پژمان کریمی                                      

 اشاره:
در بخش‌های پیشین مقاله «ناقوس مرگ و نفرین» به چگونگی دخالت سیاستمداران و سیاست‌پیشگان و نظام سلطنتی، در ورود و فعالیت سینمای ایران- تا اندازه‌ای- پرداختیم.
در بخش دوازدهم نیز به شکل‌گیری رادیو و تلویزیون ملی ایران و نسبت آن با سینمای ایران اشاره‌ای کردیم... و حالا دنباله مقاله:
 باز تولید فیلم - فارسی
سازمان رادیو- تلویزیون ملی ایران به دو دلیل عمده رو به سینما آورد:
اول- گسترش فعالیت خود به حیطه جذاب سینما هم برای جلب مخاطب و هم دستیابی به منفعت مادی.
دوم- جذب سینماگران و تهیه و پخش محصولاتی با ساختار مدرن و متفاوت که پا گرفته و حامل فرهنگ دین‌ستیز حکومت معنا شوند.
بر مبنای دلایل برشمرده، تل فیلم به عنوان بخشی از سازمان رادیو- تلویزیون‌ تاسیس شد.محصولات اندک تل فیلم نیز، چیزی جدا از پیکره سینمای ایران تلقی نمی‌شدند. قبلا گفتیم؛ دختر فرح پهلوی و جمعی از سینماگران در قالب تشکل سینماگران پیشرو و... تلاش کردند، فیلم‌هایی به پرده نمایش بکشانند که نمودار اندیشه و تفاخر هنری و مغایر با فضای عمومی فیلم- فارسی تصور شوند.
اما چنین نشد! زیرا هم فیلم- فارسی  و هم تظاهرات شبه روشنفکری سینمایی، در یک خصلت مشترک بودند: سطح‌نگری در اندیشه و دین‌ستیزی!خصیصه‌ای که رد آن در محصولات تل فیلم نیز پیدا بود. جز این هم عجیب بود زیرا:
یک- اندیشه حاکم بر سازمان رادیو- تلویزیون برآمده از نگاه دین‌ستیزانه و لیبرالیستی دربار پهلوی بود.
دو- سینمای ایران در تصرف اندیشه‌های غیردینی نفس می‌کشید.آربی آوانسیان سازنده فیلم ضد دینی حاجی‌آقا آکتور سینما، در سال 50، در تل فیلم، کار «چشمه» را کارگردانی کرد.
فرمان‌آرا نخستین و تنها فیلم‌سازی است که در تل‌ فیلم و در عرصه سینمای ایران مجامعت یک فرد نابالغ با زنی بالغ را تصویر می‌کند.
فیلم شازده احتجاب ساخته فرمان‌آرا (محصول 1353)‌، با فیلمنامه‌ای بر پایه داستان هوشنگ گلشیری ساخته شد.گلشیری از اعضای چپگرای کانون نویسندگان ایران بود. ناصر تقوایی در تل فیلم، اثر مبتذل آرامش در حضور دیگران (محصول 1351) را می‌سازد.داریوش هژیر نیز با سرمایه مشترک تل فیلم و سازمان فانوس خیال، فیلم سیاه «بیتا» را با بازی فائقه آتشین- بازیگر خواننده‌ کاباره‌ای- جلوی دوربین می‌برد!
فرخ غفاری از کارگزاران جشن هنر شیراز، زنبورک را برای تل فیلم کارگردانی کرد.محصولات 12 گانه تل فیلم اگرچه از حیث تکنیکی بالاتر از آثار فیلم- فارسی ارزیابی می‌شوند اما اغلب در بعد محتوا - چنان‌که اشاره شد- در تراز فیلم- فارسی است. هرچند برخی از منتقدان فیلم همچنان تلاش می‌کنند از «موج نو» یا «سینمای روشنفکری» در کنار «فیلم- فارسی» سخن بگویند!