندی و آفریقایی ویروس کرونا مواجه است؛ احتمال ابتلا و سرایت را به ویژه در سنین نوجوانی و جوانی به شدت بالا می‌برد. لازم است درخصوص نحوه برگزاری و یا تاریخ امتحانات تجدیدنظر به عمل آید.»
به هر جهت در فصل امتحانات 1400 بخشی از موج اضطراب‌ها کمافی السابق معطوف به امتحان و بخشی دیگر معطوف به کروناست. حال باید چگونه این موج اضطراب توسط فرهنگیان، خانواده‌ها و دانش‌آموزان مهار گردد؟
امتحان حضوری یا غیرحضوری؟
الهیار ترکمن معاون برنامه‌ریزی و توسعه وزارت آموزش و پرورش درباره تمهیدات این وزارتخانه برای حضور دانش‌آموزان در امتحانات پایان سال به طور حضوری توضیح می‌دهد: «با توجه به اینکه در ابتدای شروع کرونا در کشور سرانه برای تجهیز مدارس در نظر گرفته شده بود از همین تجهیزات برای حفظ پروتکل‌های بهداشتی در طول برگزاری امتحانات استفاده می‌کنیم.» وی ادامه می‌دهد: « علاوه بر این موضوع به خانواده‌ها اطمینان می‌دهیم، حتی اگر تصمیم بر بازگشایی مدارس هم باشد، تمام پروتکل‌های بهداشتی را لحاظ کرده و سلامت دانش‌آموزان برای ما بیش از هر موضوع دیگری در اولویت است؛ بنابراین نگرانی بابت حفظ سلامتی فرزندانشان نداشته باشند.»
معاون برنامه‌ریزی و توسعه وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به این پرسش که آیا سرانه ۱۰۰ میلیارد تومانی در نظر گرفته شده برای تجهیز بهداشتی مدارس کافی است یا خیر؟ می‌گوید: «زمانی که برای دریافت سرانه بهداشتی برنامه‌ریزی کردیم که تصور بر این بود که بعد از تعطیلات نوروز شرایط آماده بازگشایی خواهد بود که با توجه به مصوبات ملی ستاد کرونا این اتفاق نیفتاد.»
فاطمه سلامان یک هم‌وطن از کوهدشت لرستان درباره نگرانی‌اش برای حضور دانش‌آموزان سر جلسه امتحان می‌گوید: « تقاضا داریم وقت امتحانات را حضوری نکنید، چون ما در کلاس ۳۸ نفر هستیم. به دلیل اینکه مدتی هست که به مدرسه نرفته‌اند و همدیگر را ندیده‌اند، به‌محض اینکه همدیگر را ببینند، یکدیگر را در آغوش می‌گیرند و باعث می‌شود که مبتلا به کرونا شوند. وای به حال اینکه یکی کرونا داشته باشد، دیگر تمام مدرسه کرونا می‌گیرند. خواهش می‌کنیم امتحانات را حضوری برگزار نکنید.»
رضا محمدپور پدر یک دانش‌آموز پایه 9 تحصیلی با التماس می‌گوید: «به ریسکش نمی‌ارزد. شما می‌توانید ضمانت کنید بچه‌ها از هم فاصله بگیرند؟ اگر یکی از بچه‌ها ناقل بیماری بود، چه؟ کرونا خیلی خطرناک است. خدایی نکرده اگر یکی از بچه‌ها دم در مدرسه ماسک را بردارد و دستکش‌ها را هم دربیاورد، ضمناً ناقل هم باشد، چه کسی پاسخگوست؟»
محمد سلطانی یک پدر موافق برگزاری حضوری می‌گوید: «اگر امتحانات مجازی باشد، خیلی‌ها به فضای مجازی دسترسی ندارند و تقلب‌های زیادی نیز صورت می‌گیرد. حالا نه اینکه در مواقع دیگر خیلی پروتکل‌ها را در رابطه با فرزندانمان رعایت می‌کنیم؟!»
در همین حین والد دیگری در جانب مخالفین برگزاری امتحان حضوری به سلطانی پاسخ می‌دهد: «خب شاید بچه شما اهل تقلب باشد، بچه ما نیست و سلامتش هم برایمان مهم است!»
