محمدرضا مرادی
انقلاب اسلامی ایران در سال 57 همانند موجی خروشان نظم منطقه‌ای را تحت تاثیر قرار داد و نوعی خودباوری را در میان ملت‌های مسلمان ایجاد کرد. مسئله فلسطین در این میان یکی از موضوعاتی بود که بیشترین تاثیر را از انقلاب ایران پذیرفت و پس از این انقلاب، انقلاب‌های مردمی فلسطین نیز آغاز شد. روزنامه کیهان به مناسبت دهه فجر در میزگردی با حضور «ناصر ابوشریف» نماینده جهاد اسلامی فلسطین در ایران و «خالد قدومی» نماینده جنبش حماس در ایران به بررسی زوایای مختلف تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر مسئله فلسطین پرداخته است. در این گفت‌وگوی مبسوط اطلاعات جالب توجهی در مورد چگونگی و نوع تاثیرپذیری مردم فلسطین از انقلاب ایران بیان شده است که «شاید برای اولین بار این اطلاعات از طرف نمایندگان فلسطین اعلام شده باشد.» در نزدیک به دو ساعت گفت‌وگو نمایندگان مقاومت فلسطین، با شور و شوق وصف‌ناپذیری در مورد دهه فجر و شخصیت بارز امام خمینی(ره) سخن گفتند و حتی در تمجید و توصیف شخصیت امام از بسیاری ما    ایرانی‌ها نیز فراتر رفتند. این گفت‌وگوی جذاب در پایان با دیدار حسین شریعتمداری با خالد قدومی و ناصر ابوشریف به فضایی دوستانه تبدیل شد. مدیر مسئول کیهان در این دیدار به نمایندگان فلسطین اعلام کرد که امام، اسرائیل را غده‌ای سرطانی خوانده‌اند و بنابراین اگر در جسمی غده‌ای سرطانی باشد باید در ابتدا به فکر ریشه کن کردن آن بود و نباید سراغ دردهای دیگر در مرحله اول رفت. بنابراین در جهان اسلام نیز اختلافات باید در شرایط فعلی برای نابودی این غده سرطانی کنار گذاشته شوند. این سخنان با تایید و تمجید ناصر ابوشریف و خالد قدومی مواجه شد و البته آنها بسیار دوست داشتند به زبان فارسی که خوب می‌فهمیدند اما درست نمی‌توانستند تکلم کنند با آقای شریعتمداری گفت‌وگو کنند. این دیدار صمیمی و دوستانه در حالی که به صورت ایستاده انجام می‌شد نزدیک به یک ربع به طول انجامید.  متن کامل این گفت‌و‌گوی خواندنی پیش روی شما است.
* انقلاب اسلامی ایران چه تاثیری بر بیداری مردم فلسطین داشت؟
 دکتر خالد قدومی نماینده حماس: همان طور که تاریخ نگار معروف فلسطینی «بشیر ناظر» مطرح می‌کند انقلاب اسلامی به دلیل جایگاهی که داشت  باعث ایجاد شعله و شکوهی در امت اسلامی شد. برای ما که فرزندان این مکتب هستیم شکی نیست که شاه نماینده قدرت‌های استعماری و امپریالیستی غربی بود. وقتی سفیر آمریکا در ماه ژانویه در مورد تغییرات جدید در منطقه صحبت می‌کرد شاه از درون فروپاشید. شاه با آن جلال و جبروت از درون فرو ریخت. سفیر آمریکا با شاه مخلوع ایران طوری صحبت می‌کرد که انگار با یک کارمند جزء خود سخن می‌گوید. من اجازه می‌خواهم این سؤال را به نحو دیگری مطرح بکنم و  آن پیوندی است که بین انقلاب اسلامی و مسئله فلسطین وجود داشت. من فکر می‌کنم عبور سریع از رخدادهای تاریخی به این موضوع کمک می‌کند. در سال 68 در اردن انقلابیون فلسطینی  در اردوگاه‌های اردن بودند و پس از آن  در دهه 70 به بیروت و از آن جا به دمشق رفتند. منظورم این است که این ارتباط در خلاء ایجاد نشد. به هر حال آن تلاش آشکار و بی‌پروایی که شاه در حمایت از اسرائیل و توانمندی اسرائیل در منطقه داشت یک نوع واکنش و روحیه ضد اسرائیلی در بین مردم و رهبران انقلاب  ایجاد کرد و لذا می‌بینیم که امام خمینی«ره» بعد از پیروزی انقلاب اولین چیزی که  از آن  سخن گفت حمایت از انقلاب فلسطین بود و می‌بینیم که بعد از انقلاب اولین شخصیت خارجی که از ایران دیدن کرد « یاسر عرفات» به عنوان یک انقلابی فلسطینی بود و  باز دیدیم که پرچم فلسطین بر دفتر نمایندگی اسرائیل برافراشته شد. در آن زمان عکس‌ها و پوسترهای امام خمینی به صورت گسترده‌ای در فلسطین، اردن و لبنان منتشر شد و زیر این پوسترها عبارت خیلی معروفی نقش بسته بود:«امروز ایران، فردا فلسطین».
