مسعود اکبری
داستان اروپا و اینستکس، حکایت آن فرد متقلب و فریبکاری است که کلاغ را رنگ می‌زد و جای قناری می‌فروخت.
این روزها مقامات اروپایی در اظهارات جداگانه بارها با آب و تاب از راه‌اندازی اینستکس خبر داده و اینگونه وانمود کرده‌اند که این اقدام در راستای تعهدات برجامی اروپا و امتیازی بزرگ برای ایران است.
اما اصل ماجرا، تفاوت فاحشی با ادعای اروپایی‌ها دارد. «محمد جواد ظریف» وزیر محترم امور خارجه- 12 تیر 98- گفت:«3 کشور اروپایی متعهد شدند که ۱۱ تعهد را در راستای توافق برجام اجرایی کنند و در هیچیک از این تعهدات، اینستکس وجود ندارد».
3 کشور اروپایی عضو برجام- 11 بهمن 97- پس از اعلام رونمایی از اینستکس، بیانیه‌ قابل تأملی را صادر کردند. در بخشی از بیانیه مذکور تاکید شده بود:«اینستکس با بالاترین معیارهای بین‌المللی در زمینه مبارزه با پولشویی، مبارزه با تأمین مالی تروریسم (AML/CFT) و تبعیت از تحریم‌های اتحادیه اروپا و سازمان ملل منطبق خواهد بود. در همین راستا، سه کشور اروپایی از ایران انتظار دارند فوراً تمامی عناصر برنامه اقدام FATF را اجرا کند».
اتحادیه اروپا- 16 بهمن 97- به فاصله بسیار کوتاهی پس از رونمایی از اینستکس، بیانیه‌ای 12 بندی موسوم به «جمع‌بندی» را درباره ایران منتشر کرد. در بخشی از بیانیه مذکور تاکید شده بود:«اتحادیه اروپا از پیشرفت‌های صورت‌گرفته برای انجام اصلاحات ضروری استقبال می‌کند و از ایران می‌خواهد منطبق با تعهداتش ذیل برنامه کارگروه اقدام مالی(FATF) قوانین ضروری را به تصویب رسانده و اجرا کند. اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن آماده همکاری با ایران در این حوزه‌ها، از جمله با ارائه کمک‌های فنی در زمینه اجرای برنامه اقدام FATF هستند».
در همان مقطع، «مارکوس ادرر» سفیر اتحادیه اروپا در روسیه گفت:«اینستکس برای مقابله با آمریکا راه‌اندازی نشده است و این سازوکار برای ارتباط و همکاری با ایران مطابق با تعهدات بین‌المللی(بخوانید دستورات سلطه گرانه آمریکا و از جمله اکشن پلن 41 بندی FATF) خواهد بود».
در کنار بیانیه‌ها و اظهارات طرف اروپایی، نگاهی مختصر به سازوکار اینستکس نیز نشان می‌دهد که این کانال پرداخت، مکمل FATF است و نه اقدامی ذیل برجام.
طرف اروپایی در برجام متعهد شده بود که ضمن خرید نفت از ایران و پرداخت پول آن، تبادلات بانکی را نیز برقرار کرده و همچنین کالاهای تحریمی را با ایران مبادله کند؛ اما اعضای اروپایی برجام طبق سازوکار اینستکس، به هیچ عنوان از ایران نفت نمی‌خرند و تبادلات بانکی را نیز برقرار نمی‌کنند؛ بلکه صرفاً از طریق این کانال، در ازای خرید نفت ایران توسط کشورهای غیراروپایی، به جای پرداخت پول، در اقدامی توهین آمیز صرفاً غذا و دارو(اقلام غیرتحریمی آمریکا) را در اختیار ایران قرار می‌دهند!
همانطور که ملاحظه کردید، اروپا در اینستکس از ایران نفت نمی‌خرد و در ازای خرید نفت ایران توسط کشورهای غیراروپایی نیز پولِ آن را در اختیار ایران قرار نمی‌دهد. پس کارکرد اینستکس چیست؟!
اینجاست که ارتباط اینستکس و FATF آشکار می‌شود. کارویژه اینستکس شناسایی مسیرهای خرید نفت ایران و شفاف سازی آن برای آمریکاست. به عبارت دیگر اینستکس بخشی از پازل FATF در رصد تراکنش‌های مالی ایران- در چارچوب تحریم ها- برای وزارت خزانه‌داری آمریکا-اتاق جنگ اقتصادی واشنگتن علیه ایران- است.
