آثار پر برکت روحی و معنوی اعتکاف در فصل خودسازی و تزکیه نفس( بخش پایانی)
خودسازی درونی و صلابت بیرونی در سایه اعتکاف (گزارش روز)
گالیا توانگر
برای اعتکاف بیشمار برکات و آثار می‌توان برشمرد، اما مهم‌ترین دستاوردهای اعتکاف انس با مسجد و نیز پاک کردن لوح وجود از لوث زنگارهاست.وقتی دلت به ستون‌های مسجد تکیه داده شود و ضمیرت آماده پذیرش حق و حقیقت گردد، مگر می‌شود به وادی رستگاری و عاقبت بخیری وارد نشوی؟! همین عاقبت بخیری میتواند اکمل سعادت باشد و نهایت هدف و انگیزه برای خوب شدن و خوب ماندن. در احاطه این همه انرژی مثبت برخاسته از دعا و نیایش مطمئنا دست خالی به خانه باز نخواهی گشت.
حضرت محمد(ص) می‌فرمایند: «با فضیلت‌ترین مردم کسی است که عاشق عبادت باشد و با اشتیاق تمام عبادت را به آغوش بکشد و با جسمش آن را دوست بدارد و برای آن فراغتی به وجود بیاورد.» مساجد همواره به عنوان پایگاه اعتکاف، مرکز خلوت و انس عابدان با معبود خویش محسوب می‌گردند واعتکاف روزهایی در خلوت خویش با خود بودن و به یاد خدا زیستن است. اعتکاف گشت و گذاری است در کوچه پس کوچه‌های درون،گشتن در دنیای «تو در تو»ی دل و شناختن خود، مجاهده با نفس و اُنس با معبود. اعتکاف بریدن از غیرو پیوستن به دوست برای دوباره برگشتن به جامعه است، منتهی با ره‌توشه درون سازی. اعتکاف هجرتی درونی برای سیر در دنیای باطن است و مروری بر نفسانیات خویش است تا گام تهذیب برداریم و گام بندگی برگیریم. تمرینی است سه روزه، با قیام و شب زنده داری و روزه تا یک عمر در معبد نیاز و سجده گاه راز و نیاز، معتکف حریم بندگی باشیم.بنابراین اگر اعتکاف را عیدی دیگربدانیم و بهاری دیگر بخوانیم، بیراه نگفته‌ایم.
تبیین احکام اعتکاف به زبان ساده برای عموم مردم
شهلا شاپورزاده یک فرهنگی با اظهار خرسندی از اینکه مدتی است که اعتکاف رونق گرفته به گزارشگر کیهان می‌گوید: «باید مبلغین و سخنوران بر جنبه‌های متعالی فردی و اجتماعی اعتکاف تاکید داشته باشند. ممکن است بعضی از افراد از روی ناآگاهی خیال کنند که اعتکاف بجا آوردن بسیار سخت و دشوار است، به گونه‌ای که اعتکاف را از دایره توانمندی‌های خود خارج ببینند. در حالی که هر چه احکام اعتکاف با زبان ساده تری برای اقشار مختلف جامعه که از سطح سواد متفاوتی برخوردارند، تبیین شود،گرایش های آحاد جامعه بیشتر خواهد شد.»
وی با اشاره به اینکه اعتکاف صرف نشستن در مسجد نیست و باید یک سری اعمال روزه داری و حج را با هم بجا آورد می‌گوید: «وقتی صحبت از این می‌شود که اعتکاف داشتن منوط بر رعایت احکام حج و روزه‌داری توامان با هم است، فرد دستخوش تردید شده که آیا میتواند همه این احکام را تمام و کمال بجا آورد؟! این در حالی‌است که احکام بسیار ساده‌ای هستند.»
این فرهنگی با سابقه در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «باید مسائل اعتکاف از لحاظ تاریخی نیز توسط سخنرانان کارآزموده برای عموم مردم بازگو شود. اگر افراد فکر کنند اولین کسانی هستند که سنت اعتکاف را بجا می‌آورند، شاید به عنوان اولین رونده احساس کمی دشواری داشته باشند؛ حال آنکه امت‌های قبل اسلام در سایر ادیان نیز به شکل دشوارتری اعتکاف را بجا می‌آورند که بعدها در دین مبین اسلام نحوه به پا داری اعتکاف بسیار ساده‌تر شد.»