ما نمی‌خواهیم در مورد این که گام اول را چه کسی برداشت سخن بگوییم. یک رخداد تاثیرگذار قابل توجه اتفاق افتاد که روحیه ما مردم فلسطین و مقاومت را افزایش داد. من تاکید می‌کنم این تحولی است که حالا صرف نظر از این که اختلافاتی و درگیری‌هایی در منطقه رخ داد تاریخ به راحتی از کنار آن نمی‌تواند بگذرد.حالا من در مرحله بعدی به حمایت مستقیم انقلاب اسلامی از مقاومت ملت فلسطین خواهم پرداخت.
ناصر ابوشریف نماینده جهاد: برادر عزیزم جناب آقای دکتر قدومی خیلی خوب به این مسئله اشاره کردند. انقلاب اسلامی ایران تاثیر بسیار زیادی بر جهان داشت. می‌توانم بگویم شبیه یک «سونامی» بود. انقلاب در تمام سطوح فرهنگی، سیاسی و اجتماعی تاثیر زیادی داشت و به خاطر همین می‌توانم بگویم که انقلاب اسلامی یک حادثه و رویداد عادی نبود بلکه همان طور که آقای قدومی گفتند انقلاب اسلامی در حجم، قدرت و  تاثیرگذاری  در قرن بیستم بسیار استثنایی بود. یک موضوع مهم‌تری را من می‌خواهم به شما بگویم و آن انگیزه معنوی بود که انقلاب اسلامی به ملت فلسطین داد. از سال 1965 انقلاب نوین ملت فلسطین  آغاز شد. مردم فلسطین وارد نبردهای گسترده‌ای مثل نبرد «کرامه » شدند و همه نگاه‌ها به سمت مسئله فلسطین و انقلاب فلسطین رفت. روحیه ملت فلسطین در آن زمان بسیار عالی بود اما متاسفانه اواخر دهه 70 میلادی و بعد  از جنگ 1973 اعراب و اسرائیل، ما  یک پسرفتی را  چه در فلسطین و چه در کل جهان عرب شاهد بودیم.پس از آن متاسفانه  ما شاهد بودیم که مصر به سمت صلح و سازش با رژیم صهیونیستی رفت و این مسئله تاثیر منفی بر روحیه ملت فلسطین و واقعیت‌های جهان عرب  گذاشت. اما درست این زمان بود که انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسید و امید را در دل ملت فلسطین احیا کرد. در آن زمان همان طور که گفتم مصر به سمت سازش با رژیم صهیونیستی رفت اما انقلاب اسلامی جایگزین مصر شد و این مسئله را جبران کرد و این یک دستاورد بود. با سقوط رژیم شاه یکی از کمربندهای اصلی رژیم صهیونیستی در منطقه از بین رفت و این یک دستاورد دیگر بود. انقلاب اسلامی یک قدرتی را به ملت فلسطین اضافه کرد و  در مقابل یک ضرر و خسران بزرگ برای رژیم صهیونیستی بود.
