فریده شریفی
سلامتی یکی از مهم‌ترین نعمت‌هایی است که خداوند متعال به بندگانش اعطا کرده است، از قدیم‌الایام می‌گفتند «عقل سالم در بدن سالم است» یا اینکه می‌گفتند «هیچ نعمتی بالاتر از سلامتی نیست.» به همین دلیل می‌توان به جرأت گفت که سلامتی بالاترین نعمت است و هیچ چیز جای آن را نمی‌گیرد.
در سال‌های اخیر، گسترش شهرنشینی، پیشرفت تکنولوژی و توسعه در کارکردهای زیستی، تغییرات زیادی در زندگی انسان‌ها به وجود آورده که مهم‌ترین بخش زندگی انسان یعنی سلامتی را تحت تأثیر قرار داده است.
تغییرات در عادات غذایی، الگوی مصرف، انرژی مصرفی، فعالیت‌های فیزیکی و... از جمله تغییراتی است که نحوه زندگی انسان را دگرگون ساخته اما این دگرگونی متأسفانه آسیب‌های جدی به سلامتی انسان‌ها وارد کرده است.
اگر در گذشته بیماری‌های عفونی و واگیردار عامل اصلی مرگ و میر به شمار می‌آمد اما در حال حاضر بیماری‌های غیرواگیر عامل مرگ و میر انسان‌ها شده است، بیماری‌هایی که حاصل شیوه زندگی غلط و کم‌تحرکی است. محققان دریافته‌اند که محدودیت در فعالیت‌های فیزیکی، عدم تحرک و زندگی نشسته و بی‌تحرک عامل 23 درصد از مرگ و میرهای امروزی است، افزایش قند خون، کلسترول، تری‌گلیسیرید و فشار خون بالا عامل اساسی بسیاری از بیماری‌ها و مرگ و میرها است.
در حالی که با تغییر شیوه زندگی، تغذیه مناسب و انجام ورزش و فعالیت‌های جسمانی می‌توان از انواع بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان، دیابت و... جلوگیری کرد.
دیابت چیست؟
دیابت یا همان بیماری قند که یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در جهان است یک نوع اختلال متابولیسمی و سوخت و سازی در بدن است که به واسطه آن توانایی تولید انسولین در بدن از بین می‌رود یا برعکس مقاومت در برابر انسولین در بدن ایجاد می‌شود و در نتیجه انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد نرمال و طبیعی از خود نشان دهد. انسولین یکی از مهم‌ترین هورمون‌های بدن به حساب می‌آید و اختلال در فعالیت آن می‌تواند باعث به وجود آمدن بیماری‌هایی از جمله بیماری‌های قلبی، عروقی، بیماری‌های عصبی، قطع عضو، کوری و... شود.
دکتر «فرهاد مشایخ‌بخشی» فوق‌تخصص غدد و متابولیسم در این‌باره می‌گوید: «دیابت شایع‌ترین بیماری متابولیک و معضل عدیده در نظام بهداشتی جهان می‌باشد. در حال حاضر 420 میلیون بیمار مبتلا به دیابت در دنیا وجود دارد که این آمار در کشور ما حدود 5 میلیون بیمار برآورد می‌شود و بر طبق پیش‌بینی‌های انجام شده تا سال 2040 میلادی آمار بیماران دیابتی به بیش از 640 میلیون نفر می‌رسد.»
محققان دریافته‌اند که در یک دوره 30 ساله تعداد بیمارانی که به دیابت مبتلا بوده‌اند چهار برابر شده است و در این دوره زمانی میزان دیابت کودکان نیز متأسفانه به سه برابر افزایش یافته است و این یعنی زنگ‌های خطر به صدا درآمده است.
