قاینات روزگاری به عنوان نگین سبز کویر خراسان جنوبی و برخوردار از بهترین منابع و دشت‌های آبی منطقه بود و طبیعتی سبز و روستاهای آباد آن را احاطه داشت به‌ویژه زمانی که آب آشامیدنی روستائیان بدون کمترین مشکل و با بهترین کیفیت از چشمه‌ها و قنوات تأمین می‌شد. اما با گذشت زمان و افت منابع آب‌های زیرزمینی و خشکیدن ده‌ها بند و نیمه چاه‌هایی که تأمین و تسهیل کننده جریان آب قنات‌ها و چشمه‌ها بودند، خوشبینی که پیرامون دشت‌های وسیع سرسبز وجود داشت، از بین رفت. قطع جریان آب قنات‌ها و چشمه‌ها و به دنبال آن تشنگی «مزارع» باغ‌ها، سبب ویرانی کشاورزی شد به‌گونه‌ای که هم‌اکنون در آستانه هفدهمین سال خشکسالی در قاینات و عدم پاسخگویی منابع آبی به نیاز کشاورزان، ترس از امکان بی‌آبی در این خطه ذهن بسیاری از ساکنان آن را به خود مشغول کرده است.

بحرانی که اگر چاره نشود، مدیریت شهرستان و شهروندان نظاره‌گر تخلیه روستاها، واردات محصولات کشاورزی، بیکاری کشاورزان، باغداران و دامداران خواهند بود و دیری نخواهد پایید که شهروندان قاینی علاوه بر دست و پنجه نرم کردن با کم آبی باید شاهد پدید آمدن مسائل جدیدی در حوزه اجتماعی- فرهنگی و گسترش ناهنجاری‌ها و فقر مضاعف باشند. نماینده قاینات و زیر کوه با هشدار به بحران آب می‌گوید: این بحران بر خیلی از جنبه‌های اجتماعی- اقتصادی و اشتغالی قاینات تأثیر می‌گذارد. 

جواد هروی می‌گوید: صرفه‌جویی، مصرف درست و حفاظت از منابع آبی باید همچنان مورد توجه مسئولان و شهروندان باشد.

رئیس اداره آب و فاضلاب روستایی قاین درباره وضعیت آبی 169 روستای شهرستان به خبرنگار کیهان می‌گوید: «از مجموع روستاهای دارای سکنه در شهرستان 112 روستا تحت پوشش این اداره است که آب 22روستا به دلیل خشک شدن منابع آبی، توسط تانکر سیار آبرسانی می‌شوند و 7 روستا نیز دارای آب جیره‌بندی هستند. 16 روستای بالای 20 خانوار فاقد آب آشامیدنی بهداشتی هستند و 42 روستا با جمعیتی بالغ بر 23هزار نفر جمعیت به دلیل کمبود آب و فرسودگی تأسیسات در تابستان جیره‌بندی دارند.

احمد دانشی‌پور فرسودگی 50درصد شبکه و خط انتقال و انشعابات خانگی روستایی را از دیگر مشکلات اساسی تأمین آب روستائیان می‌خواند و می‌افزاید خشکسالی‌های اخیر از دو جنبه کمی و کیفی آب آشامیدنی شهرستان قائن را تحت تأثیر قرار داده است. به‌طوری که کیفیت آب در بیشتر منابع آبی کاسته شده و به لحاظ کمی نیز در چند سال اخیر 24 چاه عمیق، 6 رشته قنات و 4 دهنه چشمه خشکیده و در مجموع منابع آبی تحت پوشش با کاهش 40 درصد مواجه شده‌اند.

وی کاهش شدید آبدهی منابع آبی، فقر منابع آبی منطقه و هدر رفت زیاد آب در شبکه را مهم‌ترین مشکلات معرفی می‌کند و می‌گوید: به منظور مقابله با خشکسالی ضمن صرفه‌جویی و اصلاح شبکه باید به دنبال منابع جدید تأمین آب آشامیدنی روستایی باشیم که با روند جاری اعتبارات هیچ وقت کلیه روستاهای قاینات از نعمت آب آشامیدنی بهره‌مند و برخودار نخواهند شد.

رئیس اداره آب و فاضلاب شهری قاین هم بحران آب این شهرستان را تأیید کرده و می‌گوید: رشد جمعیتی شهر قاین از حدود یک دهه اخیر سبب افزایش دو برابری اشتراک آب در قاین شده و روند تولید و مصرف آب افزایش چشمگیری داشته است. درحالی که به دلیل عدم وجود منابع آب سطحی از قبیل سد یا رودخانه و ادامه خشکسالی‌های اخیر و برداشت بی‌رویه آب از دشت‌های موجود بخصوص در حوزه تأمین آب کشاورزی موجب افت کمی آب در دشت‌های تأمین‌کننده آب آشامیدنی شهرستان شده است.

