* فریده شریفی
همراهی و مشارکت مردم در پیشگیری از بلایای طبیعی ضروری و حیاتی است، این واقعیت نه تنها از حوادث طبیعی سال‌های گذشته مانند زلزله رودبار و منجیل، بم، زرند، ورزقان، سرپل ذهاب و... مشهود است، بلکه در زلزله اخیر استان کرمانشاه و همچنین سیلابی که از چندروز قبل از عید آغاز شده و هنوز هم ادامه دارد، کاملاً مشخص شده است. در همه بحران‌های طبیعی مشارکت شهروندان و همکاری آنان نقش عمده‌ای در  کاهش آسیب‌ها و عوارض ایفا می‌کند.
مشارکت یعنی یک فعالیت دسته‌‌جمعی، یک فعالیت اجتماعی و اقدامی که تعداد زیادی از شهروندان با حضور در آن فعالیت و همکاری و هماهنگی در پی تحقق هدف یا آرمانی گرانقدر و باارزش هستند به‌همین دلیل هرکس به سهم خود تلاش می‌کند تا هرکاری که می‌تواند انجام دهد تا افراد دیگر هم به آن هدف دست پیدا کنند. این مشارکت درباره وقوع بحران‌های طبیعی یا بحران‌های دیگری که برای افراد بشری به‌وجود می‌آید امری مقدس و بااهمیت است چراکه چه‌بسا موجب نجات جان افراد بسیاری گردد و از جان و مال انسان‌ها حفاظت نماید.
کمک‌های کوچک
 انسان‌های بزرگ
بحران رویدادی است که به‌طور طبیعی یا به وسیله بشر به‌طور ناگهانی سختی و مشقتی را به جامعه انسانی تحمیل می‌کند، اما برای برطرف‌کردن این بحران‌ها چگونه می‌توان از مردم کمک گرفت و وظیفه و نقش مردم و مسئولین در کنترل بحران‌ها تا چه اندازه مهم و ضروری است؟!
«زهره کدخدایی» کارشناس مسائل اجتماعی درباره نقش مردم در بحران‌های مختلف در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «مطابق یک ضرب‌المثل قدیمی که می‌گوید: قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود، کمک‌های کوچک مردم، گام‌های کوچک و حرکت‌های مردمی در هنگام بروز حوادث طبیعی می‌تواند به جریانی باارزش تبدیل شود و سیل‌خروشان کمک‌های مردمی، همبستگی و هم‌گرایی آنان می‌تواند هرگونه سیل، زلزله، خشکسالی و دیگر حوادث طبیعی را بی‌اثر سازد.»
وی اضافه می‌کند: «مشارکت به‌معنای  یک فعالیت اجتماعی است که افراد بااحساس تعلق به گروه و انگیزه خدمت‌رسانی در گروه حاضر می‌شوند و با هرگونه امکاناتی که دارند اعم از مادی یا معنوی در گروه فعالیت می‌کنند، یعنی هرکس به فعالیتی ارادی و داوطلبانه دست می‌زند و مجموع این فعالیت‌ها می‌تواند گام موثری در کنترل بحران باشد.»
به گفته این کارشناس، شهروندان می‌توانند با کمک‌های جزئی و کوچک خود مانند برداشتن یک تکه زباله از مسیر جوی‌ها، مسیر آب را به‌گونه‌ای هدایت کنند که آب‌گرفتگی به‌وجود نیاید و خسارت وارد نشود. انسان‌های بزرگ از برداشتن گام‌های کوچک ابایی ندارند چراکه می‌دانند همین گام‌های کوچک می‌تواند منجر به کاری ارزشمند و درخور تقدیر شود.
نقش مردم در کاهش خسارات بلایای طبیعی
زلزله، سیل و خشکسالی بلایایی هستند که تقریباً قابل پیش‌بینی نیستند و امکان بروز آنها همیشه وجود دارد اما با اراده و تدبیر سازمان‌های ذی‌ربط و کمک و همراهی مردم می‌توان خسارات ناشی از آنها را به حداقل رساند. اگر به مردم آموزش‌های لازم داده شود گام بزرگی برای اداره بحران برداشته خواهد شد.
«محمدفرید لطیفی» معاون بازسازی سازمان مدیریت بحران کشور دراین‌باره می‌گوید: «نقش مردم در کاهش آسیب‌ها و خسارات بلایای طبیعی تعیین کننده و در برخی موارد حیاتی است، چرا که مدیریت مناسب نیروهای مردمی برای مقابله با بلایای طبیعی توأم با آموزش و تعریف مکانیزم مناسب برای نوع تعامل آنان با بخش دولتی می‌تواند در کاهش خسارات بلایای طبیعی به‌خصوص در ساعات اولیه موثر باشد.»
