آرش فهیم

فتح خرمشهر نه يك واقعه نظامی، بلکه يك مفهوم انساني است؛ تاریخ ايران مملو از حوادث تلخ و شيرين و فراز و نشيب‌هاي مختلف است. از 22 بهمن سال 57 به اين سو حركت تاريخ در ايران ديگر گونه می‌شود. اگر تا پيش از اين زمان ، تاریخ معاصر ما با شكست و سقوط و عقب‌نشيني و از دست رفتن بخش‌هاي مختلف كشور و تسليم شدن در برابر قدرت‌هاي بيگانه آغشته شده بود، با پيروزي انقلاب اسلامي جريان تاريخ در ايران مسير متفاوتي را در پيش گرفت. از اين به بعد بود كه پيروزي، سربلندي، مقاومت و تاراندن مهاجمان و سرسختي براي حفظ حتي يك ميلي‌متر از خاك كشور، تبديل به رسم ايرانيان شد. براي نخستين‌بار درتاريخ معاصر، ايران وارد يك جنگ نابرابر و همه‌جانبه شد و اجازه نداد وجبي از خاك سرزمين‌مان اشغال شود. فتح خرمشهر، پاياني بود بر صدها سال به يغما رفتن خاك اين سرزمین كه به واسطه حماقت و خيانت پادشاهان بر تاريخ ما تحميل شد. حتي رژيم استبدادي- استعماري پهلوي نيز بخش‌هایی از کشورمان را به بیگانگان بخشید؛ از جمله بحرين. اين بار ملتي كه با دم مسيحايي امام خميني(ره) زنده شده بود، با تكيه بر توانمندي‌ها و ايمان خود، تاريخ را تغيير داد و به اين ترتيب، سوم خرداد، روزي شد به وسعت همه تاريخ و خرمشهر، شهري شد به بزرگي يك ملت. به همین دلیل بود که فرمانده بزرگ این آزادسازی در سخنی تاریخی و تاریخ‌ساز فرمود: «فتح خرمشهر فتح خاك نيست، بلكه فتح ارزش‌های اسلامی است.»
کافی است تا بار دیگر وقایع و روزشمار جنگ را مرور کنیم و بر این حوادث تأمل بیشتری نمائیم تا این حقایق را بهتر درک کنیم. روزهایی که دشمنان ایران خواب‌های پلیدی می‌دیدند و در رویاهاشان ایران را در عرض چند روز تصرف می‌کردند. جلسه مطبوعاتی صدام با خبرنگاران در تاریخ  (10 نوامبر 1980 - 19 آبان 1359)  را فراموش نکرده‌ایم که گفت ادامه حرف‌هایم باشد چند روز دیگر در تهران! و بعد برای خرمشهر- یا به قول خودشان محمره- هم یک خط اتوبوس راه‌اندازی کرد تا مردم بروند و قدرتش در گرفتن یک شهر از ایران را ببینند! اما تنها 575 روز گذشته بود که سربازان خدا همه این خواب‌ها را آشفته کردند.
واکنش رسانه‌های بیگانه نیز در نوع خودش قابل توجه بود؛ این رسانه‌ها كه از ابتدا توانایی‌های رزمندگان اسلام را نادیده می‌گرفتند و آزادی خرمشهر را امری محال اعلام می‌كردند، پس از فتح خرمشهر دچار تناقض‌گویی شدند و از پیروزی ایران در جنگ سخن گفتند. به عنوان مثال ، رادیو بی‌بی‌سی، پس از شكست نیروهای عراقی در خرمشهر گفت: همان‌طور كه بدون شك اطلاع دارید، دیروز بندر خرمشهر پس از 20 ماه دوباره به دست نیروهای ایران افتاد. بدین ترتیب، ایران هم اسماً و هم رسماً در جنگ كاملاً پیروز شده است.
