در دوره‌ معاصر مساجد به تدریج نقش سیاسی از دست رفته‌ خود را پس از سده‌ها مجدداً بازیافته و تلاش علمای بزرگ دوره‌ قاجاریه خصوصاً پس از اعلام فتوای تحریم تنباکو از سوی میرزای شیرزای در دوره‌ ناصرالدین شاه را باید نقطه‌ عطف آن دانست. اوج سیاسی شدن مساجد را باید در تلاش‌های «آیت‌الله سید عبدالله طباطبایی» و «آیت‌الله سید محمد بهبهانی» در ماجرای مشروطیت مشاهده کرد. به گفته‌ منابع این دوره اعم از مخالف و یا موافق، مساجد مرکز بسیاری از حرکت‌های مردمی و تهییج آنها بوده است؛ در مساجد وعاظ سخنور و پرشور، احساسات مذهبی و ملی مردم را تحریک کرده و شوری شگرف در کشور ایجاد نمودند. صرف‌نظر از حرکت‌های بعدی برخی از مشروطه‌خواهان و اقدامات آنها که به استقرار دیکتاتوری رضاخان انجامید، نقش مساجد حائز اهمیت زیادی می‌باشد. در جریان جنگ جهانی اول نیز به همین ترتیب مساجد در این دوره نقش سیاسی خود را حفظ کرده و بسیاری از مخالفین روس و انگلیس، در مساجد «فتاوی جهادیه» را به اطلاع مردم رساندند.
1) جایگاه و اهمیت مسجد در دوره‌ پهلوی
سیاست ضددینی سلسله پهلوی را باید به دو دوره تقسیم کرد، نخست دوره‌‌ای که رژیم می‌کوشید تا کنترل مساجد را در اختیار گرفته و ضمن کاهش نفوذ اجتماعی آن قدرت روحانیت را از میان بردارد. این هدف در دوره‌ رضاخان تاحدودی از طریق فشار و اعمال زور محقق گردید.
دوره‌ دوم، دوره‌ای است که علی‌رغم تبلیغات رژیم در کم‌اهمیت نشان‌دادن مساجد و تلاش برای غربی کردن جامعه و ـ به تبع آن دورکردن آرام مردم از مساجد ـ شاهد اقبال عمومی به مساجد و ظهور وعاظ و خطبایی هستیم که ضمن داشتن مبانی اعتقادی قوی به دنبال مبارزه با رژیم هستند. در این دوره مساجد مجدداً به ایفای نقش تاریخی خود بازگشته و به کانونی سیاسی و عبادی برای تنویر افکار عمومی تبدیل گردیدند.
براساس اسناد و مدارک موجود قبل از اینکه رضاخان به قدرت برسد، برای تثبیت موقعیت خود تظاهر زیادی به تدین ‌کرده و در بسیاری از مراسم‌ مذهبی شرکت می‌نمود. وی پس از نشستن بر اریکه قدرت مشی کاملاً ضدمذهبی در پیش گرفت و کوشید تا از یک طرف قدرت روحانیت و مرجعیت تشیع را از بین ببرد و از سوی دیگر مساجد را از رونق بیندازد.
در سایه‌ خفقانی که در دوره‌ 16 ساله‌ سلطنت وی بر کشور حکمفرما شده بود تاحدودی اهداف وی محقق گردید، اما به محض اینکه وی به وسیله‌ متفقین خلع ید شد و از کشور تبعید گردید، مساجد مجدداً موقعیت خویش را به دست آوردند.
اقدامات ضدمذهبی رضاشاه اگرچه منجر به وضع قوانینی شد که هدف غایی آن زدودن مذهب از زندگی سیاسی و اجتماعی مردم بود، اما نتوانست اهداف انگلستان را محقق گرداند.
از آنجایی که شبکه‌ عظیم مساجد از بزرگ‌ترین شهرها تا دورافتاده‌ترین روستاها گسترش داشت، لذا کنترل آن برای رژیم غیرممکن و بسیار مشکل بود. از یک طرف مساجد از چنان تقدسی برای مردم برخوردار بودند که اعمال فشار و خشونت در آن می‌توانست نتایج بسیار منفی برای رژیم به دنبال داشته باشد،از سوی دیگر مسجد مکانی بود که در آن به هر مناسبتی اعم از انجام مراسم و شعائر مذهبی و یا مراسم‌ عرفی و عمومی، مردم در آن جمع شده و خطباء می‌توانستند به راحتی آنها را بسیج و تهییج کنند. به هر روی در چنین فضایی از یک سو رژیم می‌کوشید تا با غربی کردن جامعه پیوندهای مذهبی میان مردم و روحانیون را بگسلاند، از سوی دیگر نیز نیروهای مذهبی به دنبال حفظ هویت اسلامی خود از طریق تقویت مساجد و مقابله با اقدامات ضد مذهبی رژیم بودند. این کشاکش که بیش از چند دهه به طول انجامید، سرانجام در سال 1357 به پیروزی نیروهای مذهبی انجامید که در این پیروزی باید نقش بسیار مهم و جایگاه ویژه‌ای برای مساجد کشور قائل شد.
از اقدامات رژیم پهلوی برای هویت‌زدایی مساجد می‌توان به استفاده از مساجد برای ابلاغ مراسم‌ مربوط به جشن تاجگذاری و ... اشاره کرد. با وجود همه این اقدامات و تلاش‌های بی‌وقفه رژیم برای نفوذ در مساجد، از آنجایی که مذهب در اعماق جان مردم نفوذ کرده بود و مساجد هویتی مستقل و مشخص در طول قرن‌ها به دست آورده بودند، لذا رژیم هرگز نتوانست بر مساجد کنترل یابد.
2) نقش مساجد استان قزوین در جریان انقلاب اسلامی
راجع به اولین مساجد ساخته شده در استان قزوین اطلاع دقیقی در دست نمی‌باشد، اما از آنجایی که این شهر در همان سده‌های اولیه به اسلام گروید و یکی از محل‌های اصلی استقرار مجاهدین بود، قطعاً دارای مساجدی برای انجام فرائض دینی بوده است. اولین مسجد ساخته شده براساس برخی اخبار در زمان امویان و خلافت «عمربن‌عبدالعزیز» در محل مقصوره جامع کبیر کنونی بنیاد گردیده است. از دیگر مساجد قدیمی قزوین باید به مسجد جامع منسوب به «هارون‌الرشید» خلیفه عباسی اشاره کرد که در حدود سال 192 ﻫ ق ساخته شد. تا اوایل سده هفتم تعداد زیادی مسجد در قزوین ساخته شد که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از: مسجد جامع کبیر اصحاب امام شافعی، مسجدجامع اصحاب امام ابوحنیفه، مسجد توث(یاثور)، مسجد طیبین، مسجد بنی‌مراد، مسجد ابی‌عبدالله شاج، مسجد محمدبن مسعود، مسجد بنی‌مادا، مسجد حوض‌النبی، مسجد کتاب، مسجد ابی‌العرب، مسجد باب‌المدینه، مسجد مدینهًْ‌المبارک، مسجد دهک، مسجد سر راه گورستان و ...