به گفته دکتر مشایخ‌بخشی، سالیانه 600 میلیارد دلار یعنی حدود 12 درصد از سرانه ملی بهداشت جهانی صرف درمان بیماری دیابت و عوارض ناشی از آن از جمله بیماری‌های قلبی، عروقی، کلیوی، چشمی و آسیب پاها می‌شود، به همین دلیل این بیماری به غیر از هزینه‌هایی که دارد آسیب‌های جدی به سلامت جامعه وارد می‌کند و تحرک و فعالیت‌های سازنده انسان‌ها را هدف قرار می‌دهد.
انواع دیابت
بیماری دیابت یا قند خون که متأسفانه بسیاری را به خود مبتلا کرده است دارای دو نوع اصلی است، دیابت نوع یک که به آن «دیابت جوانان» نیز می‌گویند. زیرا 70 درصد از مبتلایان به این نوع دیابت در سن زیر 30 سالگی به این بیماری دچار می‌شوند البته در هر سنی امکان مبتلا به آن وجود دارد، بر طبق آمار حدود 5 الی 10 درصد از کل افراد دیابتی شامل دیابت نوع یک هستند و درمان این نوع دیابت از طریق تزریق انسولین است یعنی بیمار باید هر روز قند خون خود را آزمایش کند تا با افت شدید و کاهش ناگهانی قند خون مواجه نشود.
در این نوع دیابت سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های تولیدکننده انسولین در غده پانکراس بدن حمله و آنها را از بین می‌برند، برخی از پزشکان معتقدند این یک مشکل ژنتیکی است و برخی هم معتقدند که نوعی ویروس در پانکراس سبب تحریک و حمله به سیستم ایمنی بدن می‌شود.
در دیابت نوع دو که شایع‌ترین نوع دیابت است و معمولاً افراد بالای 40 سال که اضافه وزن دارند به آن مبتلا می‌شوند پانکراس می‌تواند بخشی از انسولین مورد نیاز را تولید کند و مانند دیابت نوع یک کاملاً از کار نمی‌افتد اما سلول‌های بدن واکنش مناسبی نشان نمی‌دهند و انسولین نمی‌تواند وظیفه خود را به درستی انجام دهد افزایش سن، چاقی، تغذیه ناصحیح، استعمال دخانیات، بی‌تحرکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد دیابت نوع دو است به نحوی که 80 درصد از افرادی که مبتلا به این نوع دیابت هستند دارای ازدیاد وزن می‌باشند.
علائم بیماری دیابت
دیابت نوع یک را در عرض چند روز یا چند هفته می‌توان تشخیص داد چون علائم آن بسیار آشکار و علنی هستند از جمله تکرر ادرار، چرا که بدن می‌خواهد از قند اضافی خون خلاص شود، احساس خستگی فراوان، احساس تشنگی فراوان، احساس گرسنگی، کاهش وزن، تاری دید، حالت تهوع، عفونت‌های پیاپی، زخم‌های پوستی و...
اما دیابت نوع دو به تدریج ایجاد می‌شود و علائم کمتری دارد و بسیاری از افراد ممکن است بیماری قند نوع دو را داشته باشند اما خود از آن بی‌خبر باشند زیرا به آهستگی ایجاد می‌شود و معمولاً توجه بیمار را به خود جلب نمی‌کند اما در این نوع بیماری هم علائمی از جمله، احساس سوزش و مور مور شدن دست‌ها و پاها تأخیر در التیام زخم‌ها، عفونت‌های ادراری و ناتوانی جنسی وجود دارد.
جوان 28 ساله‌ای که سال‌هاست با این بیماری دست و پنجه نرم می‌کند دراین‌باره می‌گوید: «یکی از مهمترین علائمی که من به بیماری دیابت خود پی بردم کاهش وزن غیرعادی، احساس تشنگی و گرسنگی زیاد بود چرا که غذای زیادی می‌خوردم و آب زیادی هم می‌نوشیدم اما همیشه احساس تشنگی و گرسنگی داشتم و مرتب وزنم کم می‌شد به همین دلیل به پزشک مراجعه کردم و پس از آزمایشات فراوان متوجه شدم که به بیماری دیابت نوع یک مبتلا هستم و باید درمان کنم.»