وی اضافه می‌کند: «در هیچ جای دنیا، دولت‌ها به تنهایی نمی‌توانند حوادث طبیعی با ابعاد بزرگ را مدیریت کنند بلکه این امر مستلزم استفاده از توانمندی مردمی است. البته هماهنگی، تعامل، انسجام و همکاری میان دستگاه‌های کشوری، لشکری، قضایی نیز در حوادث طبیعی کاملاً لازم و ضروری است و با همکاری و هماهنگی مردم و مسئولین و آموزش مناسب به مردم می‌توان در کاهش تلفات انسانی و جراحت‌های ناشی از بلایای طبیعی موثر بود.»
ایستادگی در مقابل دشمن
بحران‌هایی که بر جوامع بشری وارد می‌شود، ممکن است طبیعی یا تحمیلی و ساختگی باشد؛ به طور مثال بمباران هیروشیمای ژاپن توسط آمریکا که میلیون‌ها انسان را به کام مرگ کشاند یا دچار نقص عضو کرد یک بحران اتمی ساخته دست انسان‌ها بود یا 8 سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران یک بحران تحمیلی بود که دیکتاتور عراق با دستور اربابان غربی خود این بحران تحمیلی را به ملت ایران وارد کرد و با این بحران ساختگی تصور می‌کرد که نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران را ظرف مدت کوتاهی ساقط خواهد کرد در حالی که مردم و صنف‌های مختلف در دوران دفاع مقدس با کمک‌های مادی و معنوی خود نقش کلیدی و مهمی را در پشتیبانی و تدارکات جنگ برعهده گرفتند و به عنوان بازوی توانمند نظام جمهوری اسلامی توانستند در برابر دشمنان ایستادگی و مقاومت کنند و درس بزرگ و پرافتخاری را به دشمنان یاد بدهند و آن اینکه مردم ایران در هنگام بروز سختی‌ها و تهاجمات یکدل و یکرنگ، متحد و هماهنگ مقاومت می‌کنند و از هیچ حمله‌ای هراس ندارند و یکدیگر را پشتیبانی می‌کنند و تنها نمی‌گذارند.
یک رزمنده دفاع مقدس که سال‌ها درجبهه جنگ حضور داشته و از نزدیک دلاوری‌ها، حماسه‌سازی‌ها و رشادت‌های جوانان غیور ایرانی را شاهد بوده است در این باره می‌گوید: «دشمن بعثی در هنگام حمله به خاک ایران تصور می‌کرد که یک روزه آبادان و خرمشهر و شهرهای مرزی ایران در غرب کشور را تصرف می‌کند و با پشتیبانی تسلیحاتی قدرت‌های غرب و شرق هجمه وسیعی را علیه ایران آغاز کرد، در حالی که مردم ایران از بازاری گرفته تا دانشجو و دانش‌آموز، از مرد و زن گرفته تا بچه و بزرگسال همه و همه با هرگونه امکاناتی که داشتند به رویارویی با دشمن پرداختند و از ایمان و اعتقاد خود به نظام جمهوری اسلامی ایران دفاع کردند.»
وی اضافه می‌کند: «من هیچ‌گاه یادم نمی‌رود که در میان کمک‌های اهدایی به جبهه قلک‌های پولی دیده می‌شد که دانش‌آموزان فرستاده بودند و روی آن نوشته بودند:‌ «اگر نمی‌توانیم در جبهه حضور داشته باشیم، اما با ارسال پول توجیبی‌های خود فکر می‌کنیم که کنار شما هستیم.» این سرمایه‌های مردمی، بزرگ‌ترین پشتوانه نظام بوده و هستند و نقش مهمی در شکست رژیم بعثی ایفا کرد.»
این رزمنده خرمشهری همچنین می‌گوید: «حمله زمانی صورت گرفت که ایران به لحاظ تجهیزات نظامی در تحریم شدید قرار داشت اما با خودکفایی و استفاده از متخصصان داخلی به تجهیز و آماده‌سازی خود پرداختند و متجاوزان را وادار به تسلیم و عقب‌نشینی کردند.»