علی صحراگرد معتقد است با تکمیل پروژه تصفیه خانه فاضلاب شهر قاین، اصلاح شبکه توزیع، نوسازی  انشعابات و نصب شیرهای فشارشکن به‌منظور تعدیل فشار و کاهش حوادث شبکه می‌توان تا حدودی از هدر رفت آب جلوگیری کرد.

رئیس امور منابع آب قاین افت سالانه آب در دشت‌های قاینات را 30 تا 70 سانتی‌متر اعلام کرده و می‌گوید: تمام دشت‌ها به دلیل افت شدید آب حفر چاه ممنوع است.

به گزارش خبرنگارکیهان از قاین سعید پورجعفر می‌افزاید: 30 تا 35 درصد قنوات و چشمه‌ها که بیشتر در ارتفاعات و کوهپایه‌های شهرستان قرار دارند به دلیل عدم وجود نزولات جوی مناسب و تغییرات اقلیمی، خشک و متروکه شده‌اند و بسیاری از قنات‌ها و چشمه‌ها، آبدهی بسیار کمی دارند و 90 درصد چاه‌ها نیز دارای افت کمی و کیفی شده است. 

وی با تاکید بر انسداد چاه‌های غیرمجاز و جلوگیری از اضافه برداشت آب از منابع آب زیرزمینی می‌گوید کنترل حفاری و نظارت بر برداشت آب و همچنین اجرای طرح تعادل بخشی منابع آب و جلوگیری از حفاری‌های غیرمجاز ضروری است.

مدیر جهاد کشاورزی قاینات درباره مسئله کمبود آب و مقابله با آن می‌گوید: 453 هکتار از اراضی شهرستان تحت پوشش آبیاری تحت فشار قرار گرفته و 4400 هکتار نیز تسطیح و یکپارچه‌سازی شده که به منظور استفاده بهینه و افزایش بهره‌وری در آن بیش از 300 کیلومتر لوله‌گذاری و 1300 کیلومتر نیز کانال‌کشی شده است اما کاهش اعتبارات عمرانی موجب تأخیر در اجرای طرح‌های بهینه‌سازی و حتی مرمت و احیای قنوات در شهرستان شده است.

رئوفی‌فر استفاده از گونه‌های مقاوم در برابر کم‌آبی و مناسب با اقلیم منطقه را مورد توجه قرار می‌دهد.

پورحاجی از کشاورزان قاین می‌گوید: به ‌رغم کاهش آب چاه‌ها، کشاورزان با همان شیوه سنتی به کار ادامه می‌دهند.

وی می‌افزاید: با کانال‌کشی کامل و لوله‌گذاری می‌توان از هدر رفت بخش مهمی از آب جلوگیری کرد.

بخشی‌پور کشاورز قنات گلگنج قاین نیز می‌گوید: قنات گلگنج قبل از خشکسالی 6 اینچ آب داشت و روستای 80 خانواری گلگنج را به خوبی پوشش می‌داد اما در حال حاضر میزان آب آن به نیم اینچ کاهش یافته است و بیش از 12 هکتار مزارع زرشک و زعفران کشاورزان رها شده است و آب آشامیدنی مورد نیاز روستائیان نیز که از چشمه زنگاری تأمین می‌شد به‌دلیل کاهش شدید و خشک‌شدن فصلی با تانکر تأمین می‌شود و تمایل به ادامه زندگی و کار در روستا وجود ندارد.

«راه‌جو» دیگر کشاورز قاین می‌گوید: تعیین سهمیه بهره‌برداری از چاه مشکلاتی را برای ما بوجود آورده است و در زمان نیاز نمی‌توانیم آب داشته باشیم و توان نوسازی شبکه و لوله‌گذاری را نیز نداریم و همین امر نیز سبب هدر رفت بخشی از آب می‌شود.

وی می‌گوید: عدم اطلاع ما از روش های جدید آبیاری یا تغییر سوخت چاه سبب شده نتوانیم تاکنون چاه را برقی کنیم و هنوز از سوخت گازوئیل استفاده می‌کنیم که در حمل ونقل و هزینه ها برای ما به صرفه نیست.

به هر حال از دست دادن منابع عظیم آبی در شهرستان قاینات که بیش از 80 درصد جمعیت آن به نوعی به کشاورزی و باغداری اشتغال دارند، مسئله‌ای نیست که با ارائه آمار و ارقام قابل پیگیری و پاسخ باشد. بلکه انجام طرح‌های مطالعاتی دانشگاهی و با کمک گرفتن از تجربیات گذشتگان در انتقال و تأمین آب در کنار آموزش کشاورزان می‌تواند در کاهش سرعت این بحران نوظهور در شهرستان جلوگیری کند.