فریده شریفی
 بحران سوريه که از حدود سه سال پیش شروع شده با دخالت محور غربي- عربي- تركي، به جنگي همه جانبه عليه نظام حاكم بر اين كشور تبديل شده است. از جمله تفاوت بحران در سوريه با ديگر كشورهاي عرب خاورميانه، دخالت خارجي در اين كشور در قالب كمك‌ها و حمايت‌هاي مالي، معنوي و تسليحاتي دول غربي و كشورهاي عربي مخالف حكومت دمشق از مخالفان و تروريست‌هاي مسلح در سوريه است.
دشمنان سوریه در پایان جنگ 33 روزه لبنان با برنامه‏ریزى این بحران را به دمشق تحمیل کردند. جنگى که در سال 2006  میلادی به شکست رژیم صهیونیستى از حزب‏الله لبنان منجر شد و از این تاریخ تل‌آویو درصدد انتقام از سوریه  به دلیل کمک‏هاى تسلیحاتى به حزب الله در جنگ 33 روزه برآمد. به همین دلیل تلاش حامیان رژیم صهیونیستی بر این جهت قرار گرفت که معادله امنیتى به نفع اسرائیل عوض شود و نظام سوریه که به‏عنوان عضو جبهه مقاومت فعالیت مى‏کند، دگرگون شود. از آن سال به بعد به‏دنبال این بودند که این تغییر وضعیت را در سوریه شروع کنند. بنابراین اقدامات کشورهاى خارجى در باره سوریه از سال 1390 با راه‏اندازى یک سلسله اقدامات نظامى علیه دولت سوریه آغاز شد. لیکن با پیروزی های ارتش در جبهه های مختلف عملاً طرح نظامى ناکام ماند.
بعد از این مرحله، غرب کار خود را با محوریت «کوفى عنان» دبیرکل سابق سازمان ملل بر این مبنا تنظیم کرد که آتش‏بس برقرار شود و گفت‏وگو میان مخالفان و دولت شکل بگیرد ولى این ظاهر قضیه بود.
مرداد سال 1391، کوفى عنان نیز استعفا کرد و «اخضر ابراهیمى» جاى وى را گرفت و فاز امنیتى-نظامى علیه سوریه شروع شد. این فاز هم در یک مرحله چهارماهه به مرحله اجرا گذاشته شد.  ولی معلوم بود که به نتیجه نمى‏رسد. از این مرحله به بعد تأکید روى فاز سیاسى و استفاده از درگیرى‏هاى نظامى در دستور کار قرار گرفت و هیئت‏هاى سیاسى فعال شدند، گروه‏هاى سیاسى در سوریه شکل گرفتند و این مرحله هم در واقع تا اواسط اردیبهشت‏ماه سال 1392 ادامه پیدا کرد. در اردبیهشت‏ماه 1392 با شروع عملیات‏ سنگین ارتش علیه تروریست‏ها و پاکسازى اطراف دمشق و حمص و عملیاتى که ارتش در حلب انجام داد، عملاً ضربات سنگینى به شبکه تروریستى در سوریه وارد شد و از این به بعد اتفاقاتى در جبهه مخالفان به وقوع پیوست که نشان دهنده یاس مخالفان و کشور های حامی آنها از برکناری بشار اسد و سقوط دولت سوریه بود.
قطر از اقدامات نظامى مأیوس شد و به بهانه تغییرات سیاسى و جایگزینى شیخ تمیم به‏جاى پدرش شیخ «حمد بن خلیفه» امیر قطر، عملاً از بحران سوریه فاصله گرفت و ترکیه نیز تقریباً مشابه قطر عمل کرد. اروپا نیز به همین ترتیب سیاست منفعلانه‌ای در پیش گرفت. عربستان سعودى و آمریکا پس از این تحولات  دستور اقدام مستقیم نظامى را در دستور کار قرار دادند اما عملیات در شهریورماه سال 92 با بن‏بست مواجه شد و آمریکایى‏ها به بهانه طرح روسیه، اقدام نظامى را کنار گذاشتند و عربستان در این مسئله تنها ماند.
برنامه عربستان سعودى نیز به بن‏بست‏ رسید و جریان ترور از سوریه به عراق منتقل شده است.
