کم‌فروشی عامل فساد(پرسش و پاسخ)
پرسش:
کم‌فروشی چه تاثیراتی در روابط اقتصادی جامعه به همراه دارد و در قرآن کریم و روایات چه تعابیری درباره آن به کار رفته است؟
پاسخ:
روابط اقتصادی از مهم‌ترین مسایل اجتماعی ملتهاست که سلامت یا بیماری آن، نقش اساسی در زندگی آنها ایفا می‌کند و هر مکتبی بدون استثنا برای تنظیم آن، برنامه‌ریزی کرده است. در ادیان الهی این گونه روابط براساس اقامه عدل و قسط پی‌ریزی شده و هر کس برخلاف آن عمل کند، در واقع، اساس عدالت را متزلزل ساخته است، از این رو اخلال‌گران اقتصادی، با عنوان مطففین مورد شدیدترین خطابها قرار گرفته‌اند. خداوند متعال در سوره مطففین آیات 1 تا 6 می‌فرماید:
«وای بر کم‌فروشان! آنان که وقتی برای خود پیمانه می‌کنند، حق خود را به طور کامل می‌گیرند، اما هنگامی که می‌خواهند برای دیگران پیمانه یا وزن کنند کم می‌گذارند! آیا آنها گمان نمی‌کنند که برای روزی بزرگ برانگیخته می‌شوند، روزی که مردم در پیشگاه پروردگار جهانیان می‌ایستند؟
همچنین خداوند متعال در سوره هود آیه 85 از زبان حضرت شعیب کم‌فروشان را مفسد دانسته و می‌فرماید: «ای قوم من، پیمانه و وزن را با عدالت، تمام دهید و اجناس مردم را کم ندهید و در زمین به فساد برنخیزید.»
از منظر روایات امام باقر(ع) درباره تفسیر «ویل للمطففین» فرموده است: «خداوند برای هیچ‌کس «ویل» قرار نداده، جز اینکه او را کافر نامیده است، چنان که فرموده «فویل للذین کفروا...» (مریم- 38) (اصول کافی، ج2، ص 32) بنابراین کم‌فروشان به عنوان اخلال‌گران اقتصادی در ردیف کافرانند.
از سوی دیگر، کم‌فروشی و بر هم زدن نظم اقتصادی، آثار وضعی ناهنجاری در پی دارد که یکی از آنها قحطی و خشکسالی است.
پیامبر اسلام(ص) فرمود: هیچ‌گروهی کم‌فروشی نکردند، مگر اینکه زراعت آنها از بین رفت و قحطی آنان را فرا گرفت. (تفسیر نمونه، ج 26، ص 244)
براین اساس، رهبران واقعی مردم، مبارزه با گران‌فروشی و کم‌فروشی و هرگونه بی‌عدالتی در روابط اقتصادی را جدی می‌گیرند. در این رابطه امام باقر(ع) می‌فرماید: هنگامی که علی(ع) در کوفه بود، هر روز صبح به بازارهای کوفه می‌آمد و بازار به بازار می‌گشت و تازیانه‌ای بر دوش داشت و وسط هر بازار می‌ایستاد و صدا می‌زد: ای گروه تجار از خدا بترسید! هنگامی که آنان بانگ حضرت علی(ع) را می‌شنیدند، هرچه در دست داشتند بر زمین گذاشته و با تمام دل به سخنان آن حضرت گوش می‌دادند، پس می‌فرمود: «از خداوند خیر بخواهید و با آسان گرفتن کار بر مردم برکت بجویید و به خریداران نزدیک شوید، حلم را زینت خود قرار دهید، از سوگند بپرهیزید، از دروغ اجتناب کنید، از ستم کناره بگیرید و با مظلومان به انصاف رفتار کنید و به ربا نزدیک نشوید، پیمانه و وزن را به طور کامل ادا کنید، و کالای مردم را کم نگذارید و در زمین فساد نکنید.» (کافی، ج5، ص 151)
البته بعید نیست که شمولیت کم‌فروشی و کم دادن، علاوه بر معاملات، در سایر حوزه‌ها مثل بخش خدمات و کارهای اداری، سیاسی و فرهنگی نیز جاری و ساری باشد، و اگر کسی در شغل خود کم کاری کند، در ردیف مطففین باشد و آیات نکوهش‌کننده او را نیز شامل گردد.
قرآن کریم در آیه شریفه سوره مطففین علت انجام عمل زشت کم‌فروشی را عدم اعتقاد به معاد می‌داند و می‌فرماید که اگر اینها حتی گمان هم داشتند که قیامتی واقع می‌شود، دست به چنین اعمالی نمی‌زدند، و این عمل آنها نشان دهنده این است که اعتقادشان نیز سست و بی‌پایه است. و اگر ظن به معنای یقین باشد، معنای آیه این می‌شود که چون اینها به معاد و قیامت یقین ندارند به چنین اعمالی دست می‌زنند.