مشهور در میان مسلمانان این است که رسول خدا(ص) درواقعه غدیر خم عبارت معروف «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» را درباره علی(ع) و جانشینی ایشان از پیامبر بیان کرده است، اما آیا رسول خدا این جمله را فقط در غدیر خم بیان فرمودند؟
آیا این عبارت فقط از اختصاصات غدیر است؟ و در جایی دیگر از زبان مبارک پیامبر(ص) در شأن امیر مومنان (ع) بیان نشده است؟
عبارت (من کنت مولاه فهذا علی مولاه) دارای معنایی عمیق و دلالتی روشن بر جانشینی امیرالمومنین است. لذا خیلی با ارزش و دارای اهمیت بالایی است.
اکثر مردم تصور می‌کنند که این جمله فقط در غدیر خم، توسط پیامبر، در شأن امیرالمومنین بیان شده اما اگر این عبارت توسط رسول خدا در جایی دیگر نیز بیان شده باشد آیا نتیجه‌ای جز تاکید و تایید خلافت و جانشینی امیرالمومنین خواهد داشت؟
آیا می‌توان باز هم در ماجرای غدیر و معنی (مولا‌) خدشه وارد کرد و بهانه گرفت؟
آیا می‌توان جایگاه ویژه‌ای که متعلق به امیرالمومنین است را حق دیگران دانست؟
در این نوشتار با ذکر نمونه‌هایی بیان خواهیم کرد که این جمله مخصوص روز غدیر نیست؛ بلکه قبل از واقعه غدیرخم، رسول خدا این جمله را و نیز عبارات قریب به این مضمون را در شأن امیرالمومنین بیان فرموده است.
مورد اول: ماجرای مؤاخات (ایجاد برادری):
رسول خدا(ص) 2مرتبه  بین اصحابشان برادری ایجاد کردند. به این صورت که دو نفر، دو نفر از اصحابشان را با هم، برادر اعلام می‌کردند.
این ماجرا و ایجاد برادری؛ یک بار در مکه قبل از هجرت بین مهاجرین صورت گرفت که امیرالمومنین برادر رسول خدا اعلام شدند و مرتبه دوم بعد از هجرت، در اوایل ورود به مدینه، بین مهاجرین و انصار اتفاق افتاد که اینجا هم امیرالمومنین برادر رسول‌الله برگزیده شدند.
در یکی از این مراسم، پیامبر عبارت (من کنت مولاه فعلی مولاه) را فرمودند.
انس بن مالک نقل می‌کند که در جریان مؤاخات، پیامبر هر کسی را با دیگری برادر اعلام کرده بودند و فقط امیرالمومنین تنها باقی مانده بود.
لذا به پیامبر عرضه داشتند که: آخیت بین المهاجرین و الأنصار و أنا واقف ترانی و تعرف مکانی و لم تؤاخ بینی و بین أحد؛ یا رسول‌الله، بین مهاجرین و انصار ایجاد برادری کردید و من تنها ماندم، در حالی که جایگاه و منزلت مرا می‌دانید ولی بین من و کسی دیگر ایجاد برادری نکردید؟
رسول خدا فرمود: انما ادخرتک لنفسی، علی یسرک أن تکون أخی نبیک؟ قال بلی یا رسول‌الله، أنی لی بذلک، فاخذ بیده و أرقاه المنبر فقال: اللهم هذا منی و أنا منه، ألا انه منی بمنزلة هارون من موسی، ألا من کنت مولاه فهذا علی مولاه.
رسول خدا فرمودند: یا علی، تو را برای خودم باقی گذاشتم. آیا خوشحال نیستی که برادر رسول خدا هستی؟
حضرت فرمودند: بله یا رسول‌الله، بسیار خوشحالم. پیامبر دست حضرت را گرفتند و بالای منبر رفتند و فرمودند: علی از من است و من از علــی، آگاه باشید که علی برای من به منزله هارون است نسبت به موسی، آگاه باشید؛ هر کسی که من مولای او هستم پس این علی مولای اوست.
انس نقل می‌کند که: فانصرف علی قریرالعین فاتبعه عمربن الخطاب و قال بخ بخ یاابالحسن اصبحت مولای و مولا کل مسلم، حضرت علی(ع) در حالی که خوشحال بودند برگشتند و عمر به دنبال ایشان می‌گفت تبریک و تهنیت ‌ای ابوالحسن،که مولای من و تمام مسلمین گشتی.
(إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ج‏5، ص 80/ الفصول المهمهًْ: 38./ المناقب لابن المغازلي: 42./ منهاج الكرامهًْ ص 103)
مورد دوم:در ماجرای آیه ولایت و دادن انگشتر به نیازمند
عمار بن یاسر می‌گوید: وقف علی بن ابی‌طالب سائل و هو راکع فی تطوع فنزع خاتمه فاعطاه السائل. فأتی رسول‌الله فاعلمه ذلک فنزلت علی النبی هذه الآیه « انما ولیکم الله و رسوله والذین آمنوا  الذین یقیمون الصلوهًْ ویوتون الزکاهًْ و هم راکعون» فقرأها رسول‌الله ثم قـــال: من کنت مولاه فهذا علی مولاه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه، سائلی در مقابل امیرالمومنین ایستاده بود در حالی که ایشان در رکوع نماز بودند؛ حضرت انگشتر خود را به آن سائل بخشیدند.
رسول خدا به مسجد آمدند و خبرِ دادنِ انگشتر را به ایشان دادند؛ پس این آیه ولایت نازل شد: همانا این است و جز این نیست که ولی و سرپرست شما خدا و رسولش و کسانی هستند که ایمان آورده‌اند و نماز را به پا می‌دارند و زکات می‌دهند در حالی که در رکوع هستند.
رسول خدا این آیه را برای مردم خواندند، سپس فرمودند: (من کنت مولاه فهذا علی مولاه)
(شواهد التنزيل ج 1 ص 173، ورواه الحمويني في فرائد السمطين الباب التاسع والثلثون ص 194/ 153، والسيّوطي في الدر المنثور ج 2 ص 293، والزرندي في نظم درر السمطين ص 86)
ماجرای غدیر خم
آخرین بار هم، زمانی که پیامبر با عبارت: ألستُ اولی بکم من انفسکم. آیا من بر شما سزاوارتر از خودتان نیستم؟ از مردم اقرار گرفت بر اینکه برترین فرد بر آنان است، سپس سخن گرانبهای (من کنت مولاه، فهذا علی مولاه) را در محلی به نام غدیرخم، هجدهم ذی‌حجه، بر زبان مبارک جاری کردند و در شأن مولای متقیان امیرمومنان حضرت علی(ع) بیان فرمودند. (برای تفصیل بیشتر در مورد واقعه غدیر به کتاب الغدیر مرحوم علّامه امینی مراجعه شود)
مهدی حسین‌پور