حمایت مردمی مهم‌ترین پشتوانه نظام
یکی از مهم‌ترین ارکان انقلاب اسلامی ایران مردمی بودن آن است، مردم ایران از هر قشر و صنف و طبقه‌ای یکصدا و یکدل، متحد شدند و به رهبری امام خمینی(ره) انقلابی را به پیروزی رساندند که از جنس انقلاب‌های دیگر نبود، با اینکه رهبر انقلاب اسلامی نقش مؤثری در بسیج  توده‌های مردمی داشت و بدون اتکا به رهبری این انقلاب به پیروزی نمی‌رسید اما همراهی و مشارکت مردم در این انقلاب باعث شگفتی جهانیان شد، اکثر کارشناسان غرب و یا شرق اذعان می‌کردند که انقلاب اسلامی ایران شبیه هیچکدام از انقلاب‌های جهانی نبوده و حتی زمانی هم که جنگ عراق علیه ایران به وقوع پیوست، ساز و کارهای این جنگ، سازماندهی، مدیریت عملیات و بسیج نیروهای مردمی آنچنان بود که با هیچکدام از شرایط و شیوه‌های انقلابیون در کشورهای دیگر همخوانی نداشت، مردم با دل و جان از جبهه‌های جنگ چه با فرستادن فرزندان خود و چه با ارسال کمک‌های مردمی پشتیبانی می‌نمودند.
«شهناز کرامتی» کارشناس ارشد روابط بین‌الملل درباره حمایت‌های مردمی از نظام و انقلاب می‌گوید:‌ «بی‌گمان حضور همه‌جانبه مردم در تمامی صحنه‌های انقلاب و پاسداری از دستاوردهای آن نقش مهمی در مشروعیت نظام داشته است. پس از انقلاب شاهد حضور مردم در انتخابات مجلس، ریاست جمهوری، شوراهای اسلامی، مبارزه با بحران‌های مختلف داخلی، مبارزه با تهدیدات خارجی، تحریم‌ها و... بوده‌ایم و این مشارکت گسترده و عمومی نشان‌دهنده وفاداری مردم به نظام اسلامی است، مردم از ارزش‌های زمان طاغوت و چارچوب‌هایی که نظام سلطنتی برای آنها تعیین کرده بود خسته شده بودند و می‌خواستند ارزش‌های اسلامی در جامعه حاکم شود.»
وی اضافه می‌کند:‌ «مسلما هر انقلابی هم مخالف دارد و هم موافق اما رویکرد این انقلاب به گونه‌ای بود که حتی گروه‌های کوچک مخالف هم چاره‌ای جز پیوستن به رودهای خروشان توده‌های مردم مسلمان را نداشتند و ناچار شدند با مردم همصدا و یکرنگ شوند و همگی تحقق نظام اسلامی را خواستار شوند.»
این کارشناس همچنین می‌گوید:‌ «همان‌گونه که امام خمینی(ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی و آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب بارها در سخنرانی‌های خود فرموده‌اند، مردم ولی‌نعمت و صاحبان اصلی این انقلاب و نظام هستند و اگر انگیزه‌های مردمی، مشارکت مردمی و همدلی و همراهی آنان نبود این انقلاب به پیروزی نمی‌رسید، مسلما این انقلاب فراز و نشیب‌های زیادی داشته و دشمنان داخلی و خارجی بارها قصد صدمه‌زدن به این انقلاب را داشته‌اند اما آنچه که باعث شده این انقلاب در حدود 40 سال تداوم پیدا کند و با توطئه‌های داخلی و خارجی مقابله شود همین حمایت‌های مردمی بوده، در واقع همین حمایت‌های مردمی است که باعث شده چه در بحران‌های داخلی و یا خارجی و چه در هنگام وقوع بحران‌های طبیعی و حوادث غیرمترقبه، نظام جمهوری اسلامی ایران پابرجا و استوار بماند و از هرگونه گزند مصون باشد.»
انقلاب اسلامی ایران به این حقیقت اساسی در تجارب ملت‌ها و انقلاب‌ها و دولت‌ها اعتبار بخشید و آن اینکه انقلابی که به خواست ملت توجه کند و دولتی که نماینده شخصیت و فرهنگ مردم باشد پایدار خواهد بود.
در جهان معاصر ملت‌های زیادی به قیام گسترده و انقلاب دست زدند اما چون همدل و همراه نبودند و با یکدیگر اتحاد نداشتند نتوانستند انقلاب خود را حفظ کنند و گرفتار توطئه دشمنان داخلی یا خارجی شدند.