صدیقه توانا

همچنین آمارهای تلفات رانندگی نشان می‌دهد که سه‌چهارم فوتی‌های سوانح رانندگی آقایان و یک چهارم آنان خانم‌ها هستند.
بنابر آمارهای منتشر شده توسط وزارت راه و شهرسازی هم 49/5 درصد فوتی‌ها به دلیل برخورد وسایل نقلیه، 13/2 درصد برخورد با عابر و 28/8 درصد واژگونی است. در بررسی علت سوانح رانندگی هم مشخص شده که 30/8 درصد تصادفات به دلیل عدم توجه به جلو (عدم رعایت فاصله با اتومبیل جلویی) 25/2 درصد انحراف به چپ، 22/6 درصد سرعت غیرمجاز، 9 درصد عدم توانایی کنترل وسیله نقلیه، 5/6 درصد عدم رعایت حق تقدم و 6/8 درصد نیز سایر موارد اعلام شده است.
با در نظر گرفتن این مسئله که ایران در مرحله‌ای خاص از رشد وسایل نقلیه که به«‌رشد انفجاری» موسوم است، قرار گرفته و مطابق تجارب سایر کشورها، در گذر از این مرحله تعداد تصادفات و تلفات رانندگی رشد خواهد یافت،پیشگیری از این سناریو عزم جدی برنامه‌ریزان و کارشناسان مرتبط با ایمنی و مدیریت هماهنگ و سرمایه‌گذار در سطح ملی را می‌طلبد.
اعلام آمار اخیر کشته‌ها در تعطیلات عیدفطر یعنی کشته‌شدن 119 نفر در 84 فقره تصادف و اتفاق 456 فقره تصادف منجر به جرح و 769 نفر مسافر مجروح، صدور بیست هزار قبض جریمه برای 20 هزار نفر از رانندگان متخلف در سطح کشور به دلیل سبقت و سرعت غیرمجاز، توقیف سه‌هزار و 226 خودرو به علت ارتکاب دوتخلف حادثه‌ساز و ضبط 2 هزار و 37موتورسیکلت و 192 گواهینامه، همچنین اعمال قانون برای 18 هزار نفر از سرنشینان صندلی عقب و 800 مورد خودرو  به علت نبستن کمربند، با صدور 20 هزار قبض جریمه به دلیل انحراف به چپ و سبقت غیرمجاز و اینکه به طور متوسط در هر ساعت 45 دستگاه خودرو در جاده‌های کشور توقیف شده و 700 هزار نمره منفی به رانندگان متخلف داده شده است همه و همه حکایت از آن دارد که مردم ما و رانندگان عزیز همچنان نیازمند آموزشهای محتوایی در مورد رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی برای کسب مهارت کافی در رانندگی هستند.پلیس راه با اجرای طرح تابستانی در آغاز سفرها در دور اول و دوم با استفاده از دوربین‌های نظارتی نصب شده در محورهای پرتردد با رانندگان متخلف و حادثه‌ساز پس از شناسایی برخورد می‌کند، ولی علی‌رغم همه نظارتها و کنترل‌ها، رانندگی در فصل گرما باعث افزایش تصادفات جاده‌ای در کشور می‌شود که سفر در این فصل نیز باید با رعایت نکات ایمنی خاص مورد توجه همه مسافران قرار گیرد.
ارتباط گرما با تصادف
با توجه به روزهای پایانی تابستان قطعا شاهد موج دیگری از سفرها خواهیم بود و دوباره جاده‌ها آغوش خود را برای خودروها باز می‌کنند ولی اگر بخواهیم سفری ایمن داشته باشیم، رعایت اصول رانندگی اهمیت بسزایی پیدا می‌کند. رانندگی جزولاینفک زندگی امروزه افراد شده است و همان طور که رانندگان در زمستان به توصیه‌های ایمنی توجه می‌کنند در تابستان هم باید به نکات ایمنی خاصی توجه کنند.  حسین درخشان، سخنگوی سازمان امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه از زمان اجرای طرح تابستانه (93/3/15) تا 93/5/31، 8795 مورد عملیات و خدمات امداد و نجات انجام شده است می‌گوید: «تعدادکل عملیات در کل کشور در سال جاری تاکنون (زمان تهیه گزارش)6050 مورد بوده است که در مقایسه با سال قبل 5643 مورد یعنی 7/2 درصد افزایش داشته است.»‌
وی می‌گوید: «بیشترین عملیات در استانهای اصفهان، مازندران و تهران به ترتیب با 850، 785 و 337 مورد بوده است.»