بر گزاری کنفرانس ژنو 2 که در ادامه کنفرانس  ژنو یک برگزار مى‏شود، بیشتر به این دلیل است که بحران‏آفرینى در سوریه به بن‏بست رسیده است،به‏همین‏خاطر کسى امیدى به نتیجه‏بخش بودن این کنفرانس ندارد.
آمریکا، کشورهای اروپایی، قطر و ترکیه از جمله کشورهایى هستند که با جدیت از تشکیل ژنو 2 حمایت کردند و راه دیگرى هم غیر از این‏که از طریق یک برنامه سیاسى بتوانند جبهه از هم گسیخته مخالفان اسد را تا حدى کنار یکدیگر نگه دارند، ندارند. اما عربستان سعودى و رژیم اسرائیل ژنو 2 را یک بازى شکست‏خورده تلقى کردند و از برگزاری آن حمایتی به عمل نیاوردند. آن‌ها معتقدند که باید به سمت یک اجماع جهانى حرکت کرد تا یک اقدام نظامى علیه سوریه شکل بگیرد.
دولت دمشق به رغم اینکه از کارشکنی گروه‌های مخالف برای رسیدن به توافق با دولت سوریه مطمئن بود در این کنفرانس شرکت کرد لیکن بالا گرفتن اختلافات گروه‌های تروریستی که ریشه‌های آن از داخل سوریه آغاز شده است نشان می‌دهد که این گروه های تروریستی در مسائل مختلف موضع واحدی ندارند و در این کنفرانس بین المللی نیز نتوانستند به وحدت برسند.
ترک محل کنفرانس ژنو 2 از سوی احمد الجربا رئیس ائتلاف مخالفان سوریه نشان دهنده عمق اختلافات گروه‌های مخالف سوری است. بدین ترتیب چشم‏انداز مثبتى براى این اجلاس وجود ندارد چراکه مخالفان متحد نیستند و ده‏ها گروه از مخالفان حذف شده‏وگروه‌های مسلح نیز با یکدیگر درگیر هستند و هیچ توافق مشخصى بین آنها وجود ندارد.
تحلیل‌گران معتقدند تا زمانی که کشورهای غربی و برخی از کشورهای منطقه  از گروه‌های تروریستی حمایت می‌کنند بحران سوریه پایان  نخواهد یافت. برگزاری کنفرانس‌های بین‌المللی نیز نمی‌تواند کار گشا باشد چرا که این گروه‌های تروریستی آن چنان خود را قدرتمند تصور می‌کنند که حتی برای کشورهای حامی آنها به خطر بالقوه تبدیل شده‌اند به نحوی که این کشور‌ها از بازگشت این تروریست‌ها به کشور خود احساس ترس کرده و حتی برخی اعلام کرده‌اند که برای ازبین بردن آنها به سوریه فرستاده شده‌اند. بدین ترتیب گروه‌های تروریستی که ساخته و پرداخته کشورهای غربی هستند به عامل ترس این کشورها تبدیل شده‌اند به همین دلیل شناخت این گروه‌های مسلح و تکفیری می‌تواند به نقش کشورهای حامی آنها در بحران سوریه کمک کند. به همین دلیل به چگونگی ایجاد و پا گرفتن این گروه‌ها در سوریه اشاره می شود:
داعش
«دولت اسلامی در عراق و شام» یا «داعش» گروه مسلحی است که با تفکرات سلفی افراطی و تروریستی، در تلاش است در سوریه و عراق «خلافت اسلامی» ایجاد کند. این گروه همانطور که از نامش پیدا است، در عراق و سوریه فعال است. سرکرده این گروه تروریستی «ابوبکر البغدادی» نام دارد.
گروه «دولت اسلامی در عراق» در 15 اکتبر 2006 و پس از نشست شماری از گروه‌های مسلح در عراق شکل گرفت. در این نشست «ابوعمر البغدادی» به عنوان سرکرده آن تعیین شد.
این گروه از زمان تشکیل در سال 2006 عملیات و حملات تروریستی بسیاری را در عراق برعهده گرفته است.
