نویسنده: جرمی آر. کورسی
برگردان: جعفر بلوری
اشاره:
«اقتصاد»، همواره جزو ابزارهای تاثیر گذاری بوده که غالبا کشورها، وقتی علیه یکدیگر می شوند، با استفاده از آن سعی در تغییر رفتار طرف مقابل می کنند. گاهی حتی می بینیم کشوری ناجوانمردانه با افزایش فشارهای اقتصادی بر روی مردم عادی کشور مقابل، تلاش می کند، دولتی را که با آن اختلاف نظردارد تحت فشار قرار دهد. راه‌اندازی چنین «نبردهای اقتصادی» غالبا از سوی کشوری که اقتصاد قدرتمندی دارد و علیه کشوری که اقتصاد ضعیفی دارد صورت می گیرد و از قضا گاهی می‌بینیم تاثیر هم می گذارد. اما جنگ اقتصادی بین دو قدرت برتر، موضوعی است متفاوت و نادر که «جنس» تاثیر آن نیز متفاوت است. به اعتقاد نخبگان سیاسی، جنگ اقتصادی یا به تعبیر امروزی تر، تحریم اقتصادی از سوی قدرت های بزرگ، نه فقط برای تحریم شونده، بلکه برای تحریم کننده نیز مضر است.
بحران اوکراین مدتی است دو کشور آمریکا و روسیه را به جان هم انداخته است. درگیری بین این دو رقیب دیرینه این روزها به صحنه اقتصادی نیز سرایت کرده و روزی نیست که خبری از اعمال تحریم اقتصادی علیه این دو کشور از سوی هم منتشر نشود. تحریم البته، بخشی از این جنگ اقتصادی است. روسیه همین چند روز پیش یک قرار داد گازی 30 ساله به ارزش 400 میلیارد دلار با چین منعقد کرد و مقرر شد این دو کشور از این پس با پول رایج خود، نه با دلار، به مبادلات اقتصادی بپردازند. این قرار داد بزرگ اقتصادی از طرفی زنگ خطری شد برای اروپایی هایی که بخش قابل توجهی از نیاز گازی خود را از روسیه تامین می کنند.
در همین رابطه دکتر «جرمی آر. کورسی» (Jerome R. Corsi)، از دانشگاه «هاروارد»، مقاله ای منتشر کرده تحت عنوان «روسیه، نبرد با دلار آمریکا را شدت می بخشد». این مقاله در پایگاه خبری- تحلیلی «ورلد نت دیلی» منتشر شده و تأکید دارد که روسیه در واکنش به تحریم های آمریکا علیه این کشور به دلیل تحولات اخیر اوکراین، دست به یک‌سری اقدامات «جدیدی» زده که از آن میان می توان به فروش اوراق قرضه واشنگتن اشاره کرد... کورسی، نویسنده پرفروش ترین کتاب سال 2008 آمریکا تحت عنوان «ملت اوباما» نیز هست. ترجمه کامل این مقاله پیش روی شماست.
سرویس خارجی کیهان
بنابر گزارش های رسمی منتشر شده از سوی وزارت خزانه داری و هیئت مدیره بانک مرکزی آمریکا، مسکو طی یک‌سال گذشته دست‌کم یک سوم از اوراق قرضه وزارت خزانه داری واشنگتن را که در اختیار داشته، به فروش رسانده است. طبق اعلام این دو نهاد رسمی آمریکا، ارزش اوراق قرضه ای که روسیه در ماه مارس سال 2013 در اختیار داشت، 153میلیارد دلار بوده است، در شرایطی که ارزش این اوراق در زمان مشابه سال جاری میلادی به حدود 100 میلیارد و 400 میلیون دلار رسیده است. مسکو فقط در ماه مارس گذشته حدود 26 میلیارد دلار از اوراق قرضه آمریکا را به فروش رسانده است.
به اعتقاد کارشناسان بین المللی امور مالی این اقدام روسیه واکنشی به تحریم های اقتصادی است که دولت اوباما به دلیل تحولات اخیر اوکراین علیه روسیه اعمال کرده است. به نظر می رسد همین چند نکته کافی باشد تا به این نتیجه برسیم که «نبرد روسیه علیه دلار» به نقطه عطف خود رسیده است.
رسانه های دولتی روسیه چند روز پیش بود که اعلام کردند وزارت دارایی این کشور آماده است تا طرحی را به منظور افزایش چشمگیر نقش روبل، (واحد پولی روسیه) در معاملات خارجی و صادرات و در عین حال کاهش معاملات از طریق دلار به اجرا در آورد. این رسانه ها همچنین نشستی را پوشش دادند تحت عنوان «نشست بدون دلار سازی» که به ریاست «ایگور شوالوف»، معاون اول نخست وزیر روسیه و با حضور جمعی از کارشناسان عالیرتبه بخش انرژی، بانکداری و نهادهای دولتی روسیه برگزار شد.