درخشان همچنین تعداد کل عملیات جاده‌ای در کشور را در سال جاری 4509 مورد ذکر کرده و می‌گوید: «این رقم در مقایسه با سال قبل 4354 مورد یعنی 3/6 درصد افزایش داشته است.» سخنگوی سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر در ادامه با اشاره به اینکه در فصل گرما در جاده‌های کفی و طولانی بین شهری، گرمای ساطع شده از سطح جاده باعث دوبینی و خستگی زود هنگام چشم راننده می‌شود، توصیه می‌کند:«رانندگان باید از عینک‌های آفتابی استاندارد استفاده کنند. همچنین باتوجه به آنکه درفصل گرما اکثر رانندگان عموماً به خاطر هزینه سوخت کمتر از کولر استفاده می‌کنند و باد گرم وارد خودرو می‌شود، باید در فواصل نیم ساعت به اندازه یک لیوان آب بنوشند تا مایعات دفعی بر اثر هوای گرم جبران شود.»
رعایت نکردن قوانین راهنمایی ورانندگی
حرام است
«رانندگی درحال خواب آلودگی، سبقت غیرمجاز و عبور از چراغ قرمز حرام است چون رانندگان جان خود و دیگران را به خطر می‌اندازند.» این فتوای آیت‌الله مکارم شیرازی در دیدار سردار اسکندر مؤمنی با وی است که در ادامه این مرجع تقلید تأکید دارد: «نظام اسلامی، قوانین راهنمایی و رانندگی را برای حفظ جان مردم وضع کرده است بنابراین همه باید ملتزم به تبعیت از آنها باشند.» تأکید این مرجع تقلید درمورد حرام بودن رعایت نکردن قوانین رانندگی نشان از بی‌احتیاطی زیاد رانندگان و توجه بیشتر مسئولان ذی ربط به مقوله رانندگی دارد.
باتوجه به آنکه دور دوم سفرها همچنان ادامه دارد و چه‌بسا با افزایش دوباره سفر در روزهای پایانی شهریور ماه مواجه شویم، بنابراین می‌توان گفت داشتن ترافیکی ایمن در سطح جاده‌ها و شهرها مستلزم مشارکت تمامی اقشار جامعه و مخصوصاً کاربران جاده‌ای است. هرچند قبلاً گفتیم که سردار مؤمنی به این نکته اشاره داشته که نمی‌توان درصدی برای دخالت راه، انسان و وسیله نقلیه در تصادفات مشخص کرد و همه این عوامل به نوعی در بروز یک صحنه دلخراش نقش دارند ولی باید نقش هر یک را به تنهایی در بروز تصادفات مورد بررسی قرار داد.
مثلث حادثه‌ساز انسان، راه، وسیله نقلیه
مناسب نبودن فرهنگ رانندگی، ایمنی خودرو به اضافه ایمنی جاده‌ها کدام یک در افزایش آمار تصادفات هنگام اوج سفرهای درون شهری و برون شهری تأثیر دارند؟رفع نقص و کمبود در کدام یک از گزینه‌های بالا سفری بی‌خطر را برای شهروندان به دنبال خواهد داشت؟
دکتر عباس محمودآبادی کارشناس حمل‌ونقل در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان با اشاره به این نکته مهم که در مباحث کلی تصادفات با رفتارهای انسانی، عوامل انسانی و وسایل نقلیه دیده می‌شود خاطرنشان می‌کند: «مباحث مربوط به نجات و امدادرسانی و نظارت بر مقررات در کاهش تصادفات نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند و در ایران نیز عوامل انسانی نقش خود را بیشتر نشان می‌دهد.»
این کارشناس حمل‌ونقل می‌گوید: «در طی ده سال اخیر آمار تأثیرگذاری عوامل جاده‌ای و وسایل نقلیه در بروز تصادفات خیلی پایین آمده است ولی عوامل انسانی پایین که نیامده هیچ، بلکه خیلی هم بالا رفته است.»
