مجتبی باجلان
جمهوری بولیواری ونزوئلا با اندیشه استقلال‌طلبانه «هوگو چاوز» که به‌وضوح با سوسیالیسم قرابت داشت، از دهه 2000 میلادی به مدار تقابل با ایالات متحده آمریکا وارد شده است. هوگو چاوز پس از روی کار آمدن ساختار اقتصادی ونزوئلا را تغییر داد به خصوص نقش دولت را در سازمان کشورهای صادرکننده نفت افزایش داد و مدیران آمریکایی شرکت نفت را اخراج کرد. آمریکا سیاستهای چاوز و سپس مادورو را در تضاد با منافع خود ارزیابی کرد وتلاشها و هزینه‌های زیادی را در 20 سال اخیر برای سرنگونی آنها انجام داد.
بویژه از سال 2016 و با روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا به‌عنوان رئیس‌جمهور، که سیاست خارجی آمریکا از حزم‌اندیشی به سیاست تهاجمی یکسره تهاجم و تکیه بر ابزارهای فشار به‌جای نهادهای بین‌المللی تغییر یافته، پس از خروج از توافق هسته‌ای با ایران، توافق موشکی با روسیه و توافق آب و هوایی پاریس این بار نوبت به ونزوئلای مادورو به سراغ ونزوئلای مادورو رفته است.
کار دولت ترامپ با ونزوئلا اکنون تا به آن‌جا پیش رفته که از فردی به‌نام «خوان گوایدو» به‌عنوان رئیس‌جمهور موقت ونزوئلا حمایت کند و حتی از ارتش ونزوئلا بخواهد تا به گوایدو بپیوندد!
اما یکی از نکات مهم در این توطئه آمریکایی را باید در سیاستهای نفتی این کشور علیه حکومتهای مستقل و مخالف امپریالیسم و هژمونی آمریکا در جهان نظیر جمهوری اسلامی ایران جست‌وجو کرد. کشور ونزوئلا با داشتن 297میلیارد بشکه که چیزی حدود 19 درصد کل ذخایر نفت جهان می‌شود، بیشترین ذخایر نفت را دراختیار دارد و یکی ازکشورهای مهم تعیین‌کننده قیمت نفت است. در حالی که سهم آمریکا از ذخایر نفت جهان کمتر از یک ونیم درصد است. با توجه به این مسئله ونزوئلا یکی از کشورهایی است که می‌تواند سیاستهای نفتی ایالات متحده را خنثی کند. بنابراین منافع حیاتی آمریکا ایجاب می‌کند که افراد مخالف در راس امور ونزوئلا قرار نگیرند.
این موضوع از آنجا اهمیت می‌یابد که شانه‌هایی از تصمیم دولت ترامپ برای افزایش فشارها بر ایران با پایان یافتن موعد ۶ماهه معافیت از تحریم‌ها در حال ظهور است. در هفته‌های گذشته برخی خبرها نشان داد که کاخ سفید همچنان رسیدن به ادعای توقف صادرات نفت ایران را با جدیت دنبال می‌کند که افزایش فشارها بر اوپک برای افزایش تولید از جمله آن است. ترامپ طی روزهای گذشته در توییتی اوپک را خطاب قرار داد و نسبت به افزایش قیمت‌ها به اعضای این سازمان هشدار داد. این موضوع نشان می‌دهد ترامپ در تلاش است که با افزایش فشارها عرضه را افزایش دهد تا تنگ‌تر کردن حلقه تحریم‌ها علیه ایران بعد از پایان موعد معافیت‌ها با هزینه کمتری برای دولت او همراه شود. نشانه دیگر نیز تصمیم کاخ‌سفید برای آزادسازی ۶میلیون بشکه از ذخایر استراتژیک نفتی آمریکا در ماه مه و همزمان با پایان معافیت‌ها از تحریم خرید نفت ایران است.
در این میان وزارت انرژی آمریکا هم اعلام کرده است ۶ میلیون بشکه از سه مرکز ذخیره‌سازی استراتژیک نفت‌خام خود را در ماه مه روانه بازار خواهد کرد. عرضه نفت خام از ذخایر استراتژیک درست همزمان با پایان معافیت شش ماهه خریداران نفت ایران انجام می‌شود و این گمانه را مطرح کرده که در راستای افزایش عرضه به بازار و جایگزینی نفت ایران خواهد بود. در واقع آزادسازی ذخایر استراتژیک خود یکی از نشانه‌های تصمیم آمریکا برای تنگ‌تر کردن حلقه تحریم‌ها با پایان معافیت‌های ۶ماهه است.
