نگاهی به وضعیت ایمنی و حوادث خطرناک آسانسورها
کمک حالی که میتواند بلای جان شود
حوادث آسانسور کم نیست، مسئولان از استاندارد نبودن 90 درصد آسانسورهای موجود در ساختمانهای شهری سخن میگویند، 700 هزار آسانسور در این ساختمانها وجود دارند، ارابههای آهنینی که میتوانند حادثه آفرین باشند.
آشنایی با ابعاد سوانح آسانسور به عنوان یک وسیله تخصصی در ساختمانهای شهری، هرچند در نظر اول پیش پا افتاده به نظر میرسد، اما از ظرایفی برخوردار است که در ارتقای ایمنی شهروندان بسیار موثر است.
به گزارش ایرنا، در مقررات ملی ساختمان که در سراسر کشور لازم الاجرا است، در بندهای 3، 4 و 15اشارهای به موضوع آسانسور و ضوابط آن از نظر سازه مانند نحوه تعهدات سازنده آسانسور شده است که در آن بخشها به نحوه بهرهبرداری از آسانسور و سرویس دهیها و استفاده از ابزارهای مختلف پرداخته میشود.
بررسی گروههای امداد و نجات نشان میدهد که علت بیشتر این دسته از حوادث، نواقص فنی ناشی از نبود دقت در نصب و راهاندازی آسانسور و استفاده از وسایل و قطعات نامناسب است.
در سالهای اخیر که بلند مرتبه سازی در تهران و به دنبال آن نصب آسانسور افزایش پیدا کرده است، حوادث ناشی از آن نیز رو به فزونی گذاشته است. کارشناسان تاکید میکنند که نهادهای مسئول مانند وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداریها باید بر ضرورت اعمال مقررات و استانداردها توسط شرکتها و افرادی که به نصب آسانسور اقدام میکنند، نظارت داشته باشند.
به همراه استفاده بیشتر از آسانسور به عنوان وسیلهای برای تسهیل رفت و آمد، حفظ ایمنی و سلامت استفاده کنندگان از آن نیازمند توجه بیشتری است. در این رهگذر، آسانسور از جمله اجزای ساختمانی است که به گفته کارشناسان خدمات ایمنی، نیازمند استاندارد اجباری است.
گرچه دفتر تدوین و ترویج مقررات ملی ساختمان وابسته به وزارت مسکن و شهرسازی، استاندارد ملی آسانسور در ایران را مدون کرده است، اما شرکتهای داخلی نصب و راهاندازی آسانسور اغلب از استانداردهای قدیمی استفاده میکنند و توجهی به استاندارد جدید ندارند.
بیشترین حوادث آسانسور کدامند؟
رئیس اورژانس تهران میگوید: حوادث ناشی از آسانسور عمدتا محبوس شدگی و به علت تهویه نامطلوب مواردی چون تنگی نفس و همچنین گیر کردن و در رفتن آن و نیز ماندن اعضای بدن مسافران بین درها و در مسیر حرکت است.
به گفته پیمان صابریان، از عمدهترین دلیل به وجود آمدن این حوادث میتوان به قطع برق و محبوس شدن افراد در کابین آسانسور و همچنین سوار شدن تعداد بیش از ظرفیت مسافراناشاره کرد که بیش از باقی موارد پیش آمده است. این امر به خاطر فقدان سیستم black out و ژنراتور برق در ساختمان است.
وی اضافه میکند: همچنین سوار شدن بیش از ظرفیت و پاراشوت کردن آسانسورها یا فقدان سرویس دورهای و نگهداری مناسب و اصولی توسط مالکان از دیگر دلایل عمده در شکلگیری حوادث آسانسور است که خارج شدن اتاقک از ریل راهنما؛ جمع شدن سیستم فولادی روی کابین آسانسور و گیرپاچ کردن موتور و فرسودگی و خوردگی قطعات هم در این امر دخیل هستند.
صابریان میافزاید: سقوط افراد در داخل چاهک یا روی کابین که معمولا به خاطر قفل نشدن در ورودی هنگامی که آسانسور در طبقات توقف نکرده است یا خطای تعمیر کار آسانسور در هنگام تعمیرات و پاره شدن کابلها به دلایل مختلف آمار قابل توجهی را در میان علل حوادث آسانسور به خود اختصاص داده است.
رئیس مرکز اورژانس تهران ادامه میدهد: از اول امسال تا پایان دی، امدادگران اورژانس پایتخت به 34 مورد عملیات حوادث آسانسور اعزام شدهاند که طی آن 14 مصدوم این حوادث را به مراکز درمانی و بیمارستانی منتقل کردند و سه توصیه، 10 اخذ امضا، یک عدم همکاری را در گزارشهای خود ثبت کردهاند و بر اساس مشاهده عینی و میدانی آنان در این حوادث 6 نفر هم فوت شدهاند.