بگومگوها بالا که می‌گیرد، من هم صحنه را ترک می‌کنم و باز در ذهن خود می‌پرسم: «واقعاً کدام شیوه امتحان حضوری یا غیرحضوری؟»
راهکارهایی برای غلبه بر اضطراب امتحان
امتحان چه حضوری و چه غیرحضوری فی‌نفسه با اضطراب توأم است. برای مهار اضطراب امتحان چه کنیم؟
لیلا شریف‌زاده یک روان‌شناس درباره انواع اضطراب امتحان می‌گوید: « معمولاً دو نوع اضطراب وجود دارد: اضطراب پایین: دانش‌آموزانی که دارای اضطراب از نوع پایین می‌باشند ممکن است کمی بابت امتحان پیش‌رو نگران و عصبی باشند، و در کلاس‌های قبل از امتحان هم نمایان باشد اما هنوز هم می‌توانند بر روی امتحان خود تمرکز کنند. معمولاً دانش‌آموزانی که دارای این‌چنین اضطرابی هستند با اندیشه‌های منفی و نفوذی مواجه نمی‌شوند یا آن‌چنان در زمان امتحان احساس ناتوانی ندارند.
اضطراب بالا: دانش‌آموزانی که دارای اضطراب بالا هستند، واکنش‌های اضطرابی سریعی به شرایط آزمون نشان می‌دهند، آنها سعی می‌کنند که شرایط امتحانی را قبول نکنند یا با آن مبارزه کنند یا حتی خیلی بیش از حد به دنبال کلاس تقویتی باشند و یا ممکن است شرایط امتحان را تحمل کنند اما با ترس شدید. اضطراب بالا می‌تواند نشان‌هایی از وحشت باشد که این‌گونه بروز می‌کند: «من واقعاً از پس این کار برنمی‌آیم.» برخی از پاسخ‌های فیزیکی اضطراب بالا عبارت‌اند از:
تپش قلب، دستان عرق‌کرده، تنگی نفس یا تنفس سریع و حالت تهوع.»
این روان‌شناس درباره تأثیر منفی اضطراب بالا بر عملکرد افراد توضیح می‌دهد: « تحقیقات نشان داده است افرادی که سطح بالای اضطراب را در آزمون‌ها تجربه می‌کنند، خودشان هم متوجه کاهش عملکردشان نیز می‌شوند. این افراد آزمون را نوعی تهدید برای خود محسوب می‌کنند و با پاسخ‌های شدید احساسی واکنش نشان می‌دهند که همین امر موجب می‌شود که تمرکز روی وظیفه در دست بسیار دشوار شود. موقعیت‌های امتحان نیز باعث ایجاد نگرانی در فرد می‌شود که بر روی عملکردهای ذهنی و فکری مؤثر است. این امر روی شانس فرد برای انجام بهترین عملکرد در امتحان تأثیر مستقیم می‌گذارد.»
از شریف‌زاده سؤال می‌کنم: «چگونه می‌توانم اعصاب امتحان خود را خنک کنیم؟» وی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «اگر شما اضطراب‌های بالا را در خودتان شناسایی کنید، راه‌های مدیریت آنها را هم می‌توانید بیاموزید و روی عملکرد امتحانی شما نمی‌تواند تأثیر بگذارد. مهارت‌هایی که در مدیریت اضطراب امتحان بیشتر مفید خواهد بود، بسته به نوع عوامل ایجادکننده اضطراب در شما متفاوت خواهد بود. اگر دانش‌آموزی با اضطراب بالا در شب قبل از امتحان مواجه شود، او باید در مدت زمان قبل از امتحان یکسری خودمراقبتی‌هایی انجام دهد مثل: تغذیه، ورزش و انجام چند حرکت آرامش‌بخش ورزشی. دانش‌آموزان گاهی این گام‌های کوچک را فراموش می‌کنند، زیرا از امتحان می‌ترسند.»
توصیه‌های بهداشتی
حین برگزاری امتحانات حضوری
از حضور زودهنگام در محل حوزه امتحانی و توقف در حوزه بعد از پایان امتحان خودداری شود. در تمام مدت از ماسک و حتی‌المقدور از دستکش استفاده شود و بهتر است ماسک و دستکش ذخیره همراه داشته باشید. از تجمع، دست دادن و صحبت مستقیم با هم‌کلاسی‌ها در محیط حوزه و هنگام تردد در مسیرها خودداری کنید. لازم است ملزومات و مایحتاج خود نظیر نوشت‌افزار ذخیره (خودکار و...)، آب آشامیدنی، مواد خوراکی و... را به‌صورت شخصی تهیه کرده و با خود به جلسه امتحان ببرید گفت: به هیچ عنوان از وسایل اشتراکی استفاده نکنید. از دست زدن و نشستن بر روی صندلی امتحانی دیگران خودداری کنید، به عبارتی دانش‌آموزان تنها و مستقیماً بر روی صندلی که شماره داوطلبی دانش‌آموز روی آن نصب شده است، مستقر شوند.
مهرزاد حمیدی، معاون تربیت‌بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه این پروتکل فقط برای امتحانات نهایی نیست و برای تمام امتحانات دانش‌آموزان است، می‌گوید: «فاصله صندلی‌ها در حوزه‌های امتحانات باید دو متر باشد. برای تصحیح اوراق امتحانات دانش‌آموزان نیز تأکیداتی داریم از جمله اینکه باید با استفاده از دستکش کار تصحیح انجام شود؛ همچنین دانش‌آموزان هنگام ورود به مدرسه نباید تجمع کنند.»
