پرسش:
از منظر آموزه‌های وحیانی خطرناک‌ترین افراد که نباید آنها را در روابط اجتماعی به عنوان دوست و رفیق انتخاب کرد چه کسانی هستند؟
پاسخ:
اکثريت مردم فکر مي کنند حسن خلق و لطف معاشرت و اجتماعي بودن به اين است که انسان همه را با خود دوست کند در حالي که براي يک انسان صاحب مرام و مسلک که فکر و ايده خاصي را در اجتماع تعقيب مي‌کند و فقط در فکر منفعت شخصي خود نمي‌باشد، اين معني که خوب و بد او را دوست داشته و او نيز با خوب و بد دوست باشد، ميسر نيست زيرا همه مردم نه مسلک واحدي دارند و نه پسندهاي واحدي.
در بين مردم، عادل، ظالم، گنهکار و بي گناه و... وجود دارد و اينان نمي توانند همه يکسان با آدمي که براي زندگي خود هدفی را دنبال مي نمايد، رابطه داشته باشند لذا براي افراد هدفمند روابط انسان با ديگران و دوستي و محبت انسان نسبت به آنان فرق مي‌کند، عده اي را جذب و عده اي را دفع مي‌کند و اين يک مطلبي است روشن و آشکار.
اسلام دين محبت و عشق است و خداوند متعال پيامبر اسلام (ص) را رحمت براي عالميان معرفي مي‌نمايد.(النبیاء - 1‍07)
او حتي نسبت به خطرناک ترين دشمنان خود رحمت است و به آنان محبت بايد بکند امّا محبتي که قرآن سفارش آن را نموده و به آن دستور مي دهد اين نيست که مطابق ميل هر کسي عمل شود و در رفتار خود به بهانه دوست داشتن ديگران طبق خوشايند آنان تصميم گرفته و عمل شود.
اين نوع علاقه داشتن دليل بر خوش اخلاقي نبوده و مورد پذيرش عقل نمي باشد، بلکه نفاق و دو روئي است البته اينکه انسان در جامعه با خوب و بد با مدارا رفتار کند غير از اين است که با خوب و بد خو کند، و رفیق و دوست شود.
بر اين اساس ما مؤظف هستيم که در جهت حفظ آئين خود کساني را به عنوان دوست برگزينيم. امام(ع) مي فرمايد: «اعجز الناس من عجز عن اکتساب الاخوان؛ ناتوان ترين مردم کسي است که از دوست يافتن ناتوان باشد.»(نهج‌‌البلاغه - حکمت 11) و همين طور ناچاريم با يک عده دوست نباشيم، ولي بايد از دوستي با هوا پرستان ، پول و منفعت پرستان و منافقان پرهيز کنيم.
در اين ميان وقتي به روايات اسلامي که يکي از منابع ديني ما مي‌باشد مراجعه مي کنيم مشاهده مي‌کنيم که به دوستي پاک دلان و مؤمنان ما را دعوت کرده است. ابن عباس مي‌گويد: از رسول اکرم(ص) سؤال کردند بهترين هم‌نشينان کيست؟ حضرت فرمود:
((من ذکّرکم بالله رؤيته وزادکم في علمکم منطقه و ذکّرکم بالآخرة عمله؛ آن کس که ديدنش شما را به ياد خدا بيندازد و گفتارش بر دانش شما بيفزايد و رفتار او شما را به ياد آخرت بيندازد)).(بحارالانوار، ج 1، ص 203)
و در زمينه افراد بي دين و آلوده و ناپاک به شدت ما را بر حذر داشته است زيرا دوستي با آنان زمينه از دست دادن عقيده و ايمان انسان را فراهم مي کند چون هر دوستي انسان را به سوي مشاکلت و مشابهت مي کشاند و در نتيجه انسان هم سنخ محبوب خود مي شود. همان‌گونه که پیامبر گرامی می‌فرماید «المرء علی دین خلیله و قرینه» سبک زندگی انسان بر طبق مذهب و سیره دوست صمیمی و رفیق دلبندش خواهد بود. (وسایل الشیعه ج 4، ص 207)
در نگاه امير مؤمنان علي ـ عليه السلام ـ دوستي با افرادي مورد ضرر و خطر رسيدن به دين و دنياي مؤمنان مي گردد و لذا بايد از آنها دوري گردد، آنها عبارتند از:
1-دروغگو: «و إياک ومصادقة الکذّاب فانه يقرّب البعيد و يبعد عليک القريب، دوري کن از دوستي کردن با دروغگو پس به درستي که او دور را نزديک جلوه مي‌دهد و نزديک را دور». (بحارالانوار، ج71، ص 209) يعني امري را که دور است از تو و رسيدن به آن دشوار است چنان مي نمايد که آن امر نزديک است و انسان را بر سعي از براي آن وا مي دارد و امري را که تحصيل آن آسان است، چنان مي نمايد که دور است و مانع از سعي انسان براي رسيدن به آن مي شود.
2. افراد شرور: «اياک و معاشرة الاشرار فانّهم کالنّار مباشرتها تحرق؛ از همنشيني و معاشرت با اشرار بپرهيز زيرا آنان همانند آتش‌اند و معاشرت با آنان سوزاننده است».(الحکم الزاهره، ص 561)
3. چاپلوس: علی(ع) می‌فرماید: «شرّ اخوانک من داهنک في نفسک و ساترک عيبک؛ کسي که در امر خواهش نفس با تو چاپلوسي کند و عيب تو را بپوشاند از بدترين دوستان تو است».(غررالحکم، ص 446)
4. تنها گذاشتن در گرفتاري ها: امام علی(ع) می‌فرماید: «شر الاخوان المواصل عند الرّخا و المفاصل عند البلاء؛ بدترين دوستان آن کس است که به هنگام آسايش بپيوند و وقت گرفتاري جدايي جسته و تنها بگذارد». (غررالحکم و دررالکلم، ج 1، ص 545)
5. انسان هاي نادان، بخیل و ستم پيشه: امام علی(ع) در نامه‌ای  به امام حسن(ع) فرموده است: «يا بنيّ اياک و مصادقة الاحمق فانّه يريد ان ينفعک فيضرک و اياک و مصادقة البخيل فانه يقعد عنک أحوج ما تکون اليه واياک و مصادقة الفاجر فانه يبيعک بالتاقه؛ فرزندم از دوستي با نادان بپرهيز که مي خواهد به تو نفعي برساند پس ضرر مي زند و از دوستي بخيل بپرهيز که او در مورد حاجت تو به گونه اي مي نشيند که گويا محتاج‌تر از تو است و از دوستي فاجر بپرهيز که به فروختن تو به قيمت ناچيزي حاضر مي‌گردد. زيرا دين ندارد و از خداوند نمي‌ترسد».(بحارالانوار، ج 71، ص 209