بی خبری از وضع آسانسورهای نصب شده قبل از اجباری شدن استاندارد در سال 1382
مسئول واحد آسانسور اداره کل استاندارد استان تهران نیز در پاسخ به این سؤال که آیا موسسه استاندارد نظارتی بر ضرورت اعمال مقررات و استانداردها توسط شرکتها و افرادی که به نصب آسانسور اقدام میکنند، دارد؟ میگوید: از بین قطعات آسانسور، چهار قطعه «پاراشوت»، «گاورنر»، «قفل در» و «ضربهگیر» مشمول مقررات استاندارد اجباری است که تولیدکنندگان آنها میبایست پروانه کاربرد علامت استاندارد اخذ کنند. در حال حاضر17 واحد تولیدی برای «گاورنر»،12واحد تولیدی برای «ضربه گیر»، 27 واحد تولیدی برای «پاراشوت» و 22 واحد تولیدی برای «قفل در» از تولیدکنندگان قطعات فوق در استان تهران دارای نشان استاندارد است.
سیدمحمدامین موسوی در پاسخ به این سؤال که چند درصد از حوادث آسانسورها در تهران به دلیل استفاده از وسایل و قطعات نامناسب و غیر استاندارد رخ میدهد؟ میافزاید: درخصوص علل حوادث آسانسور این سؤال بسیار کلی است و از آنجایی که آسانسور مجموعهای از قطعات مختلف است که توسط یک سیستم کنترل میکروپروسسوری هماهنگ میشوند و عملکرد مجموعه به عوامل مختلفی بستگی دارد امکان پاسخگویی صرفا با بررسی مورد به مورد امکانپذیر است.
موسوی میگوید: حوادث مربوط به استفاده کنندگان آسانسور درصد خیلی پایینی از حوادث را به خود اختصاص میدهد و تقریبا بیش از 95 درصد حوادث مربوط به پرسنل نصب آسانسور در مراحل نصب و راهاندازی یا سرویس و نگهداری به دلیل عدم رعایت موارد ایمنی در هنگام کار است.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا شرکتهای داخلی نصب و راهاندازی آسانسور از استانداردهای قدیمی استفاده میکنند و توجهی به استاندارد خارجی قابل قبول مانندEN-54 ندارند؟ میافزاید: درخصوص استانداردهای نصب و بهرهبرداری آسانسور، استاندارد مربوطه در سال 82 تدوین شده و از این سال به بعد مشمول مقررات استاندارد اجباری قرار گرفته است.
مسئول واحد آسانسور اداره کل استاندارد استان تهران میگوید: صدور پایان کار همه ساختمانها از این تاریخ به بعد منوط به صدور تاییدیه ایمنی آسانسور با اعتبار یکساله مشروط به انجام سرویس و نگهداری ماهانه توسط شرکتهای مجاز است و میبایست برای سالهای بعد بازرسی ادواری و گواهینامه ایمنی و عملکرد آسانسور توسط شرکتهای بازرسی تایید صلاحیت شده سازمان ملی استاندارد اخذ کنند.
به گفته موسوی، نصب آسانسور توسط شرکتهای آسانسور دارای پروانه طراحی و مونتاژ از سازمان صنعت، معدن و تجارت انجام میپذیرد و پس از آن بازرسی توسط شرکتهای بازرسی تایید صلاحیت شده سازمان ملی استاندارد انجام میشود. اعتباربخشی شرکتهای آسانسوری و صدور پروانه طراحی و مونتاژ در حیطه وظایف و اختیارات سازمان صنعت، معدن و تجارت است و از ابتدای امسال تاکنون 13 هزار تاییدیه ایمنی و عملکرد آسانسور صادر شده است.
وی میافزاید: شماره استاندارد ملی آسانسور 1-6303 است که دارای دو ویرایش است سال 81 و سال 93 که بر مبنای EN81-1 سالهای 1986 و 2009 تدوین شدهاند. ویرایش جدید استاندارد یعنی استاندارد شماره 1-6303 سال 93 برای ساختمانهای دارای پروانه ساخت بعد از یک مرداد 94 الزامی است و ساختمانهای قدیمیتر مشمول استاندارد 1-6303 سال 83 هستند. آخرین ویرایش استاندارد اروپایی آسانسور EN81-20 سال 2014 است که در مراحل پایانی تدوین است.
موسوی با اشاره به اهمیت حفاظت از ایمنی و سلامت شهروندان در استفاده از آسانسورها میافزاید: متاسفانه از وضع آسانسورهای نصب شده قبل از اجباری شدن استاندارد در سال 1382 اطلاع دقیقی در دست نیست. این اداره کل برای حفاظت از ایمنی شهروندان در قالب طرح «طاها» به بازرسیهای رایگان حدود چهار هزار دستگاه آسانسور اقدام کرده است که در بازرسیهای اولیه متاسفانه شاهد آمار عدم انطباق 99 درصدی بوده ایم و ضمن اعلام نواقص به همه دارندگان آسانسور با همکاری استانداری و قوه قضائیه در حال پیگیری رفع نواقص یا انجام اقدامات قانونی هستیم.
