هدیه آقاپور
کارشناسان سیاسی معتقدند اگر به جای برجام همه هزینه‌های کشور برای اقتصاد مقاومتی صرف می‌شد قطعا شاهد نتایج درخشانی بودیم که خواسته‌های مردم و کشور را تامین می‌کرد اما حتی یک دهم از این دست و پا زدن‌ها برای نگاه داشت لاشه این توافق صرف اجرای دقیق اقتصاد مقاومتی نشد.
خواسته مردم از برجام رفع تحریم‌ها بود تا زمینه‌ای باشد برای رشد و بالندگی در داخل کشور اما متاسفانه تاکنون نتیجه عکس داده و با بی‌تعهدی طرف مقابل روبرو بوده‌ایم.
امروز که کارایی نداشتن این توافق محرز شده و شورای عالی امنیت ملی هم ضرب الاجلی را تعیین کرده است باید پرسید که خواسته مردم ادامه اجرای برجام به شکل یک‌طرفه است یا خیر؟
اثر برجام و اقتصاد مقاومتی بر کشور
اصل پذیرفتن برجام رفع تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران بود؛ و در مرحله بعد بازشدن راه‌های تعاملات اقتصادی بین کشورمان و دیگر کشورها و برطرف شدن موانع ایجادشده توسط آمریکا و۱+۵ بود که همگی فقط بر روی کاغذ نقش پیدا کرد اما به مرحله عملیاتی نرسید.
از سوی دیگر اگر برجام را برای منافع ملی پذیرفتیم تا گشایشی در کارها حاصل شود اقتصاد مقاومتی همین‌ها را با هزینه کمتر به ارمغان می‌آورد، اصولا اقتصاد مقاومتی، تضمین‌کننده مصونیت اقتصادی ما در برابر تحریم‌ها بوده و به هر میزان که ما به اقتصاد مقاومتی عمل کنیم، آثار تحریمی کاهش پیدا می‌کند.
بدون شک اقتصاد مقاومتی تضعیف ‌کننده سیاست‌های تحریمی آمریکا است.
با توجه به ظرفیت‌های وزارت امور خارجه این وزارتخانه، هم در بحث توسعه صادرات و هم در بحث کنترل واردات می‌تواند اثر گذار باشد و در طی این سال‌ها ترجیح داد این اثر گذاری را از راه مذاکره و برجام پیگیری کند.
تراز تجاری کشور در دو حوزه صادرات و واردات خلاصه می‌شود. در حوزه واردات وزارت امور خارجه می‌تواند در واردات اقلام اساسی و مورد نیاز کشور و نیز تجهیزات، مواد اولیه برای تولید و ماشین آلات برای تولید هر چه بیشتر و با کیفیت‌تر کالای ایرانی نقش موثری داشته باشد. اما مسئله مهم‌تر کمک شایان توجه دستگاه سیاست خارجی به حوزه صادرات است.
 باید بیشترین توجه دیپلماسی به سمت و سوی صادرات میل کند در حالی که بیشترین توجه ذیل برجام به واردات بود.
صادرات هم باعث رونق تولید و هم افزایش‌اشتغال شده و رونق آن باعث ارزآوری و کمک به درآمد ارزی کشور می‌شود که در مجموع چگونگی تحقق این مهم به کمک اقتصاد مقاومتی دور از نظر نیست و نباید سرنوشت حمایت از کالای ایرانی و توسعه کشور را به برجام و مهم‌تر از آن سخنان و اظهارات ترامپ و سیاست‌های کاخ سفید گره زد.
با توجه به اینکه عایدی خاصی از برجام تاکنون نداشته‌ایم خروج از آن تفاوت محسوسی را در شرایط کشورمان ایجاد نمی‌کند.
به موازات این مسئله هم باید گفت که اقتصاد ایران و ظرفیت‌ها و توان آن به قدری جدی و بالا است که همان طوری که تا کنون توانسته ام در مقابل همه تحریم‌ها به حیات اقتصادی خود ادامه دهیم، باز می‌توان به صورت جدی تری به این حیات ادامه داد.
ضرورت نگاهی به درون
با مرور بر آمارهای چند سال اخیر در می‌یابیم که دولت هیچ نگاهی به اصلاح درونی خود ندارد و همواره برخی اقلامی که در داخل توانایی تولید آن موجود است به صورت گسترده وارد کشور می‌شود.
این درحالی است که رهبر معظم انقلاب با تعبیر اصلاح نظام اقتصادی با عنوان «درون محوری و برون گرایی» در تبیین اقتصاد مقاومتی تعریف می‌کنند.
حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنور نماینده مردم قم و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «اینکه آقای روحانی اعلام کردند در روز اول اجرایی شدن برجام تمام تحریم‌ها برداشته شد و این رفع تحریم از ثمرات برجام است را ما باید از مردم بپرسیم چه زمانی دیدید تحریم برداشته شده باشد؟!»
وی ادامه می‌دهد: «موردی و به صورت مقطعی تحریم‌هایی لغو شد اما تحریم‌های بانکی ما که مادر همه تحریم‌ها بود همچنان وجود دارد البته با برخی از بانک‌های کوچک ارتباطاتی برقرار شد که آن هم چندی پیش قفل شد.»
