گالیا توانگر

دیدن این صحنه به ویژه در ساعات اولیه روز که مصرف بالا می گیرد،ناراحت کننده است. با خودم این پا و آن پا می کنم که آیا بروم تذکر دهم یا نه؟ بالاخره دل به دریا می زنم و می روم تا دوستانه به او بگویم:«دوست عزیز خداقوت! برادر در این بی آبی و خشکسالی که با آن دست و پنجه نرم می کنیم مگر نمی دانی استفاده از آب شرب برای چنین شست و شوهایی روا نیست و حتی در فرهنگ ما گناه کبیره است.»
وی در حالی که با اخم به من زُل زده می‌گوید:«ماموری؟! به تو ربطی نداره،صاحبخانه گفته این جوری تمیز کنم!»
در دل می گویم: بله،ای کاش برای این امر مهم ماموری وجود داشت تا یک بار دیگر سفت و محکم قوانین شهروندی را به یاد مان
می آورد و حتی اگر لازم می شد در این بحران کم آبی
- بخوانید بی‌آبی-به افراد خطاکار برگه جریمه سنگینی تقدیم می کرد.شاید تنها در آن صورت یاد
می‌گرفتیم که بهینه مصرف کردن آب راباید جزو ملزومات زندگیمان قرار دهیم.
در تاکسی که به سمت محل کار خود می روم تابلوهای هشدار برای مصرف بهینه آب جا به جا نصب شده اند. لیوانی آب نشسته بر زمینی خشک و سِلِه بسته در زمینه بیلبورد و یا این جمله نمایان است که مصرف بهینه آب = زندگی.
جالب اینجاست که درست زیر همین بیلبوردها ممکن است برخی غافلین برای شست و شو مقادیر زیادی از آب شرب را هر روزه قربانی کنند.
آمار کم آبی بویژه در کلانشهر تهران که این روزها لحظه به لحظه در رسانه ها منتشر می شود حقیقتا نگران کننده است.
دو سال پیاپی کاهش 25 تا 30 درصدی در میزان بارندگی ها داشتیم، در حالی که می بایست از ابتدای سال آبی تا امروز 340 میلیمتر بارش داشته باشیم. این میزان فقط 243 میلیمتر بود و در واقع استان تهران با کاهش 100 میلیمتری در بارندگی‌ها نسبت به متوسط درازمدت مواجه شد.همچنین افزایش میزان مصرف آب موثر بود به طوری که در سال جاری سه ماه استمرار گرمای بالای 37 درجه را در شهر و استان تهران شاهد بودیم که حدود 20 تا 25 روز این دما به بیش از 40 درجه رسید و افزایش مصرف آب نیز در استان تهران بیش از 2 درصد افزایش یافت.
 مدیریت صحیح آب
برای برون رفت از چالش کم آبی  
تحقیقات نشان می دهد که وجود کم آبی درتمام دنیا یک معضل است.
درکشورهایی مانند چین وهند این نگرانی بسیار پررنگ تر است زیرا رویکرد فرهنگی این کشورها به سمت مصرف گرایی است.
مسئله کم آبی در کشورمان نیز از مدتها قبل بر سر زبان ها بوده که هم اکنون به دلیل بحران خشکسالی در کشور بیشتر خودش را نشان می دهد.
همه ما بارها و بارها این جمله را شنیده ایم که صرفه جویی به معنای مصرف نکردن نیست،بلکه به معنا و مفهوم درست مصرف کردن است. با این که این جمله نغز هزاران بار در گوشمان طنین انداز شده،به راستی چرا اهمیت آن در ذهنمان ملکه نمی شود؟! به ویژه اینکه این روزها هر دقیقه ای که می گذرد سطح آب جمع شده پشت سدها بیشتر و بیشتر فروکش می کند.
دکتر حاجی کریمی دانشیار آب های زیر زمینی (هیدروژئولوژی) عضو هیئت علمی دانشگاه ایلام در گفت وگوبا گزارشگر کیهان در مورد دلایل بروز خشکسالی های اخیر در کشورمان توضیح می دهد:«الان از نظر اقلیمی در شرایط دوره های بین یخبندان به سر می بریم. در چنین وضعیتی زمین دائما به گرمی می گراید.به موازات این پدیده بشر هم با تولید گازهای گلخانه ای و تضعیف لایه اُزن و نیز تشدید اثر گلخانه ای، مسبب گرمای بیشتر کره زمین شده است.»
