پرسش:
جوامع و اقوام بر اساس آموزه‌های وحیانی، با چه عوامل و دلایلی به هلاکت می‌رسند؟
پاسخ
يكي از سنت‌هايي كه در قرآن مجيد بيان شده، «سنت مرگ و حيات جامعه‌ها و اقوام» است، ‌از نظر قرآن مجيد جامعه‌ها مثل افراد زنده مي‌شوند و مي‌ميرند؛ خداوند دربارة هلاكت اقوام مي‌فرمايد: چه بسا مردمي كه در قرون بعد از نوح، زندگي مي‌كردند؛ آنها را هلاك كرديم، و كافي است كه پروردگارت از گناهان بندگانش آگاه و نسبت به آن بينا است(اسراء/17).
از اين آيه استفاده مي‌شود كه سنت هلاك ساختن اقوام از زمان حضرت نوح(ع) شروع شده است، زيرا جوامع بشري قبل از زمان نوح يك جامعة ساده فطري بوده و پس از آمدن حضرت نوح اختلافات در ميان بشر پيدا شد. (ترجمه تفسیرالمیزان، ج 13، ص 85)
در اينجا به برخي از عوامل هلاكت و اضمحلال اقوام از ديدگاه قرآن به نحو اجمال می‌پردازیم.
1- ظلم و ستم
در قرآن كريم به‌طور مكرر از ظلم و ستم به‌عنوان يكي از عوامل هلاكت و نابودي جوامع انساني سخن به ميان آمده است. چنان كه مي‌فرمايد: ما امت‌هاي پيش از شما را هنگامي كه ظلم كردند، هلاك نموديم؛ درحالي كه پيامبرانشان دلائل روشن براي آنها آوردند، ولي آنها ايمان نياوردند؛ اين گروه از مجرمان را كيفر مي‌دهيم(يونس/13). آيات ذيل در سوره‌هاي ياد شده، در اين ارتباط است: (اعراف/3و4، كهف/59، حج/45، انبياء/11، قصص/49و59، عنكبوت/14و31).
2- گناه، جرم و فسق
گناه و نافرماني خدا، عامل ديگري است كه باعث نابودي ملت‌ها مي‌شود. آيا نديدي چقدر از اقوام پيشين را هلاك كرديم؟ اقوامي كه [از شما نيرومندتر بودند و] قدرت‌هايي به آنها داده بوديم كه به شما نداديم؛ باران‌هاي پي در پي براي آنها فرستاديم، و از زير [آبادي‌هاي] آنها نهرها جاري ساختيم [اما هنگامي كه سركشي و طغيان كردند] آنان را به‌خاطر گناهانشان نابود كرديم و جمعيت ديگري بعد از آنان پديد آورديم(انعام/6).
برخي ديگر از اين دست آيات عبارتند از: (عنكبوت/40، غافر(مؤمن)/21، روم/47، احقاف/35).
خداوند متعال علت هلاكت اين اقوام را «ذنوب» و گناهان آنها برمي‌شمارد.
3- انكار و تكذيب آيات الهي
تكذيب آيات الهي، يكي ديگر از عوامل نابود كنندة جامعه‌ها از ديدگاه قرآن است. قرآن کریم می‌فرماید: ما به آنها (قوم عاد) قدرتي داديم كه به شمانداديم، و براي آنان گوش و چشم و دل قرار داديم؛ [اما به هنگام نزول عذاب] نه گوش‌ها و چشمها و نه عقل‌هايشان براي آنان هيچ سودي نداشت، چرا كه آيات خدا را انكار مي‌كردند؛ و سرانجام آنچه را استهزاء مي‌كردند بر آنها وارد شد.
ما آبادي‌هايي را كه پيرامون شما بود نابود ساختيم‌ و آيات خود را به‌صورتهاي گوناگون [براي مردم آنها] بيان كرديم، شايد بازگردند(احقاف/26و27). آيات ذيل در سوره‌هاي مورد‌ اشاره نيز دراين ارتباط است: (انفال/54، آل‌عمران/11، يونس/39).
ادامه دارد