اما قضیه تأسف برانگیز‌تر از این حرف هاست. اینستکس نه تنها مسیرهای خرید نفت ایران را برای آمریکا شناسایی می‌کند، بلکه فراتر از آن مدیریت کانال خرید نفت ایران را نیز به اروپا می‌سپارد. رویکردی که خسارت هایش همگی برای ایران و مزایایش برای آمریکا و اروپاست. ایران ذیل اینستکس هم تحریم است، هم در ازای فروش نفت، نه تنها پولی نمی‌گیرد بلکه از خرید کالاهای مدنظر خود نیز محروم است(یعنی حتی نفت در برابر کالا هم نیست) و باید صرفا کالاهای غیرتحریمی- براساس صلاحدید اروپا!- را خریداری کند.
حال یک سؤال؛ اگر اینستکس مکمل FATF است و خسارت هایش همگی برای ایران و مزایایش برای آمریکا و اروپاست، پس چرا طرف اروپایی برای اجرای آن اینقدر تعلل کرد؟!
پاسخ این سؤال در مسئله حضور ایران در برجام نهفته است. «جان کری» وزیر خارجه آمریکا در دولت اوباما- شهریور 97- در مصاحبه با شبکه «سی.بی.اس» با ذوق زدگی گفت:«واقعیت این است که این توافق(برجام) دارد کار می‌کند و بدون ایالات متحده هم دارد کارش را می‌کند». طرف آمریکایی و اروپایی- تا پیش از اجرای ضرب الاجل 60 روزه- مطمئن بودند که دولت آقای روحانی کوچکترین واکنش متقابلی در پاسخ به نقض عهد طرف مقابل انجام نمی‌دهد. بنابراین همزمان با اجرای یکطرفه برجام از سوی ایران، مسئله تصویب لوایح مرتبط با FATF نیز به صورت جدی از سوی واشنگتن و هم پیمانانش و همچنین دنباله‌های داخلی آن پیگیری شد.
اما ضرب الاجل 60 روزه ایران- در 18 اردیبهشت 98- حساب و کتاب طرف مقابل را به هم ریخت. پیش از آن نیز FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام با موانع جدی روبرو شد. مجموع این اتفاقات آمریکا و شرکای اروپایی را به تکاپو انداخت.
اینجا بود که اروپای حقه باز و فریبکار، کلاغ را جای قناری رنگ زده و اینستکس- ابزار مکمل FATF- را تعهد برجامی جا زد. اینستکس آمد تا در قالب یک عملیات روانی سنگین و در نقش یک قناری، هم کاهش تعهدات برجامی ایران را متوقف کند و هم زمینه را برای اجرای FATF مهیا کند.
در شرایط فعلی دولت محترم می‌بایست برای ناکام گذاشتن نقشه‌های شوم دشمن، دو اقدام مهم را در دستور کار خود قرار دهد.
اول اینکه روند کاهش تعهدات برجامی را با قاطعیت و بدون لکنت و بدون تعلل ادامه داده و در مراحل بعدی، سرعت و شدت بیشتری به آن دهد. دوم اینکه، با اجرای دقیق اقتصاد مقاومتی و تقویت دیپلماسی منطقه‌ای، روند گره‌زدن مشکلات اقتصادی کشور به اموری که خارج از اختیار خودمان است مانند «برجام» و «اس پی وی» و «اینستکس» و...را متوقف کند.
اکنون کشورهای انگلیس و فرانسه و آلمان در بهبود وضعیت اقتصادی و رفع مشکلات معیشتی مردم خود مانده اند، یکی درگیر حواشی مسئله خروج از اتحادیه اروپاست، دیگری مشغول سرکوب و کورکردن مردم در شنبه‌های اعتراض است و آن یکی با رکود اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند.
رهبر حکیم انقلاب- اول فروردین 98- در اجتماع پرشور مردم در حرم مطهر رضوی با‌اشاره به اینکه راه‌حل رفع مشکلات کشور «کار مجاهدانه و عالمانه» است، فرمودند:«با تنبلی و کم انگیزگی، مسائل اقتصادی حل نمی‌شود، باید ویژگی‌های کار جهادی یعنی تلاش خستگی ناپذیر و مخلصانه را با کار عالمانه و منطبق بر موازین دقیق علمی توأم کرد تا مدیریتهای با سواد، کارآمد و جهادی در مسائل اقتصادی، تصمیم گیری و اقدام کنند که اگر این چنین شود قطعاً اقتصاد ایران شکوفا خواهد شد».