پرسش:
از منظر آموزه‌های وحیانی عمده‌ترین شرایط، ویژگی‌ها و صفات مشترک مدیران و فرماندهان چیست؟
پاسخ:
با الهام از آموزه‌های وحیانی مهم‌ترین شرایط، ویژگی‌ها و صفات مشترک مدیران و فرماندهان که نقش کلیدی در کارآمدی نظام مدیریتی و موفقیت مجموعه‌های سازمانی دارد، به شرح زیر عنوان می‌گردد:
1- ایمان به هدف
قبل از هر چیز باید به این نکته توجه داشت که ما در چارچوب یک نظام مکتبی بحث می‌کنیم و طبعا «ایمان به هدف» در اینجا مفهوم ایمان به مکتب و مبانی مکتبی آن را دارد. یک مدیر و فرمانده مکتبی نه تنها نمی‌تواند در برابر آن مکتب بی‌تفاوت باشد، بلکه باید ایمان عمیقش به تعلیمات آن مکتب، انگیزه اصلی او را در انجام وظایفش تشکیل دهد. در اینجا مسئله از شکل سلسله مراتب و احساس مسئولیت در برابر مقام مافوق بیرون می‌آید و شکل «خودجوشی» را به خود می‌گیرد. قرآن کریم درباره پیامبر گرامی(ص) می‌فرماید: امن الرسول بما انزل الیه من ربه» پیامبر(ص) به آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده ایمان آورده است. (بقره- 258) ایمان رسول خدا(ص) به «ما انزل الله» در تمام تلاش‌ها و کوشش‌ها و زندگانیش آشکار بود.
2 و3- علم و قدرت
این دو ویژگی در قرآن کریم به صراحت آمده است و به عنوان دو ارزش مهم در مسئله گزینش فرمانده روی آن تاکید شده است. مدیر ناآگاه یا ناتوان تشکیلات و زیرمجموعه خود را به ورشکستگی و سقوط می‌کشاند و چنین فرماندهی در میدان نبرد نیز سرنوشتی جز شکست ندارد. امام صادق(ع) می‌فرماید: کسی که بدون بصیرت و آگاهی کاری را انجام می‌دهد، همانند کسی است که در بیراهه سیر می‌کند که هر قدر سریع‌تر می‌رود، از مقصد دورتر می‌شود.  (کافی، ج1، ص 43)
و در همین زمینه پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: هر کس از میان مسلمانان فرمانده و کارگزاری را برگزیند، در حالی که می‌داند دیگری نسبت به او اولویت دارد و به قرآن و سنت پیامبر(ص) آگاه‌تر است، خیانت به خدا و رسول او و جمیع مسلمانان کرده است. (سنن بیهقی، ج10، ص 11)
این حدیث هم ناظر به بعد مکتبی و تعهد و هم بعد تخصصی و کارآمدی است.
4- امانت و درستکاری
این شرط در معیارهای اسلامی به انضمام قدرت، برای همه کارکنان و کارمندان قید شده است و مدیر و فرمانده به حکم اینکه از رده‌های بالای کارکنان و کارمندان هستند، نه تنها نمی‌توانند از آن فرمان مستثنی باشند، بلکه باید هر دو را در حد اعلی دارا باشند. این معنا به صورت خاصی در سرگذشت حضرت موسی(ع) و شعیب(ع) در قرآن کریم مطرح شده است. امانت نیز منحصر به امین بودن در حفظ اموال نیست، هر پست و مقامی نیز مصداقی از مفهوم وسیع امانت است، یکی از یاران پیامبر گرامی(ص) خدمت آن حضرت عرض کرد: آیا یکی از پست‌های مهم را به من واگذار نمی‌کنی؟ پیامبر(ص) دست بر شانه او زد و فرمود: تو ضعیف هستی و این پست‌ها امانت است و امانت الهی سنگین است و روز قیامت مایه رسوایی و پشیمانی می‌گردد، مگر کسی که آن را به حق بگیرد، و وظیفه خود را درباره آن ادا کند.(صحیح مسلم، ج2، ص 124)
5- صداقت و راستی
با توجه به اینکه مهم‌ترین سرمایه یک مدیر و فرمانده در برنامه‌های اجرایی، همبستگی او با افراد زیردست، و اعتماد متقابل میان آنها است و این مهم جز با صداقت در گفتار و عمل مدیر و فرمانده به وجود نمی‌آید، بنابراین نقش کلیدی این موضوع در مدیریت آشکار می‌شود. گاه یک سخن یا عمل خالی از صداقت کافی است که میان مدیر و فرمانده و کسانی که تحت مدیریت و فرماندهی قرار دارند جدایی بیفکند. در آموزه‌های وحیانی به قدری روی دو مسئله صداقت و امانت تکیه و تاکید شده که درباره کمتر موضوعی دیده می‌شود و این به خاطر نقش حیاتی این دو ویژگی در زندگی اجتماعی بشر است.
پیامبر اکرم(ص) فرمود: (برای ارزیابی مردم) نگاه به زیادی نماز و روزه آنها و کثرت حج و نیکی کردن آنها به مردم، و سروصدای آنها در عبادات شبانه نکنید، ولی نگاه به راستگویی و امانتداری آنها کنید. (سفینهًْ‌البحار، ج1، ص 41)
ادامه دارد