چهارشنبه سوری را به چهارشنبه سوزی تبدیل نکنیم
آتش سهل انگاری در کمین چهارشنبه آخر سال(گزارش روز)
گروه گزارش
سکوت کم کم می‌شکند.صدای اول، صدای دوم و با نزدیک شدن به عصر و تاریکی هوا دیگر حساب صداها و انفجارها از دست می‌رود. آری منظورمان شب چهارشنبه پایان سال است، شبی که در سال‌های اخیر تبدیل به معضلی جدی برای بخش عمده‌ای از جامعه ما شده است و سیل مواد محترقه وارداتی به کشور در آستانه سال نو استرس، رعب و وحشت را به هموطنانمان عیدی می‌دهد!
حال سوالی که پیش می‌آید چرا و چگونگی تبدیل شدن چهارشنبه سوری به میدانی برای مانور و گاها
حرکات نامناسب برخی از جوانان ما در اثر تحریف این رسم و سوء استفاده سودجویان است و باید دید تا چه زمانی صدمات ناشی از این رسم تحریف شده ادامه خواهد داشت.
چهارشنبه سوری از کجا می‌آید؟
چهارشنبه سوری یکی از جشن‌های ایرانی است که در شب آخرین چهارشنبه سال (سه‌شنبه شب) برگزار می‌شود.
جشنی که گفته می‌شود رسم زرتشتیان ایران پیش از ظهور اسلام بوده است و البته برخی زرتشتیان همچون کوروش نیکنام پژوهشگر زرتشتی حتی همین موضوع را نیز نقض می‌کنند و معتقدند پریدن از روی آتش عملی زشت است.
جشن چهارشنبه سوری یکی از جشن‌هایی بوده است آتش که در ایران باستان برای پیش درآمد یا پیش‌باز نوروز برگزار می‌شده است و منظور از سوری سرخی است و اشاره به گل‌های سرخی دارد که در این روز فروخته می‌شده است.
چند روز پیش از نوروز مردمانی به نام آتش‌افروزان که پیام آور این جشن بودند به شهرها و روستاها می‌رفتند تا مردم را برای این آیین آماده کنند. آتش‌افروزان، افراد هنرمندی بوده‌اند که با برگزاری نمایش‌های خیابانی، دست‌افشانی‌ها، سرودها و آوازهای شورانگیز به سرگرم کردن و خشنود ساختن مردم می‌پرداختند. آنها از هفت روز پیش از نوروز تا دو هفته پس از نوروز با پدید آمدن تاریکی شب، در شهرها آتش روشن می‌کردند و آن را تا برآمدن خورشید روشن نگه می‌داشتند. این آتش، نماد و نشانه نیروی مهر، نور و دوستی تلقی می‌شد. هدف آتش‌افروزان برگرداندن نیروی فزاینده و نیک به مردمان برای چیره شدن بر غم و افسردگی بود. همین هدف مهمترین دلیل برپایی جشن سده در میانه زمستان هم بود.
جشن چهارشنبه سوری
یا جنگ چهارشنبه سوری؟
اما آنچه مسلم است در سال‌های اخیر چیزی کاملا برخلاف حتی به اصطلاح سنت‌های گذشته از چهارشنبه سوری برجای مانده است. در جایی که این جشن به فرصتی بی‌نظیر برای سودجویان تبدیل شده است تا با روانه کردن انواع و اقسام مواد محترقه به بازار سود کلانی را از این راه کسب کنند. سودجویانی که فارغ از تامل در خصوص عواقب ناشی از انفجار مواد محترقه صرفا به کسب درآمد بیشتر در پایان سال فکر می‌کنند.