به گفته رسانه های دولتی روسیه، سفر اخیر «ولادیمیر پوتین»، رئیس جمهور روسیه به چین که در تاریخ 20 ماه مه انجام شد، با هدف «تعلیق» قراردادهای گاز و نفت مسکو با غرب بود و این نشان می دهد روسیه قادر است سیاست کنار گذاشتن دلار آمریکا را از طریق همکاری نزدیکتر با ایران و چین اجرایی سازد.
رسانه های غربی مثل رویترز نیز اعلام کرده اند روسیه در نظر دارد امسال قراردادی را با ایران به منظور ساخت 2 راکتور هسته ای جدید در نیروگاه بوشهر به امضا برساند. این قرارداد به عنوان بخشی از یک توافق بزرگ‌تر اجرا می شود؛ توافقی که طی آن روسیه پیشنهاد ساخت 8 راکتور اتمی در جمهوری اسلامی را مطرح کرده است.
رئیس جمهور روسیه در دیدار اخیر خود با «شی جین پینگ» همتای چینی اش نیز قراردادی 400 میلیارد دلاری به امضا رساند که طی آن شرکت «گازپروم» روسیه متعهد شده به مدت 30 سال متمادی ذخایر مورد نیاز «شرکت ملی نفت و گاز چین»، بزرگ‌ترین شرکت نفتی این کشور را تا سقف سالانه 38 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی تأمین کند. این قرارداد که از سال 2018 اجرایی می شود، پیام مهمی به غرب و آمریکا مخابره کرد.
اگر چه مقامات و رسانه های دو کشور به جزئیات این قرارداد در بخش انرژی اشاره نکردند اما نشریه «فوربس» در گزارشی با موضوع مشابه این‌طور عنوان کرد که حدود 10 سال مذاکرات میان روسیه و چین که به امضای این قرارداد منجر شد می تواند نشان دهنده این موضوع باشد که مسکو قصد دارد در معاملات بین المللی خود رویکرد جدیدی به پکن داشته باشد تا از این طریق ذخایر دلاری خود را که تحت تحریم های اقتصادی آمریکا قرار می گیرد، نجات دهد.
روز چهارشنبه گذشته نیز خبر رسید در شانگهای توافق تازه تجاری بین روسیه و چین به امضا رسید که حدود 40 قرارداد تجاری مجزا را شامل می شود. یکی از این قراردادها به این شرح است که بانک «وی تی بی»، دومین بانک بزرگ روسیه با بانک چین به توافق رسیده که در نقل و انتقالات بین بانکی خود به جای دلار از این پس از پول رایج هر کشور استفاده کنند.
اینها بخشی از تحرکات اقتصادی روسیه برای مقابله با آمریکا و کشورهای هم پیمان آن است که از قضا بازتاب گسترده ای در مطبوعات داشت. توافق میان چین و روسیه به این معنا است که از این پس 400 میلیارد دلار معاملات دو کشور در حوزه انرژی دیگر از طریق دلار آمریکا انجام نمی شود بلکه هر یک از طرفین می توانند در معاملات خود از پول رایج کشور خود استفاده کنند.
روسیه البته کار را به همین جا ختم نکرده است. خبرگزاری ریانوستی گزارشی منتشر کرده درباره اظهارات «اندرو بلوسوف»، مشاور کرملین مبنی بر این که مسکو «سندی محرمانه» را  که شامل اقداماتی در واکنش به تحریم های غرب می باشد، آماده کرده است. «بلوسوف» در این باره تصریح کرد کشورش برای مقابله با آمریکا در حال برنامه ریزی‌های بیشتری است: «من می توانم این‌طور بگویم ما تاکتیکی داریم، اگرچه نمی‌توان آن را به عنوان یک استراتژی مطرح کرد. این تاکتیک شامل تهیه یک سند می شود که به دلایل قابل درکی محرمانه است، اما به طور مشخص تحریم هایی را علیه غرب شامل می شود که از این میان می توان به تحریم هایی علیه افراد، شرکت ها و بخش ها اشاره کرد.»
در این بین باید به اظهارات تامل برانگیز «پیتر کوئینگ»
(Peter Koeing) اقتصاددان مطرح غربی و یکی از کارکنان سابق بانک جهانی نیز اشاره ای داشته باشیم که در ماه آوریل هشدار داده بود؛ در شرایطی که مثلا فقط معاملات هیدروکربنی روسیه سالانه یک تریلیون دلار را به خود اختصاص داده، این کشور می خواهد دلار را از فرایند تجاری خود حذف کند. به عبارتی اگر مجموعه ارزش مبادلات تجاری روسیه را در نظر بگیریم، خواهیم دید که رقم آن سر به فلک می کشد.
