روز نهم ربیع الاول مصادف با آغاز ولایت امام زمان(عج) و روز کشته شدن «عمر بن سعد» است. به همین دلیل پیروان اهل بیت (ع) از گذشته دور این روز را جشن می‌گرفتند. اما این جشن‌ها نیز از اشتباه مصون نمانده و دچار انحرافاتی شده است. یکی از آنها برگزاری مجلس «لعن و توهین» و دیگری بیان «حدیث رفع القلم» در چنین روزی است. در این یادداشت کوتاه به بررسی ماهیت این دو مقوله می‌پردازیم که چرا نباید این دو موضوع را باور کرد.
مجلس تفرقه برانگیز
همه ساله در تاریخ نهم ربیع الاول مراسم لعن و توهین از سوی برخی شیعیان سنتی برگزار می‌شود. در حالی که بنابر اسناد تاریخی نهم ربیع‌الاول روز کشته شدن «عمر بن سعد» از قاتلین امام حسین(ع) است. بنابر نقل اهل تسنن و شيخ مفيد در مسار الشيعه خلیفه دوم «عمر بن الخطاب» در روز بیست و ششم ذی‌الحجه از دنیا رفته است.جالب است بدانید که برگزاری چنین مراسمی مربوط به این سال‌ها نبوده و از قرن هفتم هجری به بعد، به خصوص در عصر صفویان، در میان شیعیان رواج داشته است. برخی شیعیان تندرو به دلیل اینکه کشته شدن خلیفه دوم مصادف با ابتدای محرم و صفر بود و این دو ماه برایشان از اهمیت بسیاری برخوردار بود، بعد از محرم و صفر و روز شهادت امام عسکری(ع) این مراسم را برگزار کردند. مراسمی که با روح تشیع و سیره اهل بیت(ع) فاصله دارد و نه تنها برگزاری آن از سوی بزرگان و عالمان دینی نهی شده بلکه امری خلاف قانون عقل و شرع نیز محسوب می‌شود و در شرایط کنونی به اختلافات بیشتر میان شیعه و سنی دامن می‌زند.
حدیث رُفِعَ‌القلم و دلایل بطلان آن
در برخی از مجالسی که در این روز گرفته می‌شود، حدیثی به نقل از پیامبر اسلام(ص) بیان می‌شود که به «رفع القلم» شهرت دارد و به همین دلیل به این روز «روز رفع القلم» هم گفته می‌شود و به واسطه این حدیث افرادی گناه کردن در این روز را بر خود جایز می‌دانند. البته برخی با استناد به این حدیث گناه کردن تا سه روز را بلااشکال می‌دانند.اما مضمون این حدیث چیست؟ علامه مجلسی(ره) آن روایت را چنین نقل می‌کند که: «دو نفر از شیعیان، در روز نهم ربیع‌الاول خدمت امام حسن عسکری(ع) رسیدند، در حالی که آن حضرت مشغول غسل عید بودند، وقتی از حضرت سؤال شد که اعیاد شیعه فقط قربان، فطر، غدیر و جمعه است. حضرت فرمودند: بزرگ‌ترین عید روز نهم ربیع‌الاول است. سپس از قول پدر بزرگوارشان نقل نمودند که حذیفه بن یمان، در روز نهم ربیع‌الاول بر پیامبر(ص) وارد شد در حالی که امیرالمؤمنین و امام حسن و امام حسین(ع) نزد حضرت نشسته و در حال تناول غذا بودند. رسول الله(ص) به چهره آنان با تبسم نظر می‌کرد و به آنان فرمود: بخورید، گوارایتان باد به برکت امروز، که دعای مادرتان مستجاب می‌شود. امروز روزی است که خداوند قبول می‌کند اعمال شیعیان و محبین شما را... و در آن شوکت دشمن جدتان شکسته می‌شود و فرعون اهل بیت من و ظالم و غاصب حقشان از بین می‌رود. خداوند به من فرموده: به ملائکه‌ام امر نموده‌ام که این روز را، برای شیعیان و محبین شما عید قرار دهند و به آنها امر کرده‌ام که کرسی کرامتم را محاذی بیت المعمور نصب و مرا حمد و ثنا نموده و برای شیعیان و محبین شما از بنی آدم استغفار نمایند و به فرشتگان کرام‌الکاتبین امر نمودم، تا قلم تکلیف را از تمامی خلق از این روز به مدت سه روز بردارند و به احترام تو و وصی تو، هیچ چیزی از خطا‌هایشان بر آنان نوشته نخواهد شد.