واشنگتن پست نیز در این مورد نوشت: بازپس‌گیری بندر خرمشهر نمایانگر پیروزی تقریباً كامل ایران در این جنگ بوده است.
روزنامه گاردین انگلیس نوشت: سقوط خرمشهر یعنی سقوط آخرین و مهم‌ترین افتخار جنگی عراق كه ایرانی‌ها با بازپس‌گیری آن این برگ برنده را كه به وسیله آن عراق می‌كوشید ایران را پای میز مذاكره بكشاند از دست بغداد ربودند.
بنابراین آزادی خرمشهر تنها یك پیروزی ساده نبود بلكه این پیروزی آغازی بر شكست‌های پیاپی دشمن در جبهه‌های نبرد شد و در واقع آزادی خرمشهر پایان توهم دشمنانی بود كه به شكست و اشغال خاك ایران و نابودی نظام نوپای جمهوری اسلامی دل بسته بودند.
و به این ترتیب فتح خرمشهر تبدیل شد به نقطه عطفی برای هشت سال دفاع مقدس و روزی مهم در کل تاریخ ایران. آنچنان که صدام پس از شکست در عملیات بیت‌المقدس و از دست دادن خرمشهر و به اسارت رفتن 19 هزار سرباز ارتش بعث به صراحت گفت «من صدای شکستن استخوان‌های ارتش عراق را در خرمشهر شنیدم.» و نه تنها این حادثه استخوان‌های ارتش صدام را شکست که پشتوانه‌ای شد برای پیروزی‌های آینده ایران و شکست‌های دیگر استکبار. حتی امروز هم اگر ملت ایران در برابر انواع و اقسام فشارها ایستاده است و از عربده‌کشی‌های سلطه‌گران نمی‌هراسد، ریشه‌اش به همان فتح بر می‌گردد. این اشتباه است كه آزادسازي خرمشهر صرفاً به عنوان يك واقعه تاريخي پنداشته شود، درحالي كه اين موضوع يك منبع الهام‌بخش و نوعي تجلي حقيقت درباره بزرگي يك ملت و فرهنگش است. با نگاهي عميق‌تر می‌توان ايستادگي كشورمان در مقابل تندبادهاي بعدي را هم متكي به همين فتح شناخت. اگر هم بخواهيم در آينده از ساير موانع پيش رو بگذريم، چاره‌اي نداريم جز اينكه به طور دائم به آن دوران مراجعه كنيم؛ هم امروز را به آن گذشته درخشان متصل كنيم و هم درخشش آن دوران را براي شرايط كنوني بازتعريف كنيم. به خصوص اينكه امروز نيز جبهه‌هاي مبارزه جديدي در مقابل جامعه ما ايجاد شده و اكنون نيز درحال دفاع هستيم.
حالا 35 سال از آن واقعه بزرگ و افتخارآمیز گذشته است. روز سوم خرداد و آزادسازی خرمشهر هم تبدیل به یک مناسبت بزرگ شده‌اند و هرسال از چند روز قبل و پس از این تاریخ برای این روز جشن گرفته می‌شود. اما آیا این پیروزی و این شهر که باید آن را جغرافیا و تاریخ حماسه دانست، جایگاه واقعی خود را نزد ما یافته است؟ متأسفانه با اینکه سه دهه از این واقعه گذشته، هنوز هم بسیاری از واقعیت‌های تلخ و شیرین مربوط به سقوط و فتح خرمشهر مکتوم مانده است. ناگفته‌هایی که اگر درباره آن‌ها بیشتر حرف زد و تحلیل کرد، می‌تواند منجر به افزایش آگاهی جامعه نسبت به مسائل پیرامونش شود.