ایمنی آسانسورها
از دید سازمان آتشنشانی
در ساختمانهای بلند چاه آسانسور یکی از مهمترین راههای انتقال عمودی حریق به طبقات فوقانی است و در این راستا سازمان آتشنشانی در زمان تایید نقشههای معماری و نظارت بر ایمنی ساختمانهای بلند، توجه ویژهای در ایمنسازی آسانسورها از نظر موقعیت آسانسور و نحوه دور بندی آن دارد.
از طرف دیگر آسانسورهای ساختمانهای بلند، در زمان آتش سوزی باید به شکل خودکار به طبقه همکف انتقال و خارج از سرویس متوقف باشد و صرفا تحت هدایت فرماندهی آتشنشانی یا مسئولان ایمنی ساختمان مورد بهرهبرداری قرار گیرد.
بازنگری قوانین و آیین نامهها در جهت توسعه و تکمیل آن، استفاده از آسانسورهای هوشمند؛ بهبود کیفی تجهیزات ایمنی آسانسورها و انتقال اطلاعات آسانسورهای جدید به سازمان آتشنشانی از راهکارهایی است که سازمان آتشنشانی آن را ارائه کرده است.
چند توصیه مهم
برای استفاده از آسانسور
کارشناسان سازمانهای امدادرسان برای اجتناب از خطرات آسانسور رعایت برخی نکات ایمنی را به استفاده کنندگان توصیه میکنند.
به گفته این کارشناسان، بایستی از استفاده بیش از ظرفیت مجاز آسانسور خودداری شود. ضمن اینکه به مساوی بودن کف اتاقک آسانسور با سطح زمین توجه شود باید آسانسورهای حمل مسافر و بار جداگانه مورد استفاده قرار گیرند.
وسایل ارتباطی اتاقک مانند تلفن داخلی، آژیر و سیستم تهویه باید به طور دائم و بدون نقص فعال باشند. برای سرویس و نگهداری فقط به شرکتهای مجاز مراجعه شود و در ساختمانهای بزرگ مسئول تاسیسات به طور دائم و مقیم ناظر کارکرد آسانسورها باشند.
در صورت بروز حادثه با حفظ خونسردی و آرامش سریعا باید موضوع به نیروهای امدادی اطلاع داده شود.
رئیساتحادیه آسانسور کشور نیز به سرویس، نگهداری و خدمات پس از فروش آسانسور در کشور اشاره میکند و میگوید: باید استانداردهای دورهای آسانسور در کشور اجباری شوند که لازمه آن صدور گواهی مجدد استاندارد اجباری در فرآیندی یک تا دوساله است.
به گفته عباس ابریشمی، دلیل اینکه مسئولان سازمان ملی استاندارد 90 درصد آسانسورهای کشور را غیراستاندارد میدانند نیز اخذ نکردن این گواهیهای مجدد استاندارد اجباری از سوی افراد و سازمان هاست.
ابریشمی یادآور میشود: اکنون نزدیک به 700 هزار دستگاه آسانسور در سطح کشور فعال است که دست کم 450 هزار دستگاه آن حداقل برای یک بار بازدید شدهاند، اما تاکید میکنیم که گواهیهای استاندارد آنها پس از یک سال دیگر اعتبار ندارد و باید پس از بازدید مجدد، دوباره گواهی دریافت کنند.
وی اضافه میکند: بر اساس ضریب ایمنی تعریف شده در جهان، یک آسانسور باید بتواند 12 برابر وزن خود را تحمل کند که این ضریب در ایران نیز به همین میزان است و وجود دارد. مطابق ضرایب ایمنی موجود، سیم بکسل آسانسور نیز باید بتواند 12 برابر وزن بار وارده به کابین را تحمل کند.
رئیساتحادیه آسانسور کشور میافزاید: 90 درصد قطعات مورد استفاده در صنعت آسانسور در داخل تولید میشود و اکنون در تولید درهای اتوماتیک و کابین آسانسور مطابق استانداردهای روز اروپا هیچ مشکلی نداریم.
ابریشمی یادآور میشود: اکنون بیش از 50 هزار نفر در صنایع تولید قطعات، ساخت در کابین، طراحی و مونتاژ آسانسور در کشور فعالیت میکنند.
وی اضافه میکند: صنعت آسانسور در سالهای گذشته در زمینه نگارش استانداردهای مورد نیاز خود پیشگام شده و به همین دلیل صدمات آسانسوری تا حد زیادی کاهش یافته است.
نایب رئیس سندیکای آسانسور معتقد است: بیش از 90 درصد آنچه گاهی در اخبار و رسانهها تحت عنوان حوادث آسانسور بیان میشوند در حقیقت مربوط به آسانسورها نیست، بلکه به طور مثال مربوط به بالابرهای ساختمانی است که در بیشتر موارد استاندارد نیستند.
وی توضیح میدهد: مشکلات و سوانحی که گاهی در آسانسورها اتفاق میافتد نیز بیشتر دامنگیر کارگران و نصابان آسانسور است و خوشبختانه برای سرنشینان آسانسور در مقایسه با یک دهه گذشته این حوادث به کمتر از 10 درصد رسیده است.