‌ ای محمد، همانا من این روز را برای تو و اهل بیتت و کسانی از مؤمنین که از آنان پیروی می‌کنند و شیعیان آنان عید قرارداده‌ام‌.»در ادامه این روایت، حذیفه‌بن یمان می‌گوید: «روزی که عُمَر کشته شد، برای عرض تبریک خدمت امیرالمؤمنین(ع) رسیدم و حضرت به من فرمود: این روز هفتاد و دو نام دارد که دوست دارم اسامی این روز را از من بشنوی. سپس حضرت به بیان اسامی این روز پرداختند و فرمودند امروز روز استراحت، روز برطرف شدن ناراحتی‌ها، غدیر دوم، ...روز برداشته شدن قلم ...روز عید اللّه الأکبر... روز شادی شیعه و روز توبه و انابه و... روز سُرور اهل بیت است.» برخی شیعیان تندرو با تکیه بر همین حدیث بدون سند و با برگزاری مراسم جشن باعث تفرقه میان شیعه و سنی شده و به اسم دین کاری را انجام می‌دهند که دقیقا نقطه مقابل سیره اهل بیت(ع) است. چرا که در تمامی سال‌های عمر شریف اهل بیت(ع) هیچ سندی از اختلاف میان شیعه و سنی دیده نمی‌شود. البته در این میان اختلافات فقهی، روایی‌ و تاریخی‌ میان شیعه و سنی وجود دارد که مسئله‌ای طبیعی بوده و از قرن دوم و سوم هجری به وجود آمده است. آنچه اهمیت دارد این است که این اختلافات فقهی و تاریخی نباید باعث درگیری میان شیعه و سنی شود. بلکه باید با تکیه بر مشترکات و مبنا قرار دادن آنها باعث تعامل هر چه بیشتر این دو گروه و در نتیجه قدرت مسلمانان شد.
دلایل بطلان حدیث
اول. اینکه این روایت را فقط مرحوم علامه مجلسی یک بار به صورت کامل در جلد سی‌و‌یکم بحار و یک بار به صورت ناقص در جلد نود و پنجم بحارالانوار آورده‌اند و این روایت در سایر جوامع روایی ما نیامده است. همچنین وقتی به بررسی راویان این حدیث می‌پردازیم، درمی‌یابیم که نام بسیاری از راویان در کتب حدیث ذکر نشده و آن چند نفری هم که نام‌شان ذکر شده، افراد قابل اعتمادی نیستند. بنابراین این روایت ارزش سندی ندارد.
دوم. بر اساس بسیاری از آیات قرآن که خداوند فرمود؛ «هر که هم‌وزن ذرّه‏‌ای نیکی کند [نتیجه‏] آن را خواهد دید و هر که هم‌وزن ذرّه‌‏ای بدی کند [نتیجه‏] آن را خواهد دید». (سوره زلزال آیه ۷ و ۸) و یا «آيا كسانى كه كارهاى بد مى‌كنند، مى‌پندارند كه بر ما پيشى خواهند جست؟ چه بد داورى مى‌كنند.» (سوره عنکبوت آیه ۴) و یا در آیه ۸۱ سوره بقره که آمده است: «آرى، كسى كه بدى به دست آورد و گناهش او را در ميان گيرد، پس چنين كسانى اهل آتشند و در آن ماندگار خواهند بود» چطور ممکن است چنین حدیثی را بتوان صحیح دانست؟ در همین زمینه می‌توان به این حدیث متواتر از پیامبر(ص) استناد کرد که فرمودند: «آنچه از جانب من به شما رسيد و موافق قرآن بود، آن را من گفته‌ام و آنچه به شما رسيد و مخالف قرآن بود، من آن را نگفته‌ام» (اصول كافى، ج ۱، ص ۶۹) در حدیث دیگری ایشان فرمودند: «هنگامى كه حديثى از من براى شما آمد، آن را بر كتاب خدا و حجت عقلى‌تان عرضه كنيد. پس اگر موافق آن دو بود بپذيريد، وگرنه آن را به ديوار بکوبید» (اصول كافى، ج ۱، ص ۶۹، رقم ۳)
سوم. در روایات و احادیث بسیاری ائمه ما بر دوری از گناه تاکید کرده‌اند. آنجا که رسول اکرم(ص) خطاب به ابوذر می‌فرمایند: «انسان با ایمان نسبت به گناه خود، به گونه‌ای برخورد می‌کند و می‌ترسد که گویی در زیر سنگ بسیار سنگینی در سختی قرار گرفته و هر لحظه ترس آن را دارد که آن سنگ بر روی او بیفتد و او را به هلاکت برساند، ولی کافر گناه را همچون مگسی می‌پندارد که از کنار بینی‌اش عبور می‌نماید.» (بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۷۹) پس چگونه ممکن است کسی که خود برای نجات بشریت از گناه، ضلالت و گمراهی آمده است، گناه و فساد را ترویج دهد؟