دکتر محمود‌آبادی با اشاره به استاندارد شدن وسایل نقلیه بهتر و کنترل و نظارت بر فعالیت کارخانه‌ها تاکید می‌کند: «طی سال‌های اخیر شاهد افزایش اعمال نظارت بر استاندارد بودن تولید خودروها هستیم ولی هنوز تا رسیدن به شرایط مطلوب فاصله داریم و وضعیت خودروها مثلا قابل مقایسه با تولید خودرو در سوئد نیست، اما نسبت به 15سال قبل از نظر تولید خودرو و وسایل نقلیه در وضعیت خوبی قرار داریم و نوسازی ناوگان حمل و نقل در حوزه جاده‌ای خیلی بهتر شده است.»
وی بحث معاینه فنی که از سوی مسئولان سازمان راهداری و پلیس راهنمایی و رانندگی اجرا می‌شود را درکاهش تصادفات و تلفات جاده‌ای موثر می‌داند و خاطر نشان می‌کند: «با توجه به آنکه نظارت در سازمان راهداری جاده‌ای خیلی دقیق تر شده، این باعث شده معاینه فنی مکانیزه جدی‌تر گرفته شود و در بحث عمومی حمل و نقل جاده‌ای هم نقش مدیر فنی خیلی پررنگ‌تر شده که این موضوع هم به نوعی درکاهش تلفات سفرهای برون شهری کاملا چشمگیر است.»
از وی می‌خواهم بیشتر در مورد نقش و وظیفه این مدیران فنی توضیح دهد، می‌گوید: «مدیر فنی شرکت‌ها و موسسات قبل از شروع هر سفر موظفند وسایل نقلیه را اجبارا بازدید کنند و بدین ترتیب نواقص غیرمستمر وسایل نقلیه نیز کاهش می‌یابد.»
دکتر محمود آبادی در ادامه به وضعیت جاده‌های کشور هم اشاره کرده و می‌گوید: «در جاده‌ها بسیاری از راه‌های برون‌شهری که حجم  قابل توجه ترافیک را دارد از هم جدا هستند غیراز هراز و چالوس که حجم ترافیک قابل توجهی هم دارد و دوخطه است ، بقیه راه‌ها تفکیک شده‌اند و وسایل نقلیه تداخل ترافیکی ندارند و این مسئله باعث کاهش تصادفات رخ به رخ شده است. همچنین شاهدیم که استاندارد مناسب‌تری درجاده‌ها حاکم شده و از نظر تکنولوژي هم امکانات بهتری برای ساخت و ساز راه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
وی با اعلام اینکه حدود 6 هزار کیلومتر از راه‌های کشور به تاسیسات روشنایی مجهز شده است می‌گوید: «با امکانات فوق‌الذکر که وضعیت دید در جاده‌ها بهتر، تداخل ترافیکی کمتر و نظارت‌ها در نقاط حادثه‌خیز نیز دقیق‌تر شده است و سعی بر این است که این نقاط شناسایی و به مرور حذف شود.»
«ریسک» رانندگی چیست؟
این کارشناس حمل و نقل در ادامه با بیان این موضوع که سهم حمل و نقل و راه‌ها در کاهش تصادفات خیلی کمتر شده است نقش عوامل انسانی در شرایط فعلی را درحوادث و سوانح جاده‌ای موثرتر می‌داند و خاطر نشان می‌کند: «اطلاع‌رسانی و آموزش به مردم در کنار نظارت دقیق تر ما را با حوادث جاده‌ای و شهری کمتری مواجه می‌سازد ولی متاسفانه دراین حوزه‌ها نتوانسته‌ایم خود را تقویت کنیم، الان باور مردم درمورد رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی ضعیف است.»