نکته‌ای دیگر را که  در این میان باید بگویم این است که انقلاب اسلامی و ایران هنوز برای رژیم صهیونیستی یک خطر بزرگ محسوب می‌شود و در معادلات سیاسی منطقه نیز وزنه سنگینی محسوب می‌شود. موضوع دیگر این که انقلاب اسلامی مسئله فلسطین را دوباره احیا کرد و آن را به مسیر طبیعی خود بازگرداند. در ابتدای انقلاب فلسطین، رهبران اسلام‌گرا بودند و خود مسئله فلسطین نیز یک مسئله اسلامی در چارچوب امپراتوری عثمانی بود. اما پس از آن مسئله فلسطین تبدیل به یک مسئله قومی و ملی شد اما انقلاب اسلامی ایران توانست بار دیگر هویت اسلامی مسئله فلسطین را احیا بکند. قبل از انقلاب اسلامی بین دهه 50 تا 70 میلادی مبارزه در  فلسطین بیشتر در دست کمونیست‌ها و چپگراها بود. البته قبل از آن در دست اسلامگراها بود. اما بین دهه 50 تا 70 یک موج چپگرایی و کمونیستی در جامعه فلسطین رشد کرد. قبل از دهه 70 میلادی خیلی عجیب بود که یک بچه برود در مسجد نماز بخواند. سخت بود که مردم این مسئله را بپذیرند اکثر نمازخوان‌ها پیر بودند. مثلا من یک بار برای نماز خواندن در  سال‌های 1978 یا  1979 به مسجدی در شهر «طیب» نزدیک شهر «طولکرم» رفتم در آنجا دیدم که فقط 6 نفر در مسجد نماز می‌خواندند. چهار سال بعد 1983 یک مسجد جدیدی که در شهر ساخته بودند پر بود از جوان‌هایی که برای نماز خواندن به مسجد آمده بودند.  یعنی در عرض 4 سال  انقلاب اسلامی توانست چنین تاثیری بر ملت فلسطین داشته باشد. شهر طیب شهری بود که مذهب زیاد در آن مطرح نبود و همان طور در شهر «ام الفحم» حدود 85 درصد از مردم اسلام‌گرا شدند. در شهر کفرقاسم 75 درصد از مردم اسلام‌گرا شدند.اینها همه جزو اراضی 1948 و تحت اشغال رژیم صهیونیستی بود. پس از انقلاب اسلامی  شوراهای دانشجویی تبدیل به شوراهای اسلامی شد. قبل از آن جنبش اخوان‌المسلمین یک جنبش کوچکی بود و از معروفیت و قدرت خاصی برخوردار نبود اما پس از انقلاب اسلامی آن‌قدر این جنبش گسترده شد که دیگر توان جذب نیرو نداشت یعنی آنقدر اسلام‌گرایی گسترده شد و مردم به این جنبش روی آوردند که دیگر توان جذب مردم را نداشت. حتی در مورد لباس، من مطلبی را به شما بگویم. قبل از انقلاب اسلامی  نسل جوان فلسطین اکثرا تیپ اروپایی داشتند.  دخترها بی‌حجاب بودند و پسرها نیز «جین» و «لی» می‌پوشیدند اما پس از انقلاب اسلامی خیلی از بانوان فلسطینی به حجاب اسلامی روی آوردند. 90 درصد دانشجویان دانشگاه «النجاح» که یکی از معروف‌ترین دانشگاه‌های فلسطینی است با حجاب هستند. حتی مدتی قبل یک مراسم عروسی که جنبش  فتح و بدون مشارکت حماس و جهاد اسلامی برگزار کرد همه خانم‌ها محجبه بودند. این در مورد یکی از تاثیرات انقلاب اسلامی بر مسئله فلسطین و بیداری اسلامی بود.                                                              
همان‌طور که گفتم دهه 70 میلادی در فلسطین تمامی مناطق 1948 و 1967 تحت سیطره گروه‌های چپگرا بود اما انقلاب اسلامی تاثیر بسیار عظیمی گذاشت و جهت‌گیری ملت فلسطین را به سمت اسلام‌گرایی تغییر داد. همین طور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی یک حرکت اسلامی بر ضدرژیم صهیونیستی در کرانه باختری شروع شد. به گونه‌ای شد که اسلام‌گرایی در این منطقه بر چپگرایی غلبه پیدا کرد و مردم در آن زمان و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به این رویکرد رسیدند که اسلام تنها راه برای حل مسئله فلسطین است و باز این انقلاب اسلامی بود که باعث شروع انتفاضه اسلامی ملت فلسطین شد. مسئله دیگری که باید بگویم این است که درست است که انتفاضه مسئله مهمی در فلسطین است اما تاثیری که انقلاب اسلامی بر مسئله فلسطین گذاشت از تاثیر انتفاضه بسیار  بیشتر بود.