چهارم. نهم ربیع‌الاول قطعا روز بزرگی برای شیعیان است. چرا که این روز ابتدای امامت قطب عالم امکان؛ امام زمان(عج) است. سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود، این است که آیا در روزی که شروع امامت مردی است که احیاگر سنت‌ پیامبراکرم(ص) است، تکالیف از روی دوش شیعیان برداشته می‌شود یا اینکه تکالیف آنها سنگین‌تر و مهم‌تر خواهد شد؟
پنجم. بر هیچ کس پوشیده نیست که این مراسم ضربه سنگینی بر پیکر وحدت مسلمین وارد می‌کند. آیا این همان موضوعی است که حضرت زهرا(س) از آن خشنود می‌شوند؟ یا اینکه این موضوع تنها باعث خوشحالی دشمنان اسلام می‌شود؟ اگر ما با حضور خود در چنین مراسمی باعث رونق هرچه بیشتر آن بشویم و صحنه‌هایی از این مراسم با وسایل گسترده‌ ارتباطی‌ که در حال حاضر وجود دارد، در دسترس دیگران از جمله افراطیان اهل تسنن قرار بگیرد و باعث شود در گوشه‌ای از این جهان خون شیعه‌ای مظلومانه ریخته شود، ما نباید خودمان را مقصر آن بدانیم؟
دیدگاه مراجع عظام تقلید
از مراجع عظام تقلید درباره حدیث رفع القلم و مراسمی که به همین بهانه در روز نهم ربیع‌الاول گرفته می‌شود، سؤال شد که پاسخ آنها به این شرح است:
رهبر معظم انقلاب، آیت‌الله خامنه‌ای:
هرگونه گفتار یا کردار و رفتارى که در زمان حاضر سوژه و بهانه به دست دشمن بدهد و یا موجب اختلاف و تفرقه بین مسلمین شود شرعاً حرام اکید است.
آیت‌الله نوری همدانی:
چیزی به عنوان رفع قلم در روز به خصوصی نداریم و مسلمانان باید از تفرقه بپرهیزند و از هر چیزی که موجب وهن مذهب است جداً اجتناب نمایند.
آیت‌الله مکارم شیرازی:
اولاً: روایتی با عنوان رفع قلم در آن ایام مخصوص در منابع معتبر نداریم و ثانیاً: بر فرض چنین چیزی باشد که نیست مخالف کتاب و سنت است و چنین روایتی قابل پذیرفتن نیست و حرام و گناه در هیچ زمانی مجاز نیست هم چنین سخنان رکیک و کارهای زشت دیگر و ثالثاً: تولّی و تبرّی راه‌های صحیحی دارد نه این راه‌های خلاف.
آیت‌الله فاضل لنکرانی:
حدیث رفع القلم صحیح نیست، بلکه هر مسلمانی موظف به انجام واجبات دینی بوده و فرقی در ایام سال نسبت به آن وجود ندارد و انجام اعمالی که موجب تفرقه مسلمین یا وهن شیعه شود جایز نیست.
تجدید میثاق با امام زمان(عج)
یوم‌الله نهم ربیع‌الاول روز شادی منتظران و زمانی برای تجدید میثاق با امام حاضر است. در این روز می‌توان با برپایی جشن به امامت رسیدن آن حضرت، توزیع هدایا بین مردم و به خصوص جوانان، اطعام نیازمندان، برگزاری جلساتی پیرامون شناخت بیشتر حضرت مهدی(عج)، پاسخ به شبهات درباره مهدویت، سفر به اماکن زیارتی به خصوص مسجد مقدس جمکران، برگزاری مراسم دعای ندبه در صبح روز نهم ربیع‌الاول، برگزاری دعای عهد و زیارت آل یس در عصر روز نهم ربیع‌الاول، ارسال پیام تبریک به دوستان در شبکه‌های اجتماعی، نصب پرچم‌های مهدوی، قربانی کردن و صدقه دادن برای سلامتی حضرت مهدی(عج)، هدیه دادن به کودکانی که نام آنها مهدی یا دیگر القاب امام زمان(عج) است و گره‌گشایی از کار شیعیان در ترویج اهمیت این روز سهیم باشیم. یادمان نرود که نهم ربیع‌الاول روزی در امتداد غدیر است.
از: پایگاه خبری فردا