علی، دستفروشی است که خیلی زود دست به کار شده است و با پهن کردن بساطش در نبش یکی از خیابان‌های تهران به فروش مواد محترقه می‌پردازد، به بهانه پرسیدن قیمت پیش او می‌روم و از درآمدش می‌پرسم و علی پس از چند ثانیه مکث در جوابم می‌گوید:«خب درآمدش بد نیست، من معمولا در کارگاه‌های قنادی کارگری یا فروشندگی می‌کنم ولی هیچ وقت درآمدی که به این راحتی از طریق دستفروشی وسایل چهارشنبه سوری به دست می‌آورم را ندارم»
به او می‌گویم از خطرات این مواد خبر داری؟ علی در جوابم می‌گوید:« کدام خطر؟ پس حتما به مولوی سر نزدی! این وسایلی که ما می‌فروشیم که خطری ندارد، می‌خواهی با مواد خطرناک آشنا بشی یه سر برو مولوی، از پله‌های مترو که بالا نرفتی میان دورت و دم گوشت از محصولاتشون می‌گن، اکلیل سرنج و ...»
امروز اما به نظر می‌رسد نه تنها علی بلکه غالب جوانان این نسل دیگر میلی به آیین‌های گذشته ندارند و آتش را ابزاری سوخته به حساب می‌آورند و چهارشنبه سوری با تحریف در حال تبدیل به یک جنگ است.جنگی که آلودگی صوتی، آسیب به تابلوها، خیابان‌ها و دیوار‌های شهر و ایجاد فضای رعب‌انگیز تنها بخشی از ثمرات آن به شمار می‌رود.جوانانی که شاید هیچ گاه احتمال این را نمی‌دهند که روزی چهره خودشان جای صحنه‌های دلخراشی را که گاه در تلویزیون و یا سایر رسانه‌های مکتوب و مجازی دیده‌اند، بگیرد و بی‌توجه به خطرات و صدمات مواد منفجره به خود، اطرافیان و جامعه شان در تلاشند تا در میدان جنگ صدا و وحشت گوی سبقت را از دوستانشان بربایند.
آسیب‌های چشمی در صدر صدمات چهارشنبه سوری
سخنگوی اورژانس تهران اما برخلاف دستفروشان و استفاده کنندگان از مواد محترقه اعتقادی به بی‌خطر بودن مواد موجود در بازار ندارد و در این خصوص به گزارشگر کیهان می‌گوید:« بیشترین آسیب‌هایی که در شب چهارشنبه پایان سال به هموطنان وارد می‌شود آسیب‌های چشمی، آسیب‌هایی در ناحیه صورت، قطع نخاع و ضربات تروما است که در اثر انفجار ایجاد می‌شود. خیلی از نوجوانان و جوانان فکر می‌کنند در حال خرید ترقه‌های کم خطر هستند در حالی که بیشتر آسیب دیدگی‌ها بیش از آن که از خود مواد محترقه باشد از موج انفجار آنهاست، جایی که موج انفجارها باعث پرت شدن ریزه شیشه‌ها و شن‌ها به چشمان افراد و در نتیجه آسیب‌های چشمی و حتی از دست دادن چشمان افراد می‌شود.»
قانون عقل چهارشنبه سوری را
محکوم می‌کند
یکی از نکاتی که در سال‌های اخیر در غالب معضلات فرهنگی کشورمان خودنمایی می‌کند موضوع تاثیرپذیری از غرب است اما در موضوع چهارشنبه سوری یا در مجموع برنامه‌های با محوریت آتش بازی نه تنها در غرب بلکه تقریبا در سراسر جهان مقررات سخت گیرانه‌ای حاکم است و حتی تئوریسین‌های فرهنگ غربی هم جای خاصی برای ترویج آتش بازی آن هم به شکلی که در کشور ما رواج یافته است قائل نیستند.
حسین عبداللهی یکی از هموطنان است که بیش از 35 سال در غرب و 10 سال را در شرق آسیا گذرانده است.عبداللهی با اشاره به وجود آتش بازی در جشن‌های اروپاییان به گزارشگر کیهان می‌گوید « بیشترین حجم آتش بازی در آلمان تا سوم ژانویه است اما در این کشور ما شاهد هستیم که میادین خاصی برای آتش بازی تعبیه شده است و این عمل به صورت کنترل شده انجام می‌شود» وی می‌افزاید: «متاسفانه در داخل کشور در مسئله آتش بازی دچار افراط شده ایم و در کشوری مثل آلمان خبری از انفجارهایی که شب چهارشنبه پایانی سال در کشورمان مشاهده می‌کنیم نیست.»
