مسعود اکبری
رهبر معظم انقلاب در سخنرانی اخیر- 10 مرداد به مناسبت عید سعید قربان- فرمودند: «اروپایی‌ها هیچ کاری برای مقابله با تحریم‌های آمریکا نکردند و آنچه که به نام اینستکس نیز مطرح کردند، بازیچه‌ای بود که محقق نشد».
ایشان همچنین تاکید کردند:«در سال ۹۷ و بعد از خروج آمریکا از برجام، متاسفانه کشور ماه‌ها معطل وعده‌های اروپایی‌ها باقی ماند و اقتصاد کشور شرطی شد در حالی‌که معطل کردن اقتصاد به وعده‌های دیگران، بسیار مضر است».
مقام معظم رهبری پیش از این نیز از تعبیر «شوخی تلخ» در توصیف کانال مالی اروپا استفاده کرده بودند.
یک سوال؛ چرا اینستکس بازیچه و شوخی تلخ است؟! مقامات اروپایی تاکنون بارها مدعی شده‌اند که در راستای تعهدات خود در برجام، اینستکس را اجرا خواهند کرد.
این ادعا در حالی است که اصلا اینستکس جزو تعهدات برجامی اروپا نیست. طرف اروپایی در برجام متعهد شده بود که ضمن خرید نفت از ایران و پرداخت پول آن، تبادلات بانکی را نیز برقرار کرده و همچنین کالاهای تحریمی را با ایران مبادله کند؛ اما اعضای اروپایی برجام طبق سازوکار اینستکس، به‌هیچ عنوان از ایران نفت نمی‌خرند و تبادلات بانکی را نیز برقرار نمی‌کنند؛ بلکه صرفاً از طریق این کانال، در ازای خرید نفت ایران توسط کشورهای غیراروپایی، به جای پرداخت پول، در اقدامی توهین‌آمیز صرفاً غذا و دارو (اقلام غیرتحریمی آمریکا) را در اختیار ایران قرار می‌دهند!
اروپا در اینستکس از ایران نفت نمی‌خرد و در ازای خرید نفت ایران توسط کشورهای غیر اروپایی نیز پول آن را در اختیار ایران قرار نمی‌دهد. پس کارکرد اینستکس چیست؟! کار ویژه اینستکس شناسایی مسیرهای خرید نفت ایران و شفاف‌سازی آن برای آمریکاست. به عبارت دیگر اینستکس بخشی از پازل FATF در رصد تراکنش‌های مالی ایران- در چارچوب تحریم‌ها- برای وزارت خزانه‌داری آمریکا-اتاق جنگ اقتصادی واشنگتن علیه ایران- است.
اینستکس نه تنها مسیرهای خرید نفت ایران را برای آمریکا شناسایی می‌کند، بلکه فراتر از آن مدیریت کانال خرید نفت ایران را نیز به اروپا می‌سپارد. رویکردی که خسارت‌هایش همگی برای ایران و مزایایش برای آمریکا و اروپاست. ایران ذیل اینستکس هم تحریم است، هم در ازای فروش نفت، نه تنها پولی نمی‌گیرد بلکه از خرید کالاهای مدنظر خود نیز محروم است (یعنی حتی نفت در برابر کالا هم نیست) و باید صرفا کالاهای غیرتحریمی- براساس صلاحدید اروپا!- را خریداری کند.
نکته قابل توجه اینجاست که طرف اروپایی حتی عملیاتی شدن این کانال تحقیرآمیز را نیز به اقدامات فرابرجامی ایران موکول کرد. علت چه بود؟! علت این رفتار این بود که اعضای اروپایی برجام پس از اجرای ضرب‌الاجل برجامی توسط دولت آقای روحانی، بیش از پیش به اطمینان رسیدند که نگاه دولت روحانی به برجام، نگاهی حیثیتی است. این‌که دولت تحت هیچ شرایطی از برجام خارج نمی‌شود و حتی به آن فکر هم نمی‌کند، پس باید تا آنجا که امکان دارد روند امتیازگیری یکطرفه را تمام و کمال ادامه داد.
متاسفانه دولتمردان همچنان به طرف بدعهد اروپایی خوشبین هستند. برای نمونه، «محمود واعظی» رئیس دفتر رئیس جمهور- 17 مرداد99- گفت:« با علامت‌هایی که از کشورهای اروپایی و آسیایی و دیگران دریافت کرده‌ایم در روزهای پایانی تحریم قرار داریم»! اعضای اروپایی برجام صراحتا اعلام کرده‌اند که هدفشان از حضور در توافق هسته‌ای، صرفا نظارت بر اجرای دقیق محدودیت‌های برجامی از سوی ایران است. این در حالی است که اروپا در برجام 11 تعهد داشت، اما در اظهارات مقامات اروپایی هیچ اشاره‌ای به اجرای این تعهدات نشده است.
اینستکس در کنار دیگر وعده‌های برجامی اروپا صرفا نقش «بازیچه برای وقت‌کشی» است. وقت‌کشی برای «شرطی سازی معیشت مردم» و تعلیق اقتصاد ایران.
راه مقابله با این بازیچه اروپایی، اتکا به توانمندی‌های عظیم داخلی و اهتمام جدی در اجرای اقتصاد مقاومتی است.