پرسش:
انسان اگر در زندگی فردی و اجتماعی خود از یاد خدا اعراض و دوری نماید، چه آثار و پیامدهایی بر زندگی او مترتب می‌گردد؟
پاسخ:
قرآن کریم همان‌گونه که آرامش دلها را فقط با یاد خدا امکان‌پذیر می‌داند و سایر عوامل هیچ‌گاه نمی‌توانند موجبات اطمینان خاطر و آرامش فکری، روحی و روانی انسان را فراهم آورند، در نقطه مقابل اعراض و دوری از خدا را نیز دارای آثار و پیامدهای سوء و مخربی می‌داند که در اینجا از نگاه قرآن مطرح می‌گردد:
1-تنگی معیشت و کوردلی
یکی از مهم‌ترین عوارض روگردانی از یاد خدا تنگی معیشت است. خدای متعال در این زمینه می‌فرماید: «هرکس از یاد من روی گرداند زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت و روز قیامت او را نابینا محشور می‌کنیم.» (طه- 125)
دلیل این که دوری از یاد خدا، سبب تنگی معیشت می‌شود این است: کسی که خدا را فراموش کند و با او قطع رابطه نماید، دیگر چیزی غیراز دنیا برای او نمی‌ماند که وی به آن دل‌بندد و آن را مطلوب یگانه خود قرار دهد. در نتیجه همه کوشش‌های خود را منحصر در آن می‌کند و فقط به اصلاح زندگی دنیایی‌اش پرداخته و روز به روز آن را توسعه بیشتری می‌دهد. به تمتع و بهره‌برداری از آن سرگرم شده و این معیشت او را آرام نمی‌کند، چه کم باشد و چه زیاد. برای اینکه هرچه از آن به دست می‌آورد به آن حد قانع نگشته و به آن راضی نمی‌شود و دائما چشم به اضافه‌تر از آن می‌دوزد، بدون این که این حرص و تشنگی‌اش به جایی منتهی شود و او را اشباع نماید. پس چنین کسی دائما در فقر و تنگدستی بسر می‌برد و همیشه دلش علاقه‌مند به چیزی است که ندارد، صرف نظر از غم و اندوه و اضطراب و ترسی که از نزول آفات و روی آوردن ناملایمات و فرارسیدن مرگ و بیماری دارد، و صرف‌نظر از اضطرابی که از شر حسودان و کید دشمنان دارد. بنابراین او همواره در میان آرزوهای برآورده نشده و ترس از فراق آنچه برآورده شده به سر می‌برد. (المیزان، ج 14، ص 314)
2-همنشینی با شیطان
قرآن کریم دراین خصوص می‌فرماید: «هرکس از یاد خدا روگردان شود، شیطانی را به سراغ او می‌فرستیم که همواره قرین اوست». (طه- 125)
3- قساوت قلب
از آنجا که دوری از یاد خدا، انسان را در عالم ماده فرو می‌برد، چشم دل انسان را از دیدن حقایق عوالم بالا محروم می‌کند و با نرسیدن آب زلال معرفت به قلب، این قلب چنان سخت و قسی می‌گردد که دیگر هیچ چیزی در آن اثر نکرده و روی به هدایت الهی نمی‌آورد. در روایتی خداوند به حضرت موسی(ع) می‌فرماید: «فان نسیانی یقسی القلوب» (ای موسی!) به درستی که فراموشی یاد من، قلبها را سخت و قسی می‌کند. (میزان‌الحکمه، ج 3، ص 432)