ابراز نگرانی شخصیت‌های مذهبی و فعالان سیاسی – اجتماعی جهان اسلام نسبت به وضعیت مسلمانان به ویژه شیعیان جمهوری آذربایجان امری مسبوق به سابقه است و حتی رهبر معظم انقلاب نیز طی چند دیدار اخیر خود با رئیس‌جمهور آذربایجان با اشاره به سابقه مذهبی مردم این کشور؛ ایشان را به لزوم تکریم شیعیان توصیه کرده بودند.
 وجود بیش از یکصد زندانی سیاسی اسلامگرا که بخشی از آنان روحانیون شاخص شیعی هستند، شهادت حدود ده تن از دینداران آذری در نتیجه خشونت نیروهای امنیتی جمهوری آذربایجان در جریان حوادث سال 94 نارداران و عملیات‌ و اقدامات خصمانه مرتبط با حوادث تیرماه 97 در گنجه، ممنوعیت پخش اذان از شبکه‌های تلویزیونی، ممنوعیت صدور اسناد اداری هویتی با عکس اسلامی بانوان، عدم تعطیلی مناسبت‌های مذهبی حتی تاسوعا و عاشورا در آذربایجان و... تنها نمونه‌هایی از ده‌ها محدودیت و ممنوعیت علیه شیعیان آذری است که نگرانی شدید مردم جمهوری آذربایجان و نیز، مراجع تقلید، علما، اندیشمندان و فعالان اسلامی را فراهم آورده است.
این نگرانی‌ها در حال حاضر و همزمان با آغاز ماه محرم و در آستانه تاسوعا و عاشورای حسینی بیش از هر زمان دیگری موضوعیت یافته و هر روز اخبار نگران‌کننده‌ای از همسایه خانه‌‌زاد ما به گوش می‌رسد؛ راستی در ایام محرم‌الحرام حسینی در جمهوری آذربایجان که به تصریح مقام معظم رهبری دومین کشور شیعی دنیا از لحاظ ترکیب جمعیتی محسوب می‌گردد، چه می‌گذرد؟
دولت جمهوری آذربایجان از آذر ماه سال 94؛ پس از حمله نیروهای امنیتی و قشون داخلی به مذهبی‌ترین نقطه این کشور- نارداران- در ایام اربعین حسینی؛ سبک جدید و البته خشنی از تشیع‌ستیزی در پوشش مبارزه با آنچه افراط‌گرایی و رادیکالیسم شیعی! می‌نامد را آغاز نموده و حدود دو ماه قبل از این هم با اجرای سناریوی جدیدی در گنجه که از دیرباز به عنوان شهر «امام حسین (ع)» شناخته می‌شود، روند اعمال محدودیت علیه شیعیان از جمله دستگیری و حتی کشتن دینداران شیعی را شدت بخشیده و در ادامه همین سناریو با طرح ادعای خود‌ساخته احتمال بروز اغتشاش در ایام محرم، محدودیت‌های سنگینی را برای از رونق انداختن مراسمات حسینی و جلوگیری از شکل گیری تجمعات چند ده هزار نفری عزاداری اعمال نموده که برخی از این محدودیت‌ها عبارتند از:
- ممنوعیت برگزاری هر گونه مراسم عزاداری در خارج از مساجد و زیارتگاه‌ها اعم از شهرها و قصبه‌ها
- ممنوعیت برگزاری مراسم عزاداری در خانه‌های مردم
- غیرمقبول (ممنوع) بودن حضور کودکان در مراسم عزاداری و ممنوعیت غیبت دانش‌آموزان از حضور در مدارس طی روز عاشورا و اعمال جرایم سنگین مالی برای مدیران مدارس و متولیان مساجد که مانع حضور کودکان در مراسم روز عاشورا نشوند (سه هزار منات جریمه برای مدیران و دو هزار منات برای متولیان مساجد اعلام شده است)
- ممنوعیت اجرای آئین‌های عزاداری توسط روحانیون مردمی و تحصیل‌کرده در حوزه علمیه قم که دارای مجوز از اداره مسلمانان قفقاز نیستند
- الزام روحانیون مساجد به سخنرانی در چارچوب متون ارائه شده از سوی اداره مسلمانان؛ که این متون هیچ‌گونه سنخیتی با مکتب ظلم‌ستیز امام حسین (ع) ندارند.
- ممنوعیت نصب پرچم‌های عزاداری در خارج از محوطه داخلی مساجد و زیارتگاه‌ها
- احضار مکرر روحانیون و فعالان اسلامی به ادارات پلیس و هشدار درخصوص رعایت موارد مد نظر آنان
- ایجاد محدودیت برای فعالیت فروشگاه‌های عرضه‌کننده محصولات مذهبی و...
متاسفانه دولت جمهوری آذربایجان علی‌رغم ایستادگی و مقاومت شیعیان آذری توانسته است در اجرای محدودیت‌های اعلامی فوق؛ اقدامات عملی قابل توجهی را نیز انجام دهد؛ به عنوان مثال؛ مراسم عزاداری چند ده هزار نفری سال‌های قبل در محوطه بزرگ مسجد نیمه ساخت حضرت زهرا - س- گونشلی؛ امسال به عزاداری چند صد نفری در داخل حسینیه فاقد امکانات این مسجد تبدیل شده است؛ ورود آزادانه مردم باکو و سایر مناطق جمهوری آذربایجان به قصبه مذهبی نارداران جهت عزاداری در زیارتگاه خانم بی‌بی رحیمه همچنان ممنوع است و...