حجت‌الاسلام ذوالنور تصریح می‌کند: «برجام از اساس ناقص‌الخلقه به دنیا آمد به دلیل اینکه تضمین‌های لازم در برجام دیده نشد و تضمینی برای تعهدات طرف مقابل گذاشته نشد ضمن اینکه؛ این توافق ضعیف با قوی بود و قوی برای اجرای تعهدات طرف ضعیف تضمین دارد اما ما برای اجرای تعهدات آنها تضمینی در متن توافق ندیده بودیم بنابراین چنین سرنوشتی برای برجام قابل پیش‌بینی بود.»
عضو کمیسیون امینیت ملی و سیاست خارجی می‌افزاید: «درباره برجام حرف زدن به عبث روی آوردن است چرا که برجام بازنخواهد گشت و درست هم نخواهد شد و آمریکا هم به تعهداتش بازنمی‌گردد اروپایی‌ها هم یا کاری ازشان بر نمی‌آید یا نمی‌خواهند کاری صورت دهند.»
وی اضافه می‌کند: «اروپایی‌ها اراده انجام کاری را ندارند و فقط نقش پلیس خوب را در برابر پلیس بد که همان آمریکا است بازی می‌کنند و این امر از ابتدا مشخص بود و امروز وضعیت بسیار مشخص است.»
حجت‌الاسلام ذوالنور با‌اشاره به اینکه برجام یک خانه مخروبه تار عنکبوت گرفته است که جناب آقای روحانی همچنان در آن باقی مانده است، اظهار می‌دارد: «اکنون چیزی از برجام باقی نمانده که کسی سنگ آن را به سینه بزند، لذا مردم از برجام دیگر توقعی ندارند بلکه از آن کسانی که عامدا یا با فریب خوردگی چنین وضعیتی برای مردم به وجود آوردند انتظار دارند که دیگر فریب نخورده و با آنها صادق باشند.»
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تصریح می‌کند: «انتظار مردم این است که مسئولین برجامی دشمن شناس باشند و به دشمن اعتماد نکنند و تکیه بر توانمندی‌های داخلی داشته باشند.»
وی تاکید می‌کند: «امروز ما برای بسیاری از کالاها عزای ارز گرفتیم که برای خرید آنها ارز از کشور خارج نشود درحالی که اگر دولت اراده داشته باشد در داخل قابل ساخت است و مقام معظم رهبری یک اقدامی کردند مبنی بر برگزاری جلسات مختلف با مخترعین و نخبگان و مواردی که ما ارزبری داشتیم را به این جوانان واگذار کردند البته لازم به ذکر است که رهبری همواره به جوانان اطمینان دادند اما این حرکت ایشان برای اثبات به دولتیان بود.»
حجت‌الاسلام ذوالنور ادامه می‌دهد: «مقام معظم رهبری علنی فرمودند که هر چیزی را که تحریم هستیم و نیاز داریم را اعلام کنید تا خود این جوانان فکر چاره کنند و اگر لازم هست آن را بسازند.»
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس خاطر نشان می‌کند: «دشمن را غول تعریف نکنیم و از آن طرف نسل جوانمان را دست کم بگیریم و مشکلاتمان را لاینحل معرفی کنیم که این تفکری غلط و بازی در زمین دشمن است چرا که مشکل لاینحلی وجود ندارد بلکه فقط اراده‌ای برای حل آن نمی‌بینیم که امیدواریم مسئولین کشور واجد چنین اراده‌ای بشوند.»
ادامه رابطه با اروپا به شرط قطع امید!
مقام معظم رهبری در شهریور 97 در دیداربا رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت،  اظهار داشتند: «ارتباط و ادامه مذاکره با اروپا ایراد ندارد اما باید ضمن ادامه این کار از آنها درباره مسائلی نظیر برجام و یا اقتصاد قطع امید کنید. باید با نگاه شک آلود به وعده‌های آنها، از روند مسائل مراقبت جدی کرد. برجام هدف نیست بلکه وسیله است و طبعاً اگر به نتیجه برسیم که با این وسیله، حفظ منافع ملی امکان‌پذیر نیست آن را کنار می‌گذاریم.»
بنابراین ضمن چاره کار اقتصاد مقاومتی باید تمامی مباحث دیپلماسی دنبال شود چراکه زمینه تجارت و بازار و اقتصاد را با گام نهادن در جاده روشن اقتصاد مقاومتی، تضمین شده باید قلمداد کنیم زیرا پیام اقتصاد مقاومتی، تکیه به داشته‌های خودی و چشم پوشیدن از داشته‌های دیگران برای رونق بخشیدن به اقتصاد کشور است.
باید به داشته‌های خودمان در داخل کشور، اعم از نیروی انسانی، منابع و توانمندی‌های تجاری و صنعتی تکیه کنیم واین همان مسئله‌ای است که همواره مورد تاکید رهبر معظم انقلاب نیز بوده و هست.