اعتکاف دانشجویی راهی برای تجهیز به علم و تعهد
محمود حیدری دانشجو رشته کامپیوتر در حالی که برای آماده‌سازی مسجد دانشگاه به آب و جارو کردن حریم امن الهی جهت بر پایی اعتکاف دانشجویی با سایر همکلاسی‌هایش کمر همت بسته است،به گزارشگر کیهان می‌گوید: «سر تا پا شوق هستم که در کنار دوستانم این مراسم پر فیض و برکت را بجا آوریم و از آثارش در طول سال تحصیلی‌مان بهره‌مند گردیم.»
از وی سؤال می‌کنم: آیا می‌توانی به برخی از این آثار و برکات اشاره‌ای داشته باشی؟ وی پاسخ می‌دهد: «اعتکاف جنبه خودسازی دارد.روشن است بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی درآینده نه چندان دور مسئولیت‌هایی را در دل جامعه خود عهده‌دار می‌شوند. بنابراین اعتکاف میتواند دانشجویان را خود ساخته تربیت کند تا وقتی بر صندلی مسئولیت‌ها تکیه زدند، دانش و تعهد را توام با هم به کار گیرند.اگر خودسازی نباشد، امکان لغزش علم وجود دارد و این زیانبار است.»
وی در ادامه صحبت هایش به آثار پر برکت روحی اعتکاف اشاره کرده و می‌گوید: «در خوابگاه و دور از خانواده اغلب بچه‌ها نیاز به شارژ روحی دارند. شرکت در مراسم مذهبی نظیر اعتکاف میتواند بهترین منبع شارژ روحی نوجوانان و جوانان واقع شود. البته اگر منابع مطالعاتی خوبی در مسجد دراختیار معتکفین قرار گیرد، بسیار موثر‌تر خواهد بود.»
اعتراف به بندگی نزد پروردگار متعال
اعتکاف مجموعه‌ای مرکب از مهم‌ترین عبادات واجب و مستحب است؛ لذا معجونی است شفا بخش و سازنده؛ هم اثر نماز و هم نتیجه روزه که سرّی از اسرار الهی است.
حجت الاسلام مهدی صابری در مورد اسرار نهفته در سنت حسنه اعتکاف به گزارشگر کیهان می‌گوید: «مخصوصا روزه ایام البیض در ماه رجب آثار ویژه‌ای دارد، پیامبر اعظم(ص) فرمودند: هر فردی سه روز از وسط ماه رجب سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم را روزه بدارد و در شب هایش به نماز شب قیام کند، از دنیا رحلت نمی‌کند، مگر با توبه نصوح. امام علی(ع) فرمود: هر کس یک روز از ماه رجب را در اول یا وسط یا آخر آن روزه بگیرد، گناهان او بخشیده می‌شود.امام صادق (ع)فرمود:کسی که ایام البیض از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند به ازای هر روز، ثواب روزه داری و شب زنده داری یک سال را برای او می‌نویسد، و در روز قیامت، در جایگاه ایمن شدگان از آتش دوزخ خواهد ایستاد. بنابراین با این همه احادیث روشن و تاکیدات بسیار زیاد واضح است که آیین اعتکاف آثار و برکات غیرقابل انکاری دارد که توفیقش نصیب مومنین معتکف و حقیقت جو با عزم و اراده قوی برای نیایش خواهد شد.»
این کارشناس مسائل مذهبی ادامه می‌دهد: «در سایر ادیان اعتراف به گناه داریم که در نزد دیگری انجام می‌شود، ولی در دین مبین اسلام فرصت‌هایی چون اعتکاف در نظر گرفته شده که فرد با خویشتن خویش خلوت کرده و نزد پروردگار متعال به خطایای خود اعتراف می‌کند.این‌گونه هم عزت نفس فرد حفظ می‌شود و هم به حساب کارنامه اعمال خود رسیدگی می‌کند، قبل از آنکه به حساب کارهایش رسیدگی شود.انسان اگر کمترین توجهی به پرونده خویش داشته باشد، می‌بیند کوله باری از گناهان، آن را پر کرده است. اعتکاف فرصتی است برای تخفیف بار گناهان.»وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «عاقبت به خیری یا رهایی از آتش جهنم، آرزوی همگی ماست. در دعای جوشن کبیر با آن عظمتش که مشتمل بر هزار اسم خداوند (وشاید اسم اعظم الهی) است، بعد از هر ده اسم مبارک خداوند، فریاد می‌کشیم: منزهی تو ای کسی که معبودی جز تو نیست... و در دعای مبارک مجیر که در ایام البیض هم وارد است، بعد از هر دو اسم مبارک خداوند می گوییم: پناه ده‌ای پناه. از فضیلت و عظمت اعتکاف است که انسان میتواند در این چند روز توقف در مسجد، آینده خود را بیمه کند و خود را از آتش جهنم برهاند، چنان که در حدیث نبوی می‌خوانیم هر کس روزی را برای خدا اعتکاف کند، خداوند بین او و آتش سه خندق فاصله قرار می‌دهد.»
آیا می‌توان در پی برآوردن حاجتی از اعتکاف خارج شد؟
یکی از مسائلی که باعث می‌شود مدیران و مسئولان کمتر به اعتکاف بیایند، بیان مسائل و مشکلات کاری‌است، اما باید با استناد به روایات تبیین شود که اعتکاف وقت تلف کردن نیست و می‌توان در حین اعتکاف به کارهای مباح زیادی از جمله مطالعه پرداخت و حتی اگر کار بسیار مهمی برای خلق الله پیش بیاید که گره گشایی آن به دست فرد مسئول است، میتواند به قدر حل آن مشکل از مسجد خارج شود.
حجت الاسلام هاشم صلاحی در تبیین این مسئله که برای چه کارها و ضروریاتی می‌توان مسجد را حین اعتکاف ترک کرد و دوباره بازگشت، پاسخ می‌دهد: «مواردی برای خروج از مسجد استثنا شده است، مانند: گواهی دادن در دادگاه، تشییع جنازه، نماز جماعت و برای انجام سایر کارهای ضروری عرفی یا شرعی، خواه واجب باشد یا مستحب، مربوط به امور دنیوی باشد یا اخروی، ولی مصلحتی در آن نهفته باشد، می‌توان خارج شد.»این کارشناس مسائل مذهبی با بیان روایتی توضیح می‌دهد: «فردی از یاران امام دوم شیعیان می‌گوید: در نزد حسن بن علی(ع) در مسجد در حال اعتکاف نشسته بودم که مردی بر او وارد شد، عرض کرد: یابن رسول الله! فلانی از من مالی طلب دارد و می‌خواهد مرا در مقابل مالش حبس کند. حضرت فرمود: به خدا قسم مالی نزدم نیست تا قرضت را بپردازم. عرض کرد: با او صحبت کنید، شاید مهلت دهد. راوی می‌گوید: حضرت امام حسن(ع) نعلین خود را پوشید و با او راه افتاد. پس به او عرض کردم: «آیا اعتکافت را فراموش کردی؟حضرت فرمود: فراموش نکردم، ولی از پدرم شنیدم که از جدم رسول خدا (ص) نقل نمود که آن حضرت فرمود: کسی که در برآوردن حاجت برادر مسلمانش تلاش کند، پس گویا خدای عزیز و جلیل را نه هزار سال، در حالی که روزها روزه دارد، و شب‌ها در حال نماز بیدار است، پرستش کرده است.»
حجت الاسلام صلاحی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «از این روایت می‌توان برداشت کرد که با حفظ صورت اعتکاف برای انجام مهمی می‌توان از مسجد خارج و پس از اتمام کار به سرعت به مسجد بازگشت.»
اعتکاف مردمی
ارج نهادن به ارزش‌های دینی
ربیع فلاح مدیرکل تبلیغات اسلامی مازندران با بیان اینکه حضور مردم در اعتکاف بیانگر ارج نهادن به ارزش‌های دینی است، می‌گوید: «امسال حضور جوانان پرشورتر از سال‌های گذشته بوده و 70 درصد شرکت‌کنندگان در اعتکاف امسال بین 15 تا 40 ساله هستند که بیانگر توجه مردمى به ارزش‌هاى دینى و اسلامی است.»
وی با اشاره به آثار خودسازی اعتکاف می‌گوید: «ماه رجب ماه بندگى و دروازه ورود به ماه مبارک رمضان است که باید شرایط ورود به رمضان در ماه رجب و شعبان ایجاد شود. نباید فراموش کرد که توسل به ائمه اطهار(ع) و توکل بر خدا سبب پیروزى انقلاب و ارزش‌های مختلف شد و در ادامه راه نیز باید این ارزش‌ها حفظ شوند.»
مدیر کل تبلیغات اسلامی مازندران در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «اعتکاف، توفیق انجام فرایض الهی است و شما نباید با خدا خداحافظی داشته باشید، بلکه همیشه باید خود را در محضر خدا ببینید.»