* یکی از تاثیرات انقلاب اسلامی بر مسئله فلسطین نام‌گذاری روز جهانی قدس از سوی امام خمینی«ره» بود. تاثیر این نام گذاری در زنده نگه داشتن مسئله فلسطین و تداوم مقاومت ملت فلسطین به چه صورت بوده است؟
خالد قدومی: آن رشته‌ای که فلسطین را به کشورهای اسلامی  و حتی به سایر کشورهای جهان پیوند می‌زند اسلام است و یکی از مهمترین نشانه‌های اسلام همان فلسطین و قدس است. بنا بر این از یک سو اعلام روز قدس نشان‌دهنده پیونده ملت ایران با اسلام است و از سوی دیگر نیز یکی از ستون‌های این انقلاب همان آرمان فلسطین است که پیشقراول این مسئله بود. اختصاص جمعه آخر ماه رمضان به نام روز قدس که مردم آن را باشکوه برگزار می‌کنند یک حمایت قوی از مقاومت از جانب جمهوری اسلامی ایران و یکی از پیام‌های وحدت‌گرایی امت اسلامی است. و کسی که این سنت را ایجاد کرد یک فرد غیر عرب بود آن هم در مورد یک مسئله عربی و اسلامی. متاسفانه باید عرض کنم زمانی که این سنت  پایه‌گذاری شد از درون یک سری مشکلاتی ایجاد شد که به این وحدت آسیب زد به طوری که عده‌ای این روز را چنان وانمود می‌کردند که فقط  به شیعیان اختصاص دارد و اینها دشمنان امت اسلامی چه در داخل و چه در بیرون بودند.خیلی شفاف عرض کنم نخبگان جهان اسلام یک مسئولیت بسیار سنگین در قبال امت اسلامی دارند. این نخبگان اجازه دادند که دشمنان از درون به صفوف امت اسلامی رخنه کنند و آن اندیشه تندروی و افراط‌گرایی نمود پیدا کرد. به هر حال می‌بینیم که اوضاع تا جایی پیش رفته که تفرقه به صورت جنون‌آمیزی در بین امت اسلامی شیوع پیدا کرده است.
لذا می بینیم  که در این گونه مناسبت‌ها مثل روز جهانی قدس که باید مایه وحدت امت اسلامی باشد اگر کسی در آن شرکت کند متهم به شیعه‌گری یا حمایت از ایران می‌شود و اگر شرکت نکند به سنی‌گری یا ضدیت با ایران متهم می‌شود.
 این گروه‌گرایی و جبهه‌بندی‌ها بسیار به مسئله فلسطین آسیب زده است. من باز عرض بکنم اگر قرار باشد یک پیامی به امت اسلامی در این ایام فرستاده شود که ایام‌الله نیز است باید همان دعوت به وحدت میان همه مسلمانان باشد، اینگونه نباشد که به سمت شیعه‌گری یا سنی‌گری برویم، باید به سمت وحدت حرکت کنیم و این تفرقه را دور بریزیم و فلسطین  تنها به وسیله ارتش اسلام در داخل با مقاومت و در بیرون با وحدت امت اسلامی  باید آزاد شود.
ابو شریف: باید بگویم حضرت امام خمینی یک شخصیت بسیار بارز در بین امت اسلامی و حتی تاریخ اسلام بودند  در تاریخ اسلام ایشان هم یک شخصیت بارزی بودند و هم یک اندیشه ممتازی را مطرح کردند. ایشان آمدند و از سمبل‌ها و نشانه‌ها برای ابراز عقیده خود استفاده کردند، مثلا آمریکا را شیطان بزرگ خطاب کردند، منظور حضرت امام تحقیر طرف مقابل نبود یا نمی‌خواستند به کسی دشنام بدهند امام چنین شخصیتی نداشتند. بلکه ایشان هدفشان این بود که بیان کنند که بر اساس آیات قرآن دشمن امت اسلامی آمریکا است و باید با این شیطان دشمن دائمی باشید. همین طور رژیم صهیونیستی را شیطان کوچک خطاب کردند بعد از آن نیز روز قدس را نام‌گذاری کردند.