عبداللهی در ادامه می‌گوید « اگر سنتی مثل چهارشنبه سوری موجب مزاحمت برای دیگران شود قانون عقل آن را محاکمه می‌کند»
اگر بسته‌های مواد محترقه را از نزدیک دیده باشید به سادگی متوجه می‌شوید که غالب این مواد که توسط دلالان به بازار عرضه منتقل می‌شود از شرق آسیا و به ویژه کشور چین به کشورمان منتقل می‌شود، جایی که برند چینی همچون سایر اقلام موجود در کشورمان دارای برند چینی است.
عبداللهی جهانگرد کشورمان در بخش پایانی صحبت‌هایش با اشاره به قوانین آتش بازی در کشور چین به گزارشگر کیهان می‌گوید: « همه این مواد محترقه‌ای که از کشور چین به داخل کشورمان می‌آید در خود چین استفاده از آنها کنترل می‌شود. چینی‌ها بلوک‌هایی دارند که در آن هر ساختمان مسئولی دارد و این شخص مسئولیت آتش بازی اهالی ساختمان‌ها را نیز برعهده دارد. آنها حق انفجار مواد محترقه و از این دست را ندارند و در آخرین روز عیدشان در ساعت‌های مشخصی آتش بازی دارند و حتی یک دقیقه پس از موعد تعیین شده چینی‌ها حق آتش بازی ندارند.»
سیاهی انفجار جایگزین سنت‌های فراموش شده
بی شک برای هر یک از ما در کنار خاطرات شیرین زندگی خاطرات تلخی نیز رخ داده است.
سبحان حسن پور یک شهروند تهرانی است. وقتی از سبحان در خصوص شب چهارشنبه سوری می‌پرسم با صدایی لرزان بی‌درنگ از تلخ‌ترین لحظه‌ای که در سال‌های اخیر دیده است می‌گوید « سال گذشته دراین شب در یکی از میدانهای شهر تهران حوالی تهرانپارس حضور داشتم واز نزدیک شاهد کورشدن یک نوجوان شانزده ساله حین ترقه بازی در سطح خیابان بودم که به عنوان یک خاطره تلخ در ذهنم نقش بسته است،نکته تاسف آور این بود که آتش روشن کردن وسط خیابان ورقص وپایکوبی عده‌ای مانع از رساندن به موقع این مصدوم به بیمارستان شده بود به گونه‌ای که مادرش از همه التماس می‌کرد تا راه را باز کنند بلکه بتواندفرزند خود را به بیمارستان برساند.»
سبحان که یک کارمند است در ادامه به گزارشگر کیهان می‌گوید « وفور مواد محترقه وسهل الوصول بودن آن،عدم توانایی خانواده‌ها در کنترل فرزندان،ناتوانی مسئولین در فرهنگسازی مناسب وشاید هم نبود متوازن امکانات سرگرمی وتفریح سالم واشتغال نوجوانان و جوانان باعث بروز این مشکلات می‌گردد.»
وی تصریح می‌کند: «باچشمان خود شاهد تخریب اماکن واموال عمومی در این شب توسط عده‌ای بودم که به فاصله اندکی از آنها ماموران انتظامی در حال انجام وظیفه بودند،دیوارهایی که توسط شهرداری در آستانه سال نو رنگ آمیزی شده بودند سرشار از لکه های سیاه ناشی از دود ترقه شده بود.»