وی با این انتقاد که در زمینه مربوط به «ریسک» کمتر کار شده است اضافه می‌کند: «اطلاع‌رسانی در حوزه ترافیک جدی نیست و هنوز برای رعایت قانون متکی بر جریمه هستیم، درحالی که در دنیا آموزش متکی بر شناسایی ریسک است.»از آقای محمودآبادی می‌خواهم در مورد ریسک و ریسک‌پذیری توضیح بیشتری دهد، می‌گوید: «آموزش متکی بر ریسک یعنی متوجه کردن مردم با خطرات احتمالی که نقش مهمی در کاهش سوانح رانندگی دارد. رویکردهای آموزش ما باید به این سمت برود.»وی در ادامه به نظارت سیستماتیک هم تاکید کرده و می‌گوید: «حضور ماموران در شرایط فعلی در سطح شهر دیگر خیلی کاربردی ندارد. یک تجربه خوب در شهر تهران درمورد طرح ترافیک وجود دارد که مناطق شامل طرح توسط دوربین کنترل می‌شود و حجم وسایل نقلیه‌ای هم که وارد محدوده طرح ترافیک می‌شود کم است. چون نظارت سیستماتیک وجود دارد.معتقدم اگر کل مجموعه نظارتی بر حمل و نقل در شهر و جاده به سمت سیستم نظارتی و کنترل دقیق با روش نوین و بدون دخالت افراد باشد، در آینده حجم تخلفات را پایین می‌آورد.»
ایران رتبه 2 مرگ و میر ناشی از تصادف را دارد
سازمان بهداشت جهانی برای دنیا میانگین مرگ و میر ناشی از سوانح رانندگی را در ردیف نهم قرار داده است و این درحالی است که میزان مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات در ایران در ردیف دوم قرار دارد و این به نوعی اهمیت بحث رانندگی وخسارات وارده را نشان می‌دهد.
همچنین 6 درصد تولید ناخالص ملی کشور نیز صرف هزینه‌های سوانح رانندگی (کشته شدگان و خسارت‌های جرحی و تصادفات) می‌شود که با یک نگاه کلی می‌توان دریافت سه عامل انسان، معبر و وسایل نقلیه که اجزاء تشکیل دهنده حمل و نقل هستند این حوادث را هم به وجود می‌آورند.
دکتر بهروز شیرگیر، سرپرست مرکز علمی- کاربردی حمل و نقل شهری و عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی درگفت‌وگو با گزارشگر کیهان با بیان مقدمه فوق با اشاره به اینکه برای دوعامل معبر و وسایل نقلیه با علم مهندسی می‌توان ارزیابی دقیقی از وضعیت آنها داشت می‌گوید:«موضوع مغفول مانده در این بین انسان است که از نظر رفتاری وقتی در غالب راننده یا عابر ایفای نقش می‌کند، مسئله بغرنج می‌شود.
به او می‌گویم به عقیده شما عامل اصلی در تصادفات درون شهری و برون شهری انسان است؟ می‌گوید: «البته منکر این نیستم که ماشین و معبر تاثیر زیادی در تصادفات رانندگی دارند و آن را انکار نمی‌کنم ولی در کنار این مشکلات این انسان است که ارتباط بین ماشین و معبر را برقرار می‌کند بنابراین گزافه نیست اگر گفته شود انسان مهم‌ترین عامل اصلی در تصادفات محسوب می‌شود.»دکتر شیرگیر با این انتقاد که تقریبا هیچ کار علمی برای آموزش قوانین راهنمایی و رانندگی در مورد انسان صورت نگرفته است می‌گوید: «به جرات می‌توان گفت که آنچه درکلاس‌های آموزش راهنمایی و رانندگی صورت می‌گیرد، صرفا مهارت رانندگی است که این شرط لازم برای یک رانندگی است ولی برای یک رانندگی خوب و قانونمند کافی نیست، مهارت راندن فقط کافی نیست، در کنار آن باید روش‌های صحیح رانندگی و فرهنگ آن را هم به فرد بیاموزیم آن هم نه از سن 18 سالگی به بعد، بلکه از سنین کوچک تر یا حتی در کتابهای درسی، بچه‌ها باید از سنین کودکی با قوانین راهنمایی و رانندگی آشنا شوند تا در هنگام رانندگی این قوانین برای آنها نهادینه شده باشد و بتوانند درجمع تعامل بین راه، ماشین و انسان را یاد گرفته و به مرحله اجرا در آورند.»این عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی براین باور است که: «رانندگی یک کار گروهی است و ما آن را انفرادی یاد می‌گیریم.»