در چنین شرایطی اگر آمریکا در سیاست مداخله‌جویانه خود در یک کشور مهم اوپک مانند ونزوئلا موفق شود، علاوه‌بر آنکه قدرت انرژی جهان را در دست خواهد گرفت، این روند را در سایر کشورها ادامه می‌دهد. از این رو تحولات ونزوئلا باید با حساسیت ویژه و دیپلماسی فعال از سوی جمهوری اسلامی ایران دنبال شود.
ایران و ونزوئلا از جمله کشورهای بنیانگذار اوپک بوده که در حوزه مسائل نفتی شریک و هم نظر هستند. این روابط در سال‌های اخیر در همسویی مواضع سیاسی نیز موثر بوده است. همچنین آنها روابط اقتصادی خوبی در زمینه کالاهای غیرنفتی داشتند که البته در چند سال اخیر بنا به دلایلی روند نزولی داشته است.
در شرایطی که آمریکا در صدد دخالت در یکی از کشورهای نفت‌خیز دنیا صرفا به خاطر منابع آن است، اگر این هیولای زخمی رو به افول بخواهد با زور در کشورهای مستقل ورود کند، برای کل جامعه بین‌المللی خطرناک است و ایران باید با دیپلماسی فعال مانع موفقیت واشینگتن در این سیاست شود. در این راستا رویکرد مشترک با کشورهایی مانند ترکیه، روسیه و تا حدی چین در مقابل این هجمه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
 نکته دیگر اینکه طی روزهای گذشته دبیرکل اوپک اعلام کرده بود این گروه نگران است تحریم‌های آمریکا علیه دو عضو موسس اوپک یعنی ایران و ونزوئلا، تلاش‌های این گروه برای متعادل کردن مجدد و حفظ ثبات بازار را پیچیده کنند.  این برای نخستین بار است که دبیرکل اوپک نسبت به تحریم اعضای این سازمان توسط آمریکا واکنش نشان می‌دهد و این مسئله را عامل اختلال در بازار نفت عنوان می‌کند. این موضع‌گیری بی‌سابقه بود، زیرا با وجود اینکه سران هر دو کشور ایران و ونزوئلا زمانی که با تحریم‌های آمریکا مواجه شدند به اوپک نامه نوشتند و خواستار موضع‌گیری این سازمان شدند، اوپک با این استدلال که وارد مسائل سیاسی نمی‌شود، از موضع‌گیری اجتناب کرد. به عقیده کارشناسان اوپک به این دلیل تصمیم به موضع‌گیری علیه تحریم اعضای خود گرفته است که اکنون که مشخص شده است یکی از اهداف آمریکا از این تحریم‌ها، بهره‌برداری حداکثری این کشور از شرایط و کاهش سهم و نفوذ اوپک بر بازار نفت است. موضع‌گیری کوتاه محمد بارکیندو علیه تحریم ایران و ونزوئلا با جدال لفظی اوپک و ترامپ که رئیس‌جمهور آمریکا هفته پیش آن را کلید زد همزمان شده است.
طی چند روز گذشته هم وزیر نفت نیجریه، یکی دیگر از اعضای اوپک نیز ضمن اعتراض به تحریم بنیانگذاران این گروه (ایران و ونزوئلا) تاکید کرد که اوپک برای دفاع از بازار، باید کمی مقتدرتر و مصمم‌تر باشد. چنین امری نشان می‌دهد فضای شکل گرفته در اوپک به نفع سیاستهای نفتی آمریکا علیه بنیانگذاران این گروه نیست و مسئولان امر باید با استفاده از این فرصت و فضای پیش آمده ، ضمن رایزنی با سایر اعضای اوپک و هشدار نسبت به مخاطرات سیاستهای آمریکا، آنها را به اتخاذ مواضع محکم و قاطع‌تر در جهت منافع اعضای این گروه نفتی ترغیب و تشویق کنند.