 هنوز هم درباره خیلی از مسائل پشت پرده اشغال خرمشهر ناگفته‌های فراوانی است. درباره این موضوع مهم که چه کسانی این بخش از کشورمان را به حراج گذاشتند سخن چندانی گفته نمی‌شود. اتفاقا همان افراد، امروز هم در آن سوی مرزها درحال وطن‌فروشی هستند و هر شب در شبکه‌های تلویزیونی بیگانه حضور می‌یابند و درباره نبود حقوق بشر و آزادی و دمکراسی در ایران انتقاد می‌کنند! در مقابل این‌گونه افراد ، بزرگانی هم که آن روز از خود گذشتند تا خرمشهر برای ایران بماند، امروز نیز درحال مقاومت و نبرد دیگری هستند.
یکی از نمودهای بی‌توجهی ما به قضایای خرمشهر را می‌توان در سینمایمان دید؛ با گذشت این همه سال از آزادسازی خرمشهر، هنوز حتی یک فیلم- باور کنید که فقط یک فیلم- هم درباره این موضوع مهم ساخته نشده است.
غفلت نخبگان و مسئولان و افرادی که می‌توانند درباره خرمشهر و آزادی آن در دوران دفاع مقدس کاری کنند اما نمی‌کنند‌، خسارت‌هاي فرهنگي فراوان و متعاقب آن خسران‌هاي اجتماعي و سياسي و اقتصادي بسياري را در پي دارد. اگر ما به وسيله ابزارهاي فرهنگي خود به معرفي حماسه‌ها و قهرمانان خود اقدام نكنيم، ديگران خواهند بود كه اين جاي خالي را پر می‌كنند.
نمی‌توان بسیاری از زحمات کشیده شده برای بازسازی خرمشهر طی سال‌های پس از جنگ را نادیده گرفت. اما واقعیت این است که حق این شهر و مردم سرفراز و دلاور آن به هیچ وجه ادا نشده است. مسئولان کشور نسبت به این شهر و شهروندانش مدیون هستند. دینی که همچنان بر گردن ما سنگینی می‌کند. چون مردم این شهر با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند. با توجه به اینکه بهانه این نوشتار‌، بزرگداشت فتح خرمشهر است‌، بهتر است کاستی‌های موجود در این شهر را نیز از زبان یکی از قهرمانان این حماسه بازگو کرد. سیده زهرا حسینی‌، یکی از نام‌های برجسته مقاومت خرمشهر است. او را با کتاب «دا» می‌شناسیم. کتاب خاطرات این بانوی مبارز از سال‌های اشغال و آزادی خرمشهر ازجمله‌پر فروش‌ترین کتاب ها در کشورمان است. خانم حسینی بارها در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های خود به طرح مشکلات امروز مردم این شهر پرداخت. از جمله اینکه یک بار به مناسبت سوم خرداد در مجلس شورای اسلامی حضور یافت و گفت: «هنوز زخم خرمشهر التیام نیافته و عفونی شده است. امیدوارم وکلای ملت اجازه ندهند این عفونت تبدیل به سرطان شود. خدا می‌داند که مردم خرمشهر و آبادان و شهرهای جنگ‌زده هنوز نمی‌توانند آن طور که لایق‌اند، در این روز شادی کنند.
 من از شما که نمایندگان این ملت هستید، تقاضا می‌کنم به مسئولیت بزرگی که بر گردن دارید، عمل کنید. روزی که شما از مردم رأی گرفتید و به مجلس آمدید، برای این بود که مشکلات مردم را حل کنید. هنوز مردم خرمشهر و آبادان با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند و من از شما می‌خواهم که اجازه ندهید خون شهداء به هدر رود و ‌خانواده شهدا بگویند کاش عزیزانمان از دست نمی‌رفتند تا ما امروز در این حد ذلیل نمی‌شدیم. بنده مشکلات را به رهبر معظم انقلاب گفته‌ام و ایشان به من دلداری دادند و فرمودند که «‌حتما پیگیری می‌شود» و من امیدوارم که شما نمایندگان شریف ملت ایران به فکر مردم مظلوم خرمشهر باشید و اجازه ندهید که مردم این شهر از بین بروند.»