گرچه تجربه تاریخی نشان می‌دهد که اعمال این گونه محدودیت‌ها و سختگیری‌ها جواب معکوس داده و راه به جایی نمی‌برد؛ اما این موضوع نمی‌تواند نافی رسالت اسلامی و انسانی هیچ شخص و مجموعه‌ای در راستای عکس‌العمل هوشمندانه و ظلم‌ستیزانه در قبال این محدودیت‌ها باشد.
گرچه بر اساس آموزه‌های اسلامی و نیز اصول لایتغیر قانون اساسی ج.ا.ا؛ دفاع از حقوق همه مظلومین مخصوصا مسلمانان و شیعیان تحت ظلم از جمله وظائف اسلامی و قانونی همه مسئولین مرتبط با سیاست خارجی و نیز رسالت انسانی و اسلامی همه اندیشمندان و فعالان عرصه علم و فرهنگ و رسانه محسوب می‌گردد؛ اما آنچه لزوم واکنش مدبرانه، هوشمندانه و انقلابی در قبال ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های شیعی در جمهوری آذربایجان را مضاعف می‌نماید؛ توجه به چند نکته اساسی است :
- نکته اول: دولت باکو همزمان با اعمال اینگونه سیاست‌های سلبی علیه مذهب تشیع؛ جمهوری اسلامی ایران به عنوان ام‌القرای جهان اسلام و به ویژه عالم تشیع را نیز مورد هدف قرار می‌دهد؛ به عنوان مثال رئیس‌ کمیته امور گروه‌های دینی و اتحادیه‌های اجتماعی پارلمان باکو اعلام نموده است: «نحوه برگزاری مراسم‌ ماه محرم در سایر کشورها – ایران – هیچ ارتباطی به جمهوری آذربایجان ندارد و رویکرد به محرم در جمهوری آذربایجان باید نوگرایانه باشد» که مراد وی از رویکرد نوگرایانه رویکردی سکولار و انحرافی به ماه محرم هست؛ همچنین مبارز قربانلی رئیس ‌کمیته دولتی امور دینی صراحتا اعلام نموده است که فتاوای مراجع شیعی سایر کشورها – ایران – نباید در جمهوری آذربایجان اجرا شود. به عبارتی اعمال بخشی از محدودیت‌های شیعی علیه شیعیان آذری صرفا به دلیل ‌اشتراک فرهنگی و مذهبی آنان با جمهوری اسلامی ایران می‌باشد.
نکته دوم: طی دو ماه گذشته دولت باکو با ادعای خودساخته احتمال انجام اغتشاش در ایام محرم کوشیده است محدودیت‌های اعمالی علیه عزاداری ماه محرم را توجیه نمایند. تبلیغات گسترده ضدایرانی برخی رسانه‌ها، مقامات، نمایندگان پارلمان و احزاب سیاسی که پس از سناریوی گنجه می‌کوشیدند به هر نحو ممکن حادثه پرابهام گنجه را به ج.ا.ا نسبت دهند و مهم‌تر از آنها اقدام اداره مسلمانان قفقاز به ریاست «الله شکور پاشازاده» که در تائید ادعای فوق؛ عوامل خارجی (ج.ا.ا) را به طراحی اغتشاش در جمهوری آذربایجان در روزهای ماه محرم متهم نمود و طی سخنانی نیز گفت: «این روزها به خصوص می‌خواهند با استفاده از عاشورا و روزهای عزا اغتشاش کنند و میان ملت نفاق بیندازند؛ البته این اقدامات گروه‌هایی است که از خارج تامین مالی و هدایت می‌شوند» و... همگی در راستای همین نکته قابل ارزیابی است.
نکته سوم: یکی از دلایل اصلی مبارزه دولت باکو با مذهب تشیع؛ مطالبه این نوع رفتار از سوی رژیم صهیونیستی با هدف جلوگیری از قدرت‌یابی شیعیان در کنار مرزهای ج.ا.ا می‌باشد. سفر وزیر جنگ رژیم صهیونیستی به باکو همزمان با ایام محرم نمودی از پیگیری رژیم صهیونیستی برای مجبور نمودن دولت باکو به اعمال محدودیت‌های روزافزون علیه تشیع مخصوصا در ارتباط با عزاداری ماه محرم در جمهوری آذربایجان محسوب می‌گردد.
با توجه به مطالب سه‌گانه فوق و چندین نکته دیگر مانند انتظار حمایت شیعیان مظلوم جمهوری آذربایجان و... که برای رعایت اختصار از بازگویی و تشریح آنها پرهیز می‌شود؛ آنچه اسباب تامل و البته تاسف می‌باشد سکوت و انفعال زجرآور دستگاه سیاست خارجی و برخی کارگزاران نظام ج.ا.ا در باکو است که باعث گردیده دولت باکو؛ برنامه‌ریزی‌های ضد شیعی و ضدایرانی خود را به صورت کامل عملیاتی نماید و در واقع با یک تیر چند نشان مهم (اعمال محدودیت‌های شیعی، ایجاد بدبینی نسبت به ایران در بین افکار عمومی آذربایجان، ناامید ساختن شیعیان آذری از ایران و...) را مد نظر قرار دهد.
البته همه آنچه گفته شد هیچ منافاتی با افزایش تلاش‌ها برای توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با دولت جمهوری آذربایجان ندارد؛ بلکه تاکیدی بر لزوم توجه به اولویت‌های اساسی سیاست خارجی انقلابی مد نظر حضرت امام خمینی(ره)
و مقام معظم رهبری می‌باشد.