فریده شریفی
بارها این جمله را شنیده‌ایم که این کالا نشانه استاندارد دارد و خرید آن و استفاده از آن هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند... یا مثلا فلان وسیله استاندارد نبوده و مشکلات زیادی ایجاد کرده است.
استاندارد فقط مربوط به مواد غذایی نیست و شامل همه وسایل و کالاها می‌شود و از حساسیت خاصی برخوردار است چرا که اگر کالایی مانند بخاری یا اجاق گاز استاندارد نباشد ممکن است فاجعه‌ای به‌بار آورد. همین مسئله لزوم استاندارد بودن کالا را به اثبات می‌رساند، حالا مواد غذایی که جای خود دارد و سلامتی انسان‌ها و زندگی و حیات آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد...
استاندارد یعنی کالای مورد نیاز خود را با خیال راحت خریداری کنیم و بدانیم که خطری ما را تهدید نمی‌کند، کالایی که نشانه استاندارد دارد یعنی با کیفیت عالی تهیه شده است و تولیدکننده در تولید آن بیشترین تلاش را به عمل آورده تا رضایت خریدار جلب شود،‌ اما بهتر است با تعریف استاندارد آشنا شویم.
اطمینان به بی‌خطری کالا
استاندارد در لغت به معنی نظم، قاعده و قانون است اما در مفهوم دقیق‌تر و علمی‌تر به نظمی مبتنی بر نتایج ثابت علوم، فنون و تجارب بشری گفته می‌شود که به صورت قواعد، مقررات و نظام‌هایی علمی و معتبر برای بهبود کیفیت کالاها و خدمات تعیین و تنظیم می‌شود و ایمنی، آسایش و مرغوبیت برای انسان‌ها به ارمغان می‌آورد.
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران که مسئولیت قانونی تهیه و تدوین استانداردهای ملی را به عهده دارد استاندارد را اینگونه تعریف می‌کند: «تعیین و تدوین ویژگی‌های لازم در تولید یک فرآورده و انجام یک خدمت.»
«تارا تجلی‌پور» کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان درباره مفهوم استاندارد و سابقه آن در ایران می‌گوید: «استاندارد با زبانی ساده یعنی خرید کالایی که مطمئن باشیم خطری ایجاد نمی‌کند و با خیال راحت از آن استفاده کنیم.»
وی اضافه می‌کند: «استاندارد فقط مربوط به مواد غذایی یا کالاهای صنعتی نمی‌شود بلکه بسیاری از خدمات را نیز شامل می‌شود و نشانه مرغوبیت کالاست، در واقع اجناس یا خدماتی که نشان استاندارد ندارند برای استفاده و خرید به هیچ وجه مناسب نیستند.»
به گفته این کارشناس در بیشتر کشورها سازمانی وجود دارد که بر کیفیت کالاها نظارت می‌کند که به نام سازمان استاندارد معروف است و در ایران نیز موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران وظیفه تهیه استاندارد و کنترل کیفیت کالاها و خدمات گوناگون را برعهده دارد و برای کالاهایی که از کیفیت و مرغوبیت بالا برخوردارند آرم استاندارد صادر می‌کند.
وی همچنین می‌گوید: «از آنجا که دنیا هر روز در حال پیشرفت و تغییر است و تکنولوژی تولید کالا و خدمات روز به روز پیشرفته‌تر می‌شود به همین دلیل استانداردها باید در فواصل زمانی معین مورد تغییر و بازنگری قرار گیرند که معمولا این فاصله زمانی برای اکثر کشورها پنج سال است.»
از آقایی که خود را «اشراقی» معرفی می‌کند و مشغول خرید از فروشگاه شهروند میدان آرژانتین است درباره استاