مجتبی برزگر
تئاتر در دهه‌های گذشته بیش از هر هنر دیگری نقش سنگر اندیشه و تفکر را برای هنرمندان ایفا کرده بود. اما از چند سالی است که با ورود سرمایه‌های ناگهانی به بدنه تئاتر ایران و مطرح شدن اصطلاح تئاتر خصوصی، هنر نمایش در ایران رنگ عوض کرده و تبدیل به مکانی برای فروش بالا، حضور ستارگان سینما، کمرنگ شدن اندیشه و... شد. وضعیت تئاتر ایران در سال‌های اخیر محل مجادله و بحث بسیاری از هنرمندان و کارگردانان تئاتر بوده است. بسیاری از این روند ابراز رضایت می‌کنند و اعتقاد دارند می‌بایست تئاتر و سینما هم در بخش خصوصی با اهداف و سیاست‌های موجود خودشان را وفق بدهند اما تئاتری‌ها و تلاشگران عرصه هنر هفتم با نگاه دلسوزانه‌ای به مخاطب به جدیت در کنترل کیفیت تأکید دارند.
کسانی مطرح می‌شوند که از تئاتر چیزی نمی‌دانند
سیدعلی تدین صدوقی عضو انجمن جهانی منتقدان و نویسندگان و کارگردان تئاتر درباره وضعیت تئاتر در سال 94، تصریح کرد: تئاتر در سال 94 وضعیت خوبی نداشت؛ شاید یکی از دلایل محرز آن کمرنگ‌شدن حمایت‌ها و نظارت‌های دولتی باشد. از طرفی دیگر هم به مضامین ارزشی و دفاع مقدسی آن طور که باید و شاید پرداخته نشد. امروز متأسفانه اگر فردی بخواهد در عرصه هنر نمایشی ارزشی فعالیت کند حتی نهادهایی که در این راستا بودجه فرهنگی دارند نیز حمایت‌ همه‌جانبه‌ای انجام نمی‌دهند. در واقع هنرمندان را به ناکجاآباد هدایت می‌کنند، چرا‌که متأسفانه حتی این نهادهای ارزشی هم از افرادی بهره می‌برند که اصلاً از جنس این هنر نیستند و چیزی از نمایش و تئاتر نمی‌دانند.
تئاترهای خصوصی مکانی برای منفعت‌طلبی بیگانگان تئاتر
وی افزود: امروز بدون سفارش و عضویت در دسته و گروهی حتی نمی‌توانیم کار ارزشی، مذهبی و دفاع‌مقدسی خلق کنیم. در واقع این جزء یکی از فجایع هنر نمایشی ماست. مرکز هنرهای نمایشی هم در ادامه عقب‌نشینی پشتیبانی و حمایتی، حمایت خودش را حذف کرد و تئاتری‌های ما یا معمولاً از جیب خودشان هزینه می‌کنند یا می‌روند در این تئاترهای خصوصی به فعالیت خودشان ادامه می‌دهند که به مکانی برای کاسبی بیگانگان با این هنر تبدیل شده است.
هملت چه سنخیتی با جامعه امروز ما دارد؟
این کارگردان و منتقد تئاتر، تأکید کرد: به نظرمن نبود تماشاگر، عدم حمایت و فقدان نمایشنامه‌های با کیفیت و با محتوا و عدم توجه به آثار ارزشی، باعث شده که امروز شاهد نمایش‌های بی‌کیفیتی در صحنه‌های تماشاخانه‌ها باشیم. به عبارت بهتر تئاتر در حال نفس‌های آخرش است. در کنار این نمایش‌ها یک‌سری آثار روشنفکری هم به روی صحنه می‌روند که اصلاً نه درد مردم را بازگو می‌کنند؛ هملت در حالی اجرا می‌شود که هیچ سنخیتی با حرف‌های امروز ندارد. البته درست است که این تئاترها نمایشنامه‌های کلاسیک دنیاست ولی با جامعه همراه نیست.
خالقان آثار ارزشی
مظلوم هستند
وی با اشاره به فروش بلیت‌های گزاف نمایش‌های ضعیف تئاتر، اظهار کرد: نمایش‌های به اصطلاح روشنفکری در تماشاخانه‌ها بطور رفاقتی در اختیار فلان کارگردان قرار می‌گیرد و بلیت‌ها به مبالغ گزاف عرضه می‌شوند،درحالی که هیچ محتوایی ندارند. ولی چون آن کارگردان با مدیر تالار آشنایی دارد و با برخی از تهیه‌کنندگان و به اصطلاح گروه‌های خاصی همسو است به یک منفعتی دست پیدا می‌کند. اما گروهی در این راستا در مظلومیت به سر می‌برند که کارهای ارزشی انجام می‌دهند. زیرا اگر بخواهند کار دفاع مقدسی و مذهبی به روی صحنه ببرند باید از جیب خودشان هزینه کنند و کارگردان‌های این آثار تا مدت‌ها قادر به عرضه اثر دیگری نیستند. چون نه از حمایت کسی بهره می‌برند و نه از پس هزینه‌های کار برمی‌آیند.
تدیّن صدوقی با اشاره به اینکه برخی از مخاطبین در چالش خرید بلیت‌های گران نمایش‌های تئاتر گرفتار بودند، گفت: البته این‌گونه تئاترها طرفداران و متقاضیان خودشان را دارند؛ عمدتاً از اشراف و ثروتمندان هستند. امروز از تئاترهای شبه روشنفکری که اصلاً برای این هنر نمایشی، مفید نیست، حمایت ویژه‌ای می‌شود و بهره‌مندی از این پشتیبانی به واسطه همسویی با دسته و گروه‌های خاصی است.
چرا باید از چهره‌ها استفاده کنیم؟
وی خاطرنشان کرد: متأسفانه همین نهادهای ارزشی به من می‌گویند چرا از چهره استفاده نمی‌کنید؟! در صورتی که خود من مقاله‌ای دارم که با آمدن چهره به تئاتر، این هنر به چالش کشیده می‌شود. با این اوصاف همه به دنبال چهره هستند.
این کارگردان تئاتر درباره اینکه امروز کارگردانان سینما و تلویزیون از تئاتری‌ها برای موفقیت اثرشان بهره می‌برند، افزود: برخلاف این اعتقاد، کارگردانان تئاتر اصرار دارند از بازیگران سینما استفاده کنند. متأسفانه این یک بیماری است که برخی فکر می‌کنند با بهره‌مندی از چهره‌ها در آثارشان موفق می‌شوند و مخاطب بیشتری جذب می‌کنند. در صورتی که کار خوب به متن با محتوا، ایده، اندیشه، کارگردانی خلاقانه و مبتکرانه و کار تکنیکی و فنی خوب برمی‌گردد.
 وی درباره حرکت تئاتر در سال 95 برای رسیدن به موفقیت، خاطرنشان کرد: در وهله اول باید تکلیف حمایت از تئاتر مشخص شود؛ تئاتر خصوصی به نظرمن معنایی ندارد. واقعاً نباید اجازه بدهیم که کسانی از این هنر بهره ببرند که هیچ تلاشی برای ارتقاء و معنا بخشیدن به این هنر پویا نداشته‌اند. دوم اینکه کارهای ارزشی باید در اولویت حمایت‌ها قرار بگیرد؛ تا در این بی‌هویتی و نبرد با تهاجم فکری و فرهنگی به توفیقی دست پیدا کنیم. مسئله بعدی اینکه باید موضوع چهره و رفتار حرفه‌ای در تئاتر معلوم شود. مسئولین ما در این راستا اگر از تئاتری‌های جوان و اهالی تلاشگر این هنر نمایشی حمایت کنند بیشتر به توفیق می‌رسند.
تدیّن صدوقی در خاتمه افزود: از رفتار روشنفکر مآبانه پرهیز کرده و به دغدغه‌های مردم بپردازیم. از طرفی دیگر نیز تئاتر ارزشی، دینی و دفاع‌مقدسی را مورد حمایت جدی خود قرار دهیم و از برخوردهای رفاقتی و گروه‌بازی بپرهیزیم؛ وگرنه با این تهاجم فرهنگی و فکری که به ما هجوم می‌آورد شکست خواهیم خورد. این را بدانید که تئاتر هنری زنده است که با تماشاگر نفس به نفس همراهی می‌کند در مبارزه با تهاجم فرهنگی تأثیر به مراتب بیشتر از تلویزیون دارد.