وی با ورق زدن دفتر پژوهش های عینی خود برایمان می گوید:«برای مثال در استان ما ایلام بنده دقت کرده ام و به چشم خود دیده ام که طی 15 تا 20 سال گذشته در برخی مناطق به طور متوسط سالیانه 2 درجه افزایش دما داشته ایم.این میزان رقم بالایی است و نگران کننده است.خیلی ها تصورشان این است که خشکسالی تنها عامل کم آبی است در حالی که خشکسالی خود مولد چرخه ای از پدیده هایی است که نتیجه همه این عوامل می شود کم آبی. برای مثال تغییر الگوهای بارش و کاهش بارش نتیجه خشکسالی است.وقتی میزان بارش ها کم شود،چون منابع آب ما وابسته به بارش هستند - چه آب های سطحی و چه آب های زیر زمینی – کاهش پیدا می کنند.تنها راه برون رفت از این چالش مدیریت منابع آب است.»
این آبشناس در باب مدیریت بهینه آب در کشورمان توضیح می دهد:«تنها راه گذر از چالش کم آبی مدیریت منابع آب است.باید برای آب های موجود برنامه ریزی کنیم ومصرف بهینه داشته باشیم.متاسفانه در خیلی از مواقع آب ها را درست مدیریت نکرده و بهینه مصرف نمی کنیم.»
حاجی کریمی حتی پیشنهاد می دهد در مصرف آب اقتصادی بیندیشیم و محاسبه کنیم که چند متر مکعب آبی که در اختیار داریم،در کدام بخش صنعت صرف شود،درآمد بیشتری عایدمان خواهد شد؟ مثلا اگر در فلان بخش کشاورزی صرف شود،سود حاصل از آن چقدر خواهد بود؟به صرفه است یا خیر؟این نوع عملکرد واندیشیدن در جهت اقتصاد مقاومتی نیز هست.
ضرورت تولید ارزان و استقبال مشتری
 از شیرآلات مدرن
در یک بعد از ظهر داغ تابستانی به راسته شیر آلات فروشی های خیابان فردوسی جنوبی سری می زنیم.
غلو نکنم قیمت های شیر آلات حقیقتا بالاست.با این حال می خواهیم بدانیم که مشتریان در انتخاب هایشان تا چه حد به مقوله میزان صرفه جویی آب توجه نشان می دهند. آیا در هنگام خرید از فروشنده می پرسند که شیرآلات مارک فلان و بهمان تا چه حد به صرفه جویی آب مصرفی در منزلشان کمک می کند؟  
مختار واثقی فروشنده شیرآلات که 15 سال در این صنف فعالیت داشته به گزارشگر کیهان می گوید:«در حال حاضر اگر چه کارخانه های زیادی در داخل مشغول تولید شیرآلات هستند،ولی به نظر می رسد از میزان تولیدات کاسته شده است. چرا که از یک طرف شیر آلات چینی با قیمت پایین تر بازار را قرق کرده اند و از سوی دیگر تولید داخل با هزینه بیشتری تمام می شود و مشتری به ناچار به سراغ کالای ارزان تر می رود.»
وی در پاسخ به این سوال که آیا مشتریان به مقوله ارتباط کیفیت و تکنولوژی به کار رفته در شیر آلات انتخابی شان با مصرف کمتر آب توجه نشان می دهند یا خیر؟ صراحتا می گوید:«بیشتر به اِتیکت قیمت ها نگاه می کنند.البته این را هم بگویم که اگر بخواهند بهینه فکر کنند باید فکر اینجا را هم داشته باشند که هرچه شیر آلات انتخابی شان مدرن تر باشد آخر برج باید قبض آب با مبلغ کمتری را پرداخت کنند.»
این فروشنده در حالی که یکی از شیر آلات مدرن موجود در مغازه اش را که از انواع چشمی دار است با انگشت اشاره نشانمان می دهد،در ادامه می گوید:«برای مثال قیمت این شیرهای چشمی دار نوع چینی 180 هزار تومان است ،اما قیمت چشمی دارهای ایرانی که خیلی با کیفیت تر از نوع  چینی اند به 500 تا 600 هزار تومان هم می رسد. مشتری با یک حساب سرانگشتی پیش خودش می گوید اگر نوع چینی را بخرم که دو روزه نیاز به تعمیر پیدا می کند و خراب می شود. اگر نوع ایرانی را هم بخرم که بودجه ام نمی رسد برای همین بیشتر مشتری ها شیرآلات معمولی البته مارک های شناخته شده و خوب ایرانی را می خرند.این شیر آلات معمولی دوام دارند اما به مقوله صرفه جویی در آب کمک چندانی نمی کنند. چنانچه چکه داشته باشند روزانه مقادیر بالایی از آب شرب مصرفی در کلانشهرها به همین منوال هدر می رود و اگر حوصله نکنیم که بین دقایق مصرف در حین شست و شو مثلا حمام ،مسواک زدن و... باز و بسته‌شان نکنیم که دیگر مقادیرآب های  تلف شده سر به فلک می گذارد.»
پیشنهاد این فروشنده شیر آلات برای بهینه مصرف کردن شهروندان این گونه است:«اولا که ما مسلمانیم و روشن است که در تعالیم دینی مان تا چه حد به پرهیز از اسراف کاری سفارش شده ایم.بنابراین باید بیش از جوامع دیگر حواسمان به این مهم باشد. به ویژه که مبحث اقتصاد مقاومتی نیز دائما ترویج می شود و صرفه جویی می تواند یکی از مسیرهای قطعی خود کفایی و بالندگی اقتصادی باشد. در ثانی باید در زمینه تولید شیرآلات مدرن داخلی دولت به تولید کنندگان و کارخانه داران این قبیل محصولات یارانه ها و کمک های خوبی داشته باشد.چنانچه قیمت این قبیل محصولات پایین تر بیایند،مردم هم استقبال بیشتری نشان خواهند داد.»
راهکارهایی برای صرفه جویی
 در مصرف آب شرب شهری
یکی ازمواردی که باید در حین انتخاب شیرآلات داخلی یا خارجی توجه داشت این نکته است که جنس شیر آلات خارجی از سرب و جنس شیرآلات داخلی از برنج است.
خود می دانید که شیرآلات سربی تا چه حد برای پوست و مو خطرناک اند.نکات ریزی هم در مورد انتخاب شیرآلات برای مکان های مختلف اعم از اداری،بهداشتی و منازل وجود دارد که باید به آنها دقت نظر داشته باشید.
سبحان صادقی یک کارمند در مورد تجربه خود در رابطه با استفاده از شیرآلات چشمی می گوید:«برای مدتی در محل کارم از شیرآلات چشمی مدرن استفاده شد. واضح است که در اداره که محلی پر رفت و آمد محسوب می شود روزانه ده ها نفر کارکنان و ارباب رجوع از روشویی ها استفاده می کنند.این چشمی ها ظرفیت بازدهی در این حجم را ندارند. دائما باطریشان را باید تعویض کرد که خود هزینه بردار است و ضمنا این میزان استفاده از شیر باعث خرابی آن در کوتاه مدت می گردد. بنابراین باید در انتخاب به محل استفاده از شیر نیز توجه داشت. به نظر بنده شیرآلات چشمی بیشتر مناسب منازل بوده و شیرآلات اهرمی که به راحتی با فشار نقطه ای از کل دست نظیر مچ یا بازو باز و بسته می شوند مناسب مکان های عمومی اند.»
با علی کاریزی که کارشناس ارشد رشته آب و فاضلاب نیز هست در یک مغازه آکواریوم فروشی آشنا می شویم.وی به نکات دقیق و خوبی در باب چگونگی مصرف بهینه آب شرب مصرفی منازل اشاره می کند و می گوید:« درواقع وجود شیرآب هایی که چکه می‌کنند یکی از عوامل هدر رفتن آب است.این گونه شیر آب ها ممکن است روزانه۲۰گالن آب هدر بدهند.پس بهتر است هرچند وقت یک بار آنها را دقیق وارسی کرده و واشرآنها راعوض کنیم. آب هایی که حداقل یک بار مورد مصرف قرار می گیرند ولی هنوز برای مصارف دیگر قابل استفاده هستند،آب های خاکستری می نامند؛مانند آب‌هایی که ازحمام،ظرف شویی و... خارج می شوند.
می توان باسیستم خاصی آنها را ذخیره کرد ومثلا به جای اینکه آب اکواریوم ماهی را داخل سینگ خالی کنیم آن را در باغچه بریزیم.»
وی در ادامه می گوید:« می دانید که تنها با چند حرکت مچ دست خود می توانید ۲۵ تا ۶۰ درصد آب و ۵۰ درصد از انرژیی که برای حمام و شست وشوی خود و خانواده مصرف می کنید، را ذخیره کنید؟ کافی است که یک دوش پرفشار در حمام نصب کنید، این سر دوش‌ها خروج آب را تا ۱۱ لیتر در دقیقه کاهش می دهند. این دوش ها نسبت به فایده فراوانشان، قیمت چندان گرانی ندارند و شما می توانید یکی از آنها را با قسمت سر دوش فعلی حمام خود عوض کنید. به ده ها لیتر آبی که هدر می رود، انرژیی که برای گرم کردن آن صرف می شود و پولی که باید بابت هردو اینها بپردازید، فکر کنید.»
کم شدن 130 میلیون متر مکعب
 از آب پشت سد های تهران
اخیرا در اخبار عنوان شده که 130 میلیون متر مکعب از آب پشت سدهای تهران کم شده است و به موازات این اخبار بین سازمان آب و فاضلاب و شهرداری این بحث ایجاد شده که شهرداری تهران با عنوان اینکه جلوی حفر چاه‌های غیرمجاز آنها را می گیریم، از حفر چاه‌های مجاز شرکت آب و فاضلاب ممانعت به عمل می‌آورد.واقعیت این است که حتی حفر چاه های متعدد نمی‌تواند از لحاظ زمین شناسی و مهندسی آب راهکار کلان و درستی در ارتباط با حل مسئله کم آبی در تهران و کلانشهرها باشد. به زودی این منابع آب زیر زمینی نیز به دلیل مصرف بی رویه نشست پیدا می کنند و اساسا آب چاه در کلانشهری چون تهران که زمین های آلوده ای نیز دارد بر هزینه تصفیه آب به نحو چشمگیری می‌افزاید و خطر آلودگی ها همواره بیم گستر است.
خسرو ارتقایی مدیر عامل شرکت آب منطقه ای تهران در جلسه مطبوعاتی خود در جمع خبرنگاران رسانه می گوید:«مقرر شده بود که تعداد 80 حلقه چاه جدید در تهران( 30 حلقه چاه در شمال تهران و 50 چاه دیگر در غرب و جنوب غرب تهران ) حفر شود، اما حفر تعدادی از چاه‌ها به تأخیر افتاده است که به همین منظور جلسه‌ای در شورای شهر برای پیگیری این موضوع برگزار می کنیم.»
وی در پاسخ به این سؤال که دلیل عدم همکاری شهرداری تهران برای حفر چاه جدید در تهران چیست؟ می گوید:«شهرداری تهران در یک سری از مناطق اقدام به حفر چاه برای آبیاری فضای سبز می‌کند، اما برخی از این چاه‌ها به دلیل اینکه غیرمجاز هستند، از حفر آنها جلوگیری کرده‌ایم، به همین منظور شهرداری گله‌مند است که چون شما جلوی حفاری چاه‌های ما را می‌گیرید، ما نیز برای حفر چاه‌های جدید که برای کمک به تأمین آب شهر تهران است، همکاری نمی‌کنیم. مجوز حفر بیش از 80 حلقه چاه به شرکت آب و فاضلاب تهران داده شده و تاکنون 15 حلقه حفر شده و کار حفاری 20 حلقه چاه دیگر در حال انجام است.»
ارتقایی از کاهش 130 میلیون مکعبی حجم ذخایر 5 سد تأمین آب استان تهران خبرمی دهد و می گوید: «وضعیت منابع آب پشت سدهای تهران وضعیت خوبی نیست، به طوری که در حال حاضر سرجمع حجم ذخیره سدهای تهران 505 میلیون مترمکعب است که نسبت به مدت مشابه سال قبل 130 میلیون مترمکعب کاهش نشان می‌دهد.مجموع آب ذخیره شده پشت سدهای امیرکبیر، لتیان، لار، طالقان و ماملو در حال حاضر 505 میلیون مترمکعب است در حالی که این رقم در زمان مشابه سال گذشته 608 میلیون مترمکعب بود.»
مقایسه این آمار گویای کاهش 20 درصدی آب ذخیره شده پشت سدها نسبت به سال پیش است.گفته می شود به لحاظ بارندگی نیز سال آبی 92 -93 سال آبی خوبی نبود و وضعیت منابع آبی در این سال مطلوب نبوده است.مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان تهران در خصوص اعتبارات خشکسالی گله مندانه می گوید: «اعتبار 300 میلیارد تومانی که رئیس جمهور دستور داده بود برای خشکسالی تخصیص پیدا کند هنوز تخصیص نیافته و پولی هم به دست ما نرسیده است.»