حامیان اصلی این طرح، «سرگئی گلازیوف» مشاور اقتصادی رئیس جمهور روسیه و «ایگور سچین» مدیرعامل شرکت روزنف، بزرگترین شرکت نفتی روسیه و یکی از دوستان نزدیک ولادیمیر پوتین هستند که هر دو نیز بارها صراحتا درخواست خود را برای جایگزینی دلار آمریکا با روبل روسیه در معاملات نفتی و گازی این کشور اعلام کرده اند. در حال حاضر نیز چندین مقام عالی‌رتبه روس در حال پیشبرد این طرح ها هستند.
البته این تحرکات تازگی ندارد و روسیه و چین [پیش از نشست شانگهای] نیز به امضای توافقنامه گازی بسیار نزدیک شده بودند که طی آن شرکت ملی گاز روسیه، (گازپروم) در نظر داشت سالانه 38 میلیارد متر مکعب گاز به چین صادر کند اما بحران اوکراین به این امر سرعت داد. نباید این نکته را فراموش کنیم که این انتقال گاز طبیعی، در واقع اولین خط لوله گاز بین بزرگ‌ترین صادرکننده و بزرگ‌ترین مصرف کننده گاز طبیعی جهان است که به روبل، ین یا احتمالا با طلا انجام می شود و اثری از دلار در آن مشاهده نمی شود.
در این بین بلژیک علاقه ای رمز آلود به خرید اوراق قرضه آمریکا نشان می دهد و به نوعی قصد پر کردن جای خالی روسیه را دارد که این اقدام به اعتقاد من بسیار اسرار آمیز است.
بنا بر گزارش وزارت خزانه داری و بانک مرکزی آمریکا به تاریخ 15مه، بلژیک به سمتی در حرکت است که به زودی به سومین خریدار بزرگ اوراق قرضه آمریکا تبدیل می شود که البته در رتبه بعد از چین و ژاپن قرار می گیرد. سهم خریداری شده اوراق قرضه آمریکا توسط بلژیک از 188 میلیارد و 400 میلیون دلار در سال 2013 به 381 میلیارد و 400میلیون دلار در ماه مارس 2014 رسیده است.
بررسی دقیق‌تر وزارت خزانه داری و بانک مرکزی آمریکا نشان می‌دهد که میزان اوراق قرضه ای که بلژیک در اختیار داشت، تا ماه نوامبر سال گذشته همچنان ثابت و بدون تغییر بوده و همان حدود 188 میلیارد دلار به ثبت رسیده است در حالی که این میزان کمتر از دو ماه بعد یعنی در ماه ژانویه سال جاری میلادی برای نخستین بار افزایش ناگهانی را تجربه کرده و به 310 میلیارد و 300 میلیون دلار رسیده است.
رمز آلود بودن این اقدام از آنجا نشات می گیرد که بدانیم، در حالی که میزان تولید ناخالص داخلی بلژیک در پایان سال 2013 تنها اندکی بیشتر از 100 میلیارد یورو بوده، چطور می توان پذیرفت که این کشور تمام هزینه به دست آمده از تولید ناخالص داخلی خود را صرف خرید اوراق قرضه آمریکا کرده باشد.
جالب است بدانید روزنامه «وال استریت ژورنال» در تاریخ 15 آوریل در گزارشی بلژیک را مسئول افزایش 80 درصدی بدهی های آمریکا در سال 2013 خواند.
در حالی که اجماع میان اقتصاددانان بین المللی از این امر حکایت دارد که بلژیک به طرز بی سابقه ای در حال افزایش میزان بدهی‌های آمریکا است، اما هنوز علت اصلی این معاملات در پرده ای از ابهام قرار دارد. اما آنچه بدون هیچ ابهامی مشخص است، روسیه فروش اوراق قرضه آمریکا در عوض خرید طلا را آغاز کرده است به طوری که بنا بر گزارش‌های رسمی منتشر شده، این کشور در ماه آوریل (ماه گذشته میلادی) 900هزار انس طلا به ارزش 1.17 میلیارد دلار خریداری کرده است. در حال حاضر ارزش ذخایر طلای بانک مرکزی روسیه در یک ماه گذشته حدود یک میلیارد دلار افزایش یافته است.
 آنچه مسلم است، روسیه در حال افزایش ذخایر طلای بانک مرکزی خود است.