وی با اشاره به بودجه کلانی که برای تجهیز بهداشتی مدارس پیش از این تخصیص شده بود، می‌گوید: «مدارس باید امکانات آن را فراهم کنند و مکانیزم نظارتی توسط منطقه اعمال شود. تأکید کردیم مدرسه‌ای که امکانات ضدعفونی و شوینده ندارد،
باز نشود و اگر بدون رعایت این موارد فعالیت کنند با آنها برخورد می‌کنیم؛ 100 میلیارد تومان سرانه بین مدارس توزیع شده است که می‌توانند امکانات بهداشتی
مورد نیاز را تهیه کنند.»
برگزاری آزمون در حوزه‌های امتحانی و مراکز آزمون منوط به داشتن امکانات فنی و اجرایی کامل شامل موارد زیر است:
برنامه مدون گندزدایی تمام سطوح دارای امکان تماس زیاد مانند تجهیزات، دستگیره درب‌ها، میز و صندلی، شیرآلات، نرده، پله‌ها، پریز و کلیدهای برق و تمام وسایلی که به طور عمومی و مشترک استفاده می‌شود. تأمین صابون مایع و محلول‌های مناسب ضدعفونی‌کننده دست به مقدار کافی و متناسب.
جلوگیری از تجمع دانش‌آموزان در ورود به
محل آزمون.
تأمین فاصله‌گذاری مناسب و جلوگیری از تجمع در ورود به محل آزمون.
تأمین فاصله‌گذاری مناسب برای صندلی‌ها در محل آزمون.
تهیه تهویه مناسب هوا در محل برگزاری جلسه آزمون.
آگاهی همه دانش‌آموزان، معلمان و کارکنان مدارس از احتیاطات لازم در زمان شروع بیماری از طریق ارائه آموزش‌های لازم.
ثبت وضعیت سلامت دانش‌آموزان، معلمان و کارکنان با استفاده از سایت
www.salamat.gov.ir
چند پیشنهاد متفاوت برای غلبه
بر اضطراب امتحان
کتاب‌های رنگ‌آمیزی برای گروه سنی بزرگسال وارد بازار شده است که به‌راحتی قابل دسترسی است. با رنگ‌آمیزی می‌توانید فشارهای هیجانی و روانی خود را در قالب رنگ تخلیه کنید و میان درس خواندن، مخصوصاً درس‌هایی که نیاز به تمرکز دارد و مستلزم یک ذهن تحلیلگر است، می‌توانید از رنگ به عنوان یک ورزش برای ذهنتان استفاده کنید.
برای خودتان شرط بگذارید و در قبال انجام این شرط و شروط یک جایزه تعیین کنید. مثلاً به خودتان بگویید: « اگر تا ساعت سه ظهر تا سر فلان صفحه درس خواندم، بعد اجازه دارم یک قسمت از سریال مورد علاقه‌ام را ببینم.»
همیشه هم نباید به درس، امتحان و کتاب‌ها و جزوه‌ها چسبید و خود را درگیر یک چیز واحد کرد. اگر این‌طور عمل کنید یک جایی از زندگی‌تان احساس می‌کنید هیچ چیزی نمی‌دانید و این سال‌های درس و دانشگاه عملاً وقتتان را تلف کرده‌اید و دچار یأس و پوچی می‌شوید. در کنار تمام کارهای درسی و علمی می‌توانید یک هنر یا ورزش مورد علاقه‌تان را دنبال کنید.
ممکن است با ورزش کردن خسته شوید، اما این خستگی کاذب نیست و حتی در تنظیم خواب به شما کمک می‌کند. ورزش کردن نشاطی به شما می‌دهد که تا حدی دگم بودن امتحانات را برای
شما آسان می‌کند.
خواب را دست‌کم نگیرید. هرچقدر هم کسی شب امتحانی نباشد، باز هم انگار عادت دارد که در دوره امتحانات تا دیروقت بیدار بماند و صبح‌ها با زحمت و تقلا خود را از رختخواب جدا کند تا باز درس خواندن را از سر بگیرد. شما باید ۸ ساعت خواب شبانه داشته باشید، مخصوصاً شب قبل از امتحان. ضمناً اگر تمام شب را بیدار بمانید، صبح روز بعد خسته و کسل خواهید بود و احتمال اینکه سراغ قهوه یا نوشابه‌های پرکالری بروید بیشتر است. مراقب باشید و برای غلبه بر استرس امتحان، از چنین نوشیدنی‌هایی پرهیز کنید چون نوشابه‌های کافئین‌دار، اضطرابتان را بیشتر می‌کنند!