وی در پایان خاطرنشان می‌کند « درسال‌های نه چندان دوردر روستاها وشهرهای کوچک و بزرگ کشورمان مراسم شب چهارشنبه آخر سال بسیار متفاوت با آنچه امروز با آن مواجهه هستیم برگزار می‌شد. مراسمی به میمنت پایان سردی وسیاهی زمستان وخوشحالی از به استقبال رفتن بهار، این مراسم در نقاط مختلف بعضا با نمایش‌های نمادین ملی به جای مانده ازنیاکان مثل روشن کردن آتش و نیز آداب حسنه اسلامی مثل دعا، نظافت، جامه نو پوشیدن، طلب عافیت وعاقبت به خیری برای خانواده توسط بزرگان خانواده و البته جوان‌ترها برگزار می‌شد.اما مراسمی که توجه به حیات وممات ومبدا ومعاد در آن پررنگ بود امروزه به شبی کابوس وار برای مردم ومسئولین جامعه تبدیل شده است و شاهدیم در شب آخرین چهارشنبه سال نه تنها خبری از نمایش نمادهای ملی ومذهبی به چشم نمی‌خورد بلکه صداهای مهیب وگوشخراش ،عربده کشی، آتش روشن کردن در خیابان‌ها و مناطق ممنوعه حرکت وعبور ومرور در خیابان‌ها را برای عابران وخودروها بسیار دشوار و در برخی مواردغیر ممکن می‌سازد به حدی که این بی‌نظمی‌ها در بسیاری از مواقع کنترل شرایط را برای متولیان نظم شهری بسیار دشوار می‌سازد.»
توصیه‌های ایمنی برای چهارشنبه سوری
حسن عباسی سخنگوی اورژانس تهران با اشاره به آمادگی اورژانس تهران برای چهارشنبه پایانی سال به گزارشگر کیهان می‌گوید: « مرکز اورژانس تهران جهت پوشش امدادی چهارشنبه پایان سال تعداد 100 دستگاه آمبولانس و تعدادی موتورآمبولانس را مهیا خواهد کرد. همچنین پرسنل مجرب اعم از پرستار و تکنسین‌های فوریت‌های پزشکی از ساعت 14 روز سه شنبه 26 اسفند تا پایان 27 اسفند به صورت آماده باش خواهند بود و در نقاط مشخص شده استقرار خواهند یافت»
سخنگوی اورژانس تهران همچنین توصیه‌هایی برای شهروندان در چهارشنبه پایانی سال دارد و می‌گوید: «در این شب والدین باید فرزندان را همراهی کنند زیرا تجارب سال‌های گذشته نشان داده است هر جایی که والدین با فرزندان همراه شده‌اند نوجوانان و کودکان از انجام رفتارهای پرخطر پرهیز کرده اند.نگهداری مواد محترقه در کیف، کمد و وسایل شخصی نوجوانان از دیگر کارهای هستند که باید از انجام آنها پرهیز کرد.البته نباید فراموش که این مواد محترقه را نباید در مکان‌های گرم قرار داد و آنها را جابه‌جا کرد زیرا در اثر این عوامل نیز امکان انفجار آنها وجود دارد.»
وی می‌افزاید: « شهروندان عزیز همچنین باید از برافروختن آتش در مکان‌های مسقف و همچنین در اماکن نزدیک به بیمارستان‌ها و فضاهای عمومی پرهیز کنند زیرا امکان حضور افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی در این نقاط زیاد است. در نهایت نیز در صورت به وقع پیوستن هرگونه حادثه ناگواری شهروندان باید با شماره 115 تماس بگیرند.»
کارشناس اوژانس کشورمان همچنین تصریح می‌کند: « خوشبختانه در پنج الی شش سال اخیر صدمات ناشی از چهارشنبه پایانی سال در حال کاهش بوده است که یکی از دلایل این موضوع بحث فرهنگسازی و همراهی والدین است. آموزش در رسانه‌های تصویری، روزنامه‌ها و مدارس نیز تاثیر بسزایی در این خصوص داشته است و مردم نسبت به این موضوع آگاهی پیدا کرده اند.»
حال باید نشست و دید تا مسئولان مربوطه و در راس آنها نهادهای تربیتی جامعه در نهایت چه زمانی تصمیم به فرهنگسازی در خصوص این شب و عواقب آن می‌گیرند. شبی تاریک که هر ساله روشنی زندگی تعدادی از هموطنانمان را می‌گیرد.