آداب رمضان در آذربایجان غربی
ماه رمضان در باور مردم آذربایجان غربی از جایگاه ویژهای برخوردار بوده و با آداب و سنن زیادی از جمله، دستگیری از مستمندان، اوباش دان، رسم فراموششده کیسهدوزی برای لعن ابن ملجم و... همراه است.
مردم این دیار با آیینی تحت آیین «قابخالما» یعنی با روزهداری 10 الی سه روز مانده به ماه مبارک رمضان به پیشواز ماه میهمانی خداوند میروند، نگاه کردن به آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آلمحمد(ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به عنوان یک رسم در بین پیرمردان مناطق روستایی استان، مرسوم است.
این عادت بر این اعتقاد مبتنی است که باید در ماه رمضان دل مومن همچون آیینه صاف و روشن باشد و از ناپاکیها صیقل یابد.
هرچند این رسم طی سالیان اخیر به دلیل توسعه رسانههای گروهی، موضوعیت خود را از دست داده است اما هنوز تعدادی از پیرزنان و پیرمردان روستانشین به این کار مبادرت میکنند.
رسم ویژه سحری خوردن یا «اوباش دان»
در بین عامه مردم، زمان سحری خوردن به «اوباش» یا «اوباش دان» مشهور است و وقت آن نیز یک ساعت مانده به اذان صبح است.
در گذشته موذنین روستایی، با صدای نافذ و گیرایی، وقت سحر را بر پشتبامهای منزل یا مسجد روستا با دعایی که در محل به آن «مناجات» میگویند، اعلام میداشتند.
در زمانهای نه چندان دور در مناطق روستایی وقت سحر و اذان صبح از روی حرکت ستارههایی که اصطلاحا به آنها «اولکرلر» میگفتند تعیین میشد.
افطاری دادن
به مستمندان
دادن افطاریهای جمعی، برای مستمندان، هنوز هم، در سطح برخی از مساجد شهری و روستایی آذربایجان در شبهای ماه رمضان مرسوم است.
افطاردهی در بین مردم آذربایجان غربی از هفته دوم ماه رمضان مرسوم است و معمولا فقرا را به مراسم افطاری دعوت میکنند و البته از افراد فامیل نیز وعده گرفته میشود.
اما آنچه که اغلب بر سر سفره افطاری آذربایجانیها دیده میشود از نانهای روغنی گرفته تا سوپ و خرماهای تزئین شده با گردو، پودر گردو، پنیر، سبزی، ماست، مربا، شیربرنج و انواع حلیمهاست.
اگر تا دیروز با خرما و آب داغ و سوپی خانگی از روزهداران پذیرایی شده و زنان آذربایجانی کدبانوگری و دستپختهای هنرمندانه خویش را به رخ مهمانان میکشیدند، اکنون به دلیل زندگی ماشینی غذاهای رنگارنگ، گرانقیمت و مصنوعی بر روی میزها چیده میشود.
شبهای قدر
شبهای احیا در آذربایجان غربی از جایگاه ویژهای برخوردار است. مساجد، حسینیهها و مصلاها همه از خیل مشتاقان وصال دوست و خریداران معرفت و تشنگان محبت و رحمت دوست آکنده و لبریز است.
«سبحانک یا لاالهالاانت، الغوث الغوث خلصنا من النار یا رب» و این آوای سوزناک هر آذربایجانی است که در شبهای قدر (19 الی 23 رمضان) از دل سینههای مالامال از امید رحمت و مغفرت پروردگار جاری میشود.
رسم فراموششده کیسهدوزی
برای «لعن ابن ملجم»
رسم کیسهدوزی 27 ماه رمضان در برخی مناطق استان آذربایجان غربی همچنان زنده است، معروف است که روز 27 ماه رمضان شب قصاص ابنملجم است.
در این روز زنان برخی مناطق کیسهای میدوزند که به کیسه «لعن ابن ملجم» یا کیسه «مراد» معروف است.
در شب بیستوهفتم ماه رمضان با هر سوزنی که به این کیسه میزنند، یک بار به ابن ملجم لعنت میفرستند.
روز آخر ماه رمضان در استان به «عرفه» مشهور است روز زیارت اهل قبور و تهیه لوازم عید فطر است.
مردم روستاها در روز عرفه به طور دسته جمعی به زیارت اهل قبور میروند و حلوا و خرما یا نقلی را که با خود بردهاند خیرات میکنند.
در روز عرفه سرپرست خانواده با محاسبه میزان فطریه افراد آن را از قوت سالانه یا از پول توی جیب جدا کرده و در محل خاصی قرار میدهند.
هنگامی که هلال ماه شوال بر سپهر آسمان نقش میبندد مردم آذربایجان غربی همراه با سایر هموطنان خود از ته دل شادمان میشوند که خداوند توفیق درک رمضان و یک ماه روزهداری را به آنان داده است.