برای خروج از تنگناهای به وجود آمده در بخش اقتصاد و تجارت کشورمان، اولین شرط این است که دولتمردان ما، چتر حمایتی خود را بر سر سرمایه‌گذاران خارجی بگسترانند و این بدان معنا است که می‌بایست در جهت رفع موانع قانونی و تصویب آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های داخلی و قوانین اقتصادی و تجاری بدون دست‌انداز و بوروکراسی اقدامات موثری صورت گیرد.
محمد حسینی نماینده مردم تفرش و عضو کمیسیون برنامه و بودجه در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «خواسته این روزهای مردم با توجه به منویات مقام معظم رهبری؛ ایجاد رفاه و ‌معیشت بهتر در جهت اجرای واقعی اقتصاد مقاومتی از سوی دولت است.»
وی ادامه می‌دهد: «از برجام هم چیزی باقی نمانده که بخواهیم انرژی صرف آن کنیم و اکنون هم به خاطر شرایط اقتصادی و تحریم‌های ظالمانه‌ای که اعمال شده امید و اعتمادی به بیگانگان نیست و باید به توان داخلی خودمان تکیه کنیم.»
حسینی تصریح می‌کند با مبارزه و مقاومت در برابر دشمن و ایجاد فضای همدلی در داخل فضا را برای مردم باید بهتر کنیم، انتظاری که مردم از مسئولین دارند این است که بیایند دستاوردهای برجام را گرچه دستاورد آنچنانی هم نداشته صادقانه بازگو کنند.»
عضو کمیسیون برنامه و بودجه اضافه می‌کند: «ما در برجام یک دستاورد داشتیم و آن هم این بود توانستیم نشان دهیم اگر در فضای بین‌المللی وارد معاهده می‌شویم وفای به عهد داریم و امروز این برای دنیا ثابت شده است که ما برای اثبات حقانیت خود هزینه‌های زیادی را پرداخت کردیم.»
برنامه جامع اقتصاد مقاومتی
۴ فروردين ۱۳۹۶ محمدجواد ظریف در جمع کارکنان وزارت امور خارجه با تبیین در جمع‌بندی اولویت‌های وزارت امور خارجه در آن سال از عبارت جالب و قابل توجهی استفاده کرد که در حد همان حرف باقی ماند و امید می‌رفت وی به عنوان سکاندار کشتی وزارت خارجه به جای لنگر انداختن در سرزمین گل‌آلود برجام افق‌های نورانی اقتصاد مقاومتی را دنبال کند.
محمدجواد ظریف گفت: در حوزه سیاسی و امنیتی، اجرای برجام با نگاه به اقتصاد مقاومتی از یک سو و تقویت امنیت در منطقه از سوی دیگر اولویت اصلی ماست. از امروز برجام یعنی «برنامه جامع اقتصاد مقاومتی». در حوزه  اقتصادی هم باید کمک کنیم و تسهیل‌کننده باشیم.
شاید اگر همه هزینه‌های کشور صرف برنامه جامع اقتصاد مقاومتی می‌شد امروز شرایط متفاوت‌تری ر ا تجربه می‌کردیم.
اگر یک دموکرات رئیس‌جمهور کنونی آمریکا بود چه می‌شد؟
با وجود بدعهدی‌های آمریکا و رفتارهای خشن دونالد ترامپ عده‌ای بی‌نتیجه بودن برجام را گردن او می‌اندازند و در تحلیلی غلط برجام را از اساس کارآمد می‌دانند و هم زمان شدن اجرایی شدن آن با دولت ترامپ را بد شانسی تلقی می‌کنند، اما اگر یک دموکرات  رئیس‌جمهور کنونی آمریکا بود سرنوشت برجام چه می‌شد؟
برای پاسخ به این سؤال باید مروری داشته باشیم بر اتفاقات زمان اوباما که یک دموکرات به ظاهر با ادب و منطقی‌تر از ترامپ جلوه می‌کرد.
باید بدانید آمریکا - چه در دولت اوباما و چه در دولت ترامپ- هیچ‌گاه به تعهدات خود عمل نکرد.
آمریکا در دولت باراک اوباما در اولین روز اجرا- دی ماه 94- برجام را نقض کرد!
وزارت خزانه‌داری آمریکا با صدور بیانیه‌ای از افزودن نام شرکت‌ها و افراد جدید به فهرست تحریم‌های ایران به واسطه ارتباط با برنامه موشکی ایران خبر داد. پس از آن، سریال نقض برجام توسط دولت اوباما با غارت ۲ میلیارد دلاری اموال ایران، تمدید قانون تحریمی آیسا، تصویب قانون محدودیت ویزا، تصویب بیش از ۸۰ طرح ضدایرانی در کنگره آمریکا و پابرجا ماندن تحریم سوئیفت و... ادامه یافت.
اوباما در آبان سال ۹۵ و در واپسین روزهای ریاست‌جمهوری خود، قانون وضعیت اضطراری علیه ایران را تمدید کرد. در همان ایام برخی رسانه‌ها نوشتند: اوباما با این کار آخرین لگد را به برجام زد.