پس از هلاکت ابوعمر البغدادی، «ابوبکر البغدادی» به عنوان جایگزین وی معرفی شد.
با روی کار آمدن ابوبکر البغدادی، دامنه عملیات و حملات این گروه تروریستی وسعت گرفت و همزمان با آغاز بحران در سوریه، عناصر این گروه در سوریه نیز فعال شدند.
جبهه النصره
گروه «جبهه النصره» در اواخر سال 2011 و با آغاز بحران و جنگ در سوریه به عنوان شاخه گروه «دولت اسلامی در عراق» تشکیل شد و به سرعت به یکی از گروه‌های مطرح در این عرصه تبدیل گشت.
ابوبکر البغدادی سرکرده دولت اسلامی در عراق در پیامی صوتی ادغام جبهه النصره و دولت اسلامی در عراق را اعلام کرد تا بدین ترتیب گروه «دولت اسلامی در عراق و شام» شکل بگیرد.
عناصر داعش از اواخر دسامبر 2013 و اوایل سال 2014 و با آغاز عملیات نیروهای ارتش عراق برای پاکسازی الانبار، وارد شهر فلوجه در این استان شدند.
پس از تشکیل گروه «توحید و جهاد» به سرکردگی «ابومصعب الزرقاوی» در سال 2004 و بیعت او با «اسامه بن لادن» سرکرده سابق «القاعده»، این گروه به شاخه سازمان القاعده در عراق تبدیل شد.
این گروه با گسترش عملیات خود به یکی از قدرتمندترین گروه‌های تروریستی در عراق تبدیل شد، تا اینکه الزرقاوی در سال 2006 در اظهاراتی ضبط شده از تشکیل شورای مجاهدین به سرکردگی «عبدالله رشید البغدادی» خبر داد.
پس از هلاکت الزرقاوی در سال 2006 «ابوحمزه المهاجر» به عنوان سرکرده این گروه تعیین شد. در پایان آن سال نیز گروه «دولت اسلامی عراق» به ریاست «ابوعمر البغدادی» تشکیل شد.
حدود چهارسال پیش نیروهای مشترک عراقی و آمریکایی در عملیاتی در منطقه «الثرثار» منزلی را که «ابوعمر البغدادی» و «ابوحمزه المهاجر» در آن پناه گرفته بودند، هدف قرار دادند. با شدت گرفتن تبادل آتش، جنگنده‌ها آن منزل را بمباران کردند که در نتیجه آن این دو تروریست از پای در آمدند.
یک هفته بعد این گروه در بیانیه‌ای در اینترنت به هلاکت این دو تروریست اذعان کرد و پس از حدود 10 روز «ابوبکر البغدادی» به عنوان جانشین و سرکرده جدید تعیین شد. «الناصرلدین الله سلیمان» نیز به عنوان وزیر جنگ معرفی شد.
عناصر داعش در مناطق محدودی از برخی استان‌های عراق به ویژه استان «الانبار» حضور دارند و عملیات تروریستی در کل عراق را پوشش می‌دهند، عناصر داعش درمناطق مختلف  سوریه نیز حضور دارند و به جنایات متعدد علیه مردم سوریه دست می‌زنند.
عناصر گروه داعش مانند «جبهه النصره» از بی‌رحم ترین تروریست‌های حاضر در سوریه و عراق هستند. فیلم‌ها و تصاویر منتشر شده از جنایت‌های این گروه تروریستی موجب شد که حامیان گروه‌های مسلح در سوریه مدعی شوند که از این گروه حمایت نمی‌کنند. حتی برخی گروه‌ها نیز برای افزایش دریافت حمایت های بین المللی خود را مخالف این گروه جلوه داده و با داعش وارد جنگ شده‌اند.
با توجه به گستردگی کمک‌های مالی، تسلیحاتی و لجستیکی که با آغاز جنگ در سوریه به این کشور سرازیر شده است؛ تلاش گروه‌های مسلح به ویژه داعش برای دستیابی هرچه بیشتر به این کمک ها و سلطه بر گروه‌های دیگر شدت گرفت که این امر موجب آغاز جنگ و درگیری گروه‌های مسلح با یکدیگر شد.