که یک اقدام سمبلیک بود و هدفشان این بود که یک قطب‌نما برای امت اسلامی طراحی کنند که جهت آن به سمت قدس و  فلسطین باشد و این قطب‌نما از مسیر و دیدگاه اسلامی خود منحرف نشود. چرا که قدس قبله اول تمام مسلمانان است. همین طور هدف دیگر امام خمینی«ره» تعیین فلسطین به عنوان قبله سیاسی امت اسلامی بود و این را به عنوان یک اولویت اول چه در سیاست داخلی و چه در سیاست خارجی کشورهای اسلامی مطرح کنند. همان طور که برادر عزیزم جناب آقای قدومی نیز آن را مطرح کردند هدف دیگر امام از تعیین روز جهانی قدس مسئله وحدت امت اسلامی برای آزادی سرزمین‌های اشغالی بود. هدف امام خیزش امت اسلامی برای آزادی سرزمین فلسطین بود. همین طور این فکر نه تنها بر جریان مقاومت در داخل سرزمین‌های اشغالی تاثیر گذاشت بلکه بر  گروه‌های دیگر مقاومت مثل حزب‌الله لبنان نیز تاثیر گذاشت. حتی مقام معظم رهبری اخیرا در یک سخنرانی که داشتند فرمودند که اگر این انقلاب‌های عربی اولویت اصلی خود را مسئله فلسطین قرار ندهند منحرف خواهند شد. این نشان می‌دهد که اصل اولویت ما باید مسئله فلسطین باشد. بنابراین باید بگویم که روز قدس انگیزه‌ای بود برای حرکت مردم و امت اسلامی به سمت آزادسازی فلسطین و باز تاکید می‌کنم اعلام این روز یک تاثیر معنوی عظیمی را  بر مقاومت مردم فلسطین داشت.
* اگر انقلاب اسلامی ایران در سال 57 اتفاق نمی‌افتاد به نظر شما مسئله فلسطین به کجا ختم می‌شد؟
خالد قدومی: تاریخ دوره‌های طبیعی خاص خود را دارد. تجدد و نوزایی یک ویژگی طبیعی در تاریخ است. و جنگ بین حق و باطل قبل از آنکه در زمین شروع شود در آسمان اتفاق افتاد. به هر حال خداوند یک تضمینی برای امت پیامبر اسلام حضرت محمد«ص» قرار داده است. خداوند در قرآن می‌فرماید اگر حرکت مردم برای زدودن افراد فاسد نبود دیگر نه مسجدی و نه کلیسایی باقی نمی‌ماند و کلا زمین از بین می‌رفت. این به چه معنی است، انقلاب اسلامی باید به پیروزی می‌رسید و رژیم ستمشاهی باید از بین می‌رفت.این حقیقت مسلم است که سنن الهی تغییر نمی‌کند. خداوند ملتی را تغییر نمی‌دهد مگر اینکه آن ملت از درون تغییر کند. این از مقدرات الهی بود که انقلاب اسلامی در ایران به پیروزی برسد و در جهت خدمت به عالی‌ترین و پاک‌ترین  مسئله جهان که همان مسئله فلسطین است قرار بگیرد. به آنهایی که می‌گویند  و مدعی هستند که برای چه ایران در کنار ملت فلسطین ایستاده است ما عرض می‌کنیم که این یک مسئله عملگرایانه و بر اساس منافعی است که ایران دارد و بالاتر از آن یک حتمیت و تقدیر الهی است که خداوند در آسمان آن را مقدر کرده است خداوند زمینه‌ها و بسترهایی برای آن فراهم کرده که این مقدر شود. شاه تصمیم می‌گیرد که یک همپیمان استراتژیک برای رژیم‌صهیونیستی باشد اما ملت بزرگ ایران تصمیم می‌گیرد که علیه سیاست‌های ظالمانه شاه قیام بکند و این تقدیر الهی برای ملت فلسطین بود که  یک ظلمی از جانب شاه باشد و یک خیزش نیروی مقابلی از جانب ملت ایران باشد که شاه را برای مسئله فلسطین سرنگون بکند. و این تقدیر ملت فلسطین است که از حمایت‌های امت اسلامی برخوردار باشد. این یک پیوند تنگاتنگ روحی و ارگانیک بین انقلاب اسلامی