وی اضافه می‌کند: «هر چند که این بیماری در خانواده من ارثی است و از قبل نسبت به آن آشنایی داشتم اما پس از درمان پزشکی و مصرف انسولین، تصمیم گرفتم شیوه زندگی خود را تغییر دهم و با تغذیه مناسب، ورزش کردن و مصرف میوه و سبزیجات تازه و دوری از هرگونه فست‌فودها و غذاهای آماده، درمان خود را کامل کنم.»
این جوان که بیماری دیابت خود را کنترل کرده و در درمان آن موفق بوده به جوانان هم‌سن و سال خود توصیه می‌کند که از خوردن مواد قندی، شیرینی، مواد نشاسته‌ای و کربوهیدرات‌هایی که موجب افزایش قندخون می‌شوند جدا پرهیز کنند و به جای آن به مصرف میوه‌ها، سبزیجات تازه و طبیعی و غذاهای سالم و کم‌چربی روی بیاورند و فعالیت‌های جسمانی خود را افزایش دهند، حتی اگر زمان زیادی برای حرکات ورزشی ندارند از پیاده‌روی دریغ نکنند چرا که پیاده‌روی بهترین ورزش است و در عین حال اینکه راحت، ارزان و لذت‌بخش است نیاز بدن به تحرک و فعالیت را تأمین می‌کند و سلامتی را به همراه می‌آورد. کافی است یک کفش راحت و مناسب و جوراب راحت بپوشند و هفته‌ای 3 یا 4 بار پیاده‌روی کنند تا دچار اضافه وزن و چاقی نشوند.
یک مسئول آزمایشگاه دراین‌باره می‌گوید: «برای تشخیص  بیماری دیابت یا قند خون، بیمار باید ناشتا باشد و چنانچه میزان قند او کمتر از 105 میلی گرم در هر 100 سی‌سی خون یا دی‌ال باشد فرد سالم است و اگر این میزان بین 105-126 میلی‌گرم در دی‌ال باشد حالتی است که به آن اختلال در متابولیسم قند و هورمون انسولین می‌گوییم و در چنین حالتی فرد در آستانه ابتلا به بیماری دیابت است.» وی اضافه می‌کند: «اگر میزان قند خون فردی بالای 126 میلی‌گرم در دی‌ال باشد آن فرد مبتلا به دیابت است اما ما برای اطمینان از نتیجه آزمایش از فرد بیمار می‌خواهیم که این آزمایش را یک بار دیگر تکرار کند تا نتیجه قطعی حاصل شود و بیمار به درمان خویش اقدام نماید.
به گفته این مسئول آزمایشگاه، در دیابت نوع یک، بیمار با علائمی آشکار به آزمایشگاه می‌آید و با انجام آزمایش بیماری دیابت او به سرعت مشخص می‌شود اما در دیابت نوع دو چون بیمار معمولا علائم آشکار و علنی ندارد و چه بسا ممکن است از بیماری خود هم اطلاع نداشته باشد ما نیاز به غربالگری و انجام آزمایشات متعدد داریم تا بتوانیم بیماری قند او را تشخیص دهیم. وی همچنین می‌گوید: «بیماری دیابت نوع یک بسیار خطرآفرین است و اگر به موقع پیشگیری و درمان نشود ممکن است به عوارضی همچون سکته قلبی، قطع عضو، کوری، ناشنوایی و... منجر شود اما خطر بیماری دیابت نوع دو نیز از نوع یک کمتر نیست چرا که علائم آن آرام، آرام در طول زمان ایجاد می‌شود و بیمار فکر می‌کند، اینها تطابق‌های مختلف بدنش با شرایط مختلف زمانی است. بنابراین دیرتر به فکر درمان خود می‌افتد و در چنین حالتی ممکن است عوارض قلبی، عروقی، سکته، کوری و... زودتر به سراغ این بیماران بیاید!»