اما با وجود اعلام برائت حامیان گروه‌های مسلح از داعش و جبهه النصره، کمک های حامیان خارجی همچنان به دست این دو گروه می‌رسد. این کمک ها در قالب حمایت های مالی، تسلیحاتی، لجستیکی، اطلاعاتی، آموزشی و غیره از سوی حامیانی مانند عربستان، قطر و ترکیه به همراه چند کشور غربی، موجب ادامه جنگ و ویرانی در سوریه شده است.
اختلاف داعش و جبهه النصره
با آغاز اختلافات و درگیری‌ها بین عناصر جبهه النصره و داعش در سوریه، سرانجام «ایمن الظواهری» سرکرده القاعده تصمیم «ابوبکر‌البغدادی» رئیس گروه دولت اسلامی در عراق برای ادغام گروه خود با جبهه النصره را لغو کرد.
الظواهری تأکید کرد که فعالیت‌های «دولت‌اسلامی در عراق» فقط به عراق منحصر شود.
ولی این موضوع برای سرکرده داعش خوشایند نبود و در نواری صوتی اعلام کرد با درخواست ایمن الظواهری، برای لغو گروه داعش و جدایی از جبهه النصره مخالف است.
احرار الشام
در ابتدای تأسیس این گروهک، مؤسسه «المناره البیضاء» در بیانیه‌ای با اعلام تشکیل «احرار الشام» تأکید کرد این گروه وابسته به جبهه النصره است. اما "احرار الشام” با صدور بیانیه‌ای جداگانه تأکید کرد کاملا مستقل است و به هیچ گروهی وابسته نیست.
گروهک "احرار الشام” مجموعه‌ای از گروه‌های سلفی افراطی در سوریه است که با استمرار بحران در سوریه، در سال 2011 برای جنگ با ارتش و نیروهای امنیتی با هدف براندازی نظام این کشور ایجاد شد. "عبدالرحمن السوری” سرکرده این گروهک است.
سرکردگان این گروهک مدعی هستند بیش از 25 گروه تابع این مجموعه در مناطق مختلف سوریه پراکنده شده‌اند. بیشتر این گروه‌ها در ادلب هستند، اما برخی از آنها در حما و حلب حضور دارند.
ارتش آزاد
این گروه تروریستی از عناصر مسلح و شبه نظامیانی تشکیل شده که برخی از آنها از نیروهای سابق ارتش و برخی نیز از کشورهای دیگر به سوریه اعزام شده‌اند.
ترکيه و برخي کشورهاي غربي و عرب حاشيه خليج فارس به صورت ویژه از این گروه نظامی حمایت مالی، تسلیحاتی و لجستیکی می‌کنند و نیروهای آن قبل از اعزام به سوریه در خاک ترکیه آموزش می‌بینند. «ریاض الاسعد» و «حسين هرموش» از بنيانگذاران و عوامل اصلي اين گروه تروريستي هستند.
آمریکایی ها از سال 2001 در یک پروژه کاملا مشکوک جامعه جهانی را با موضوع ضرورت مبارزه با تروریسم و القاعده روبه رو ساختند و هزینه های فراوانی را به جهان تحمیل کردند لیکن این گروه تروریستی امروز بیشترین حمایت مالی و تسلیحاتی را از آمریکا دریافت می‌کند و جامعه جهانی، شورای امنیت و سازمان ملل هیچ اقدام عملی را برای تحت فشار قرار دادن این کشور و مقابله با این جریان تروریستی از خود نشان نمی دهند.
بحران سوریه این واقعیت را برای همه آشکار کرد که آن چیزی که در سوریه می گذرد یک موضوع تروریستی و مداخله گرایانه ارتجاعی و یا صهیونیستی است. امروز این پدیده برای همه بازیگران منطقه، جهان و ناظران آشکار شده که آن چیزی که در سوریه می گذردبحرانی است که در مرزهای سوریه محدود نمی شود و حضور تروریست های 80 کشور جهان در سوریه به این معنا است که این پدیده به سرعت در همه کشورها گسترش خواهد یافت و به همین دلیل سران کشورهای آمریکا و اروپا از این بابت ابراز نگرانی کرده‌اند.