و مقاومت فلسطین است و هیچ‌گاه گسستنی نیست. از این رو سؤالی که باید مطرح شود این است که اگر با هم نباشیم هیچ کدام از ما نخواهد بود. ما به عنوان مقاومت اسلامی و انقلاب اسلامی ایران  نیازمند همدیگر هستیم و مبادا هر دو به این تصور برسیم که زیر تیغ دشمن نیستیم از بدو انقلاب تا به امروز ما دیدیم که چه موانعی بر سر راه این پیوند ایجاد و اعمال شد تا انقلاب اسلامی و مقاومت اسلامی فلسطین از هم فاصله بگیرند. نکند ما به آن مرحله برسیم که صحبت علیه ایران آسان‌تر از صحبت علیه رژیم صهیونیستی شود. بنابراین ما باید تلاش کنیم این جنس ناهمگون را از میان خود بزداییم و این ملت‌های اسلامی که دل‌های پاکی دارند خواهان وحدت هستند. اجازه می‌خواهم که سخن آخر خود را در این قسمت داشته باشم متاسفانه باید عرض کنم آنچه که من امروز می‌بینم آن راه‌هایی که از آن گذر می‌کنیم چاره ای از آن نیست. من نباید علیه آمریکا و استکبار سخن بگویم و اشاره‌ای به ناکامی‌های خودمان نداشته باشم. همان طور که برادر بزرگم جناب آقای ابوشریف هم اشاره داشتند ما باید همیشه آمریکا را به عنوان شیطان بزرگ دشمن خود بدانیم. هیچ کدام از ما «من» نباید بگوییم سخن باید «ما»باشد وقتی می گویم ما منظورم ما مسلمانان است. متاسفانه ما کاخ‌هایی را بنا کردیم و نمی‌خواهیم آن را رها بکنیم. یک سنگرهای متحجرانه بنا کردیم و مسیر درست این است که آن را رها بکنیم.بنابراین بازخوانی ما از حوادث برای برون رفت از این مشکل، جمعی باید باشد نه فردی، اینجوری نباید باشد که گروهی شما را به یک سمت و سوی سیاسی و گروهی دیگر به سمت و سویی دیگر بکشند در این وضعیت افتخار و سربلندی نیست.
ابوشریف: حرف من هم همان سخنان جناب آقای دکتر قدومی است. ملت‌های اساسی منطقه که در طول 1400 سال تاریخ اسلام در تحولات موثر بودند عربها، ایرانی‌ها و ترک‌ها بودند. همیشه این قوم‌ها در منطقه حرف اول را می‌زدند. اگر عرب‌ها از مسئله‌ای دست برداشتند ایرانی‌ها آن را ادامه دادند یا فارس‌ها اگر دست برداشتند ترک‌ها به آن اقدام کردند. مثلا زمانی که مصر از صحنه مبارزه با رژیم صهیونیستی خارج شد ایران بعد از انقلاب اسلامی به این کار اقدام کرد. من حرفی که به مسئولان ایران دارم این است که این خطی را که از گذشته شروع کرده و ادامه داده‌اند باید آن را حفظ کنند. ما خودمان را نیز بخشی از انقلاب اسلامی می‌دانیم. ما باید به خط امام خمینی در زمینه حمایت از مقاومت ملت فلسطین ادامه بدهیم. باید با هم متحد شویم و فلسطین را در راس اولویت‌های خود قرار بدهیم بر اساس همان نظر و دیدگاهی که حضرت امام خمینی داشتند. ما باید مشکلات خودمان را با خرد جمعی حل و فصل کنیم. انقلاب اسلامی یک دستاورد بسیار بزرگی برای ملت فلسطین بود و باعث شد بخش زیادی از قدرت رژیم‌صهیونیستی نابود شود.چرا که ایران تبدیل به دشمن شماره یک رژیم‌صهیونیستی شد. ما باید دوباره مسئله فلسطین را در راس اولویت‌های خودمان قرار بدهیم و ما از ایران می‌خواهیم که تمام رویکردهای امت اسلامی را در این زمینه متحد بکند و آن را در جهت حمایت از مقاومت ملت فلسطین به کار بگیرد.
