اخلاق‌محوری چشم‌انداز متون‌کتب دین و زندگی
در آستانه تغییر و تحول کتب درسی متون دینی امیدواریم که دست‌اندرکاران تدوین این کتب برای هرچه پربار نمودن متون درسی دین و زندگی و اثرگذاری تربیتی مناسب بر دانش‌آموزان در صورت صلاحدید به نکات زیر عنایت داشته باشند.
آنچه که درباره جامعه اسلامی ایران خاصه جامعه دانش‌آموزی مهم می‌نماید تربیت این قشر عظیم و تاثیرگذار در آینده جامعه ماست و لذا روی تاکید بر بحث اخلاق‌محوری متون دینی دانش‌آموزی است. با عنایت به تاثیر عظیم اخلاق‌محوری در تمام شئون جامعه می‌بایست نظام تربیتی- اخلاقی- دینی دانش‌آموزان مورد عنایت ویژه قرار گیرد و در جهت تعمیق بخشی به این مقوله توجه تام و کمال داشته باشیم، مقوله اخلاق، دینی است چرا که آئین وحیانی اسلام بر آن تاکید وافر دارد همان‌طور که پیامبر اسلام هدف از رسالت خویش را بسط و کمال مکارم اخلاق می‌داند و از جهت انسانی، اخلاق در چشم‌انداز انسانی‌اش دایره وسیع و گسترده‌ای را دربر می‌گیرد. نضج و امتزاج این دو مبنای اخلاقی، دینی و انسانی است. آمال پرفروغ جامعه ایرانی- اسلامی در بعد منطقه‌ای و هماهنگی و تعامل با جهان از سوی ما در بعد جهانی باید مطمع نظر صاحبان اندیشه و دست‌اندرکاران تدوین کتب دین و زندگی باشد و پیامد پیوند این دو مبنای اخلاقی (دینی و انسانی) می‌تواند رویکردی مناسب و چشم‌اندازی مفید برای متعلمین ترسیم نماید.
هرچند خلاصه مطالبی اخلاقی- انسانی- اسلامی در سال سوم کتاب دین و زندگی به صورت مختصر و موجز آورده شده است لیکن بسط و تعمیق این مبحث متعالی چندان که باید و شاید مورد عنایت تمام قرار نگرفته و کتاب در دروس بعد رویکردی اجتماعی- حکومتی پیش روی دانش‌آموزان ترسیم کرده است و البته این مهم یعنی رویکرد اجتماعی- حکومتی فرع بر مسائل اخلاقی است چرا که داشتن جامعه اخلاقی (اسلامی- انسانی) زیربنای جامعه‌ای با رویکرد حکومت اسلامی می‌باشد و تا این مهم محقق نشود آن دومی استقرارش فقط به صورت ظاهر و صوری امکان‌پذیر خواهد بود و لذا داشتن جامعه‌ای بر مبنای اخلاق (اسلامی- انسانی) زیرساخت یک حکومت اسلامی خواهد بود و نه بالعکس.
در تدوین کتاب دین و زندگی سال دوم نیز نحوه تدوین و چیدن دروس چندان دانش‌آموزان را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. کتاب از سیر صعودی آغاز می‌شود (عظمت هستی و ارتباط‌اش با خداوند) آنگاه سیر نزولی پیدا می‌کند. خوب بود نخست از سیر نزولی شروع می‌شد یعنی نخست مفاهیم فضائل و رذائل اخلاقی، فضیلت حجاب و عزت نفس را برای دانش‌آموزان ترسیم می‌کرد آنگاه سیر صعودی یعنی عظمت هستی و شکوه خلقت را در پی آن می‌انگاشت تا معرفت دینی دانش‌آموز از ساختن خویش شروع و به درک عظمت هستی و خداوند منتهی می‌شد. در همین کتاب از مبحثی چون مالیات سخن آورده شده است که چندان در معرفت دینی دانش‌آموزان اثر ندارد و مبحثی اجتماعی است نه لزوما دینی.
در کتاب دین و زندگی دوره پیش‌دانشگاهی در قسمت اول در فزونی معرفت دینی دانش‌آموزان مطالب مفیدی در شاخه‌های توحید نظری، توبه، بندگی خدا و بحث‌های کلامی اختیار جبر و سنت‌های الهی درج و توضیح داده شده است که در تعمیق اندیشه دینی دانش‌آموزان قابل تامل می‌باشد ولیکن در قسمت اول این کتاب خلأ یک مبحث مهم و کلیدی کاملا احساس می‌شود. یعنی فصلی در معرفی عرفان اسلامی تا دانش آموزان‌هم با مبانی فکری عرفان ناب اسلامی آشنا شوند و عطر معنوی این بحث در روح و جانشان باعث طراوت و شادابی روحی ایشان شود و هم با درک مبانی فکری اندیشه عرفان اسلامی از ملحق شدن به عرفان‌های کاذب و مخرب پرهیز نمایند.
در قسمت دوم کتاب دوره پیش‌دانشگاهی که به عنوان دین و تمدن درج شده است نویسنده فصلی از دوران طلایی جامعه اسلامی را برای دانش‌آموزان ترسیم کرده است ولیکن چون بیشتر این مباحث در قسمت «برای مطالعه» است مورد توجه دانش‌آموزان قرار نمی‌گیرد. خوب است مبانی فکری تمدن اسلامی به صورت پربارتر و در قسمت اصلی کتاب گنجانده شود تا مطمع نظر دانش‌‌طلبان قرار گیرد.در قسمت آخر کتاب چشم‌اندازی از جامعه اسلامی و ارتباطش با جامعه جهانی و آنگاه موضوع مهدویت به نگارش درآمده است. جا دارد چون در عصر اطلاعات هستیم برای هرچه پربار نمودن این مبحث در خصوص مهدویت از آرای متفکران بنام اسلامی چون اقبال لاهوری، استاد مطهری و دیگر متفکران استفاده شود تا هرچه بیشتر بر تعمیق اندیشه دینی دانش‌آموزان بیفزایم.
داریوش نظری
دبیر دبیرستان‌های معارف اسلامی