* انقلاب اسلامی چه تاثیری بر روند مبارزاتی جنبش جهاد اسلامی داشته است؟
ابوشریف: از صد سال پیش همواره گفت‌وگوها و فعالیت‌های فکری بین ملت فلسطین وجود داشت و این گفت‌وگوها هیچ‌گاه متوقف نشد. ملت فلسطین به خاطر دشمنی که با آن رو‌به‌رو هستند باید همواره بیدار باشند و هوشیاری خود را حفظ کنند. قبل از انقلاب اسلامی جنبش اخوان‌المسلمین در فلسطین شکل گرفته بود و مناقشاتی نیز درباره خود وضعیت فلسطین در داخل این جنبش وجود داشت. در گذشته همان طور که گفتم چپگراها دراوایل مثل جنبش فتح قدرت داشتند فتح در ابتدا یک جنبش اسلامی بود ولی در ادامه از آن هویت اسلامی خود دور شد بعد از آن نیز گفت‌وگوهایی انجام شد که نقش  اسلام به مسئله فلسطین برگردد که انقلاب اسلامی در این زمینه نقش بارزی داشت. همان طور که گفتم در همان زمانی که گفت‌وگوها بین اخوان‌المسلمین در جریان بود انقلاب اسلامی اتفاق افتاد و این انقلاب انگیزه‌ای به روند حرکت به سمت  اسلام‌گرایی داد. جناب آقای «دکتر فتحی شقاقی» نمونه دیگری است ایشان به عنوان بنیانگذار جنبش جهاد اسلامی یکی از اعضای مهم  جنبش اخوان‌المسلمین بود. حتی خود جنبش جهاداسلامی فلسطین نیز ایده اولیه آن از اخوان‌المسلمین بود. حتی سران جنبش نیز مثل «ابومرزوق» از اخوان‌المسلمین بودند اما انقلاب اسلامی تاثیر زیادی بر این روند حتی در داخل جنبش فتح گذاشت. و از چپگرایی به اسلام‌گرایی روی آوردند حتی اندیشمندانی مثل آقای «منیر شفیق» نیز به این به روند روی آوردند. این روندی را که به شما گفتم روند فکری بسیار عمیقی بود و شاخه‌های بسیار زیادی داشت. حتی بعد از مدتی اخوان‌المسلمین اردن نیز در این گفت‌و‌گوها شرکت کرد پس از آن بود که در دهه 80 میلادی گروه‌هایی در درون جنبش جهاد اسلامی شکل گرفتند و پس از چند سال می‌توانم بگویم که تمام گروه‌ها وارد جهاد و مبارزه با رژیم صهیونیستی شدند در واقع نقش حرکت‌های اسلامی در این زمینه بسیار مهم بود و به این نتیجه رسیدند که باید نقش اسلام در زمینه مبارزه با رژیم صهیونیستی دوباره احیا شود. علت دیگری که به این حرکت و احیای جریان اسلامی انگیزه مضاعفی داد شکست دولت‌های  عربی مقابل رژیم صهیونیستی بود. من در آخر باید بگویم انقلاب اسلامی ایران نقش معنوی و سیاسی عظیمی در زمینه مسئله فلسطین داشت که نماد آن همان تشکیل جنبش‌های اسلامی مثل جهاد اسلامی و حماس در نوار غزه و کرانه باختری
بود.
* تاثیر انقلاب اسلامی بر حماس چگونه و به چه صورت بود؟
خالد قدومی: روابط و مناسبات ما با ایران از دهه 90 میلادی شروع شد. ما در جنبش حماس جمهوری اسلامی ایران را به عنوان یک نیرو و حامی اساسی ملت فلسطین و امت اسلامی می‌دانیم و به واسطه خود ایران اسلامی و همکاری  امت اسلامی و عربی می‌توانیم قدس را آزاد کنیم. این چارچوب کلی بود که عرض کردم. ایران تنها کشوری بود که مقاومت اسلامی فلسطین را با سلاح حمایت کرد. برای مثال عرض کنم ما حمایت‌های بسیاری را از جاهای مختلف و کشورهای عربی و اسلامی دریافت می‌کنیم اما حمایت ایران از فلسطین برای رژیم صهیونیستی بسیار دردآور  بود.  حمایت ایران  از مقاومت در عرصه میدانی و عملیاتی و پیشرفت مقاومت  بسیار موثر بود. وقتی از جمهوری اسلامی صحبت می‌کنیم ما به ایران به چشم یک کمک نگاه نمی‌کنیم بلکه به ایران به عنوان یک شریک در رویارویی با رژیم صهیونیستی به عنوان دشمن مشترک نگاه می‌کنیم. شهید احمد یاسین همواره تاکید می‌کرد که ملت فلسطین طلایه‌دار امت اسلامی در مقابله با رژیم صهیونیستی برای حمایت از امت اسلامی است. انقلاب اسلامی ایران این مسئله را به خوبی دریافت و به آن عمل کرد، ما خواستار کمک‌های بیشتری از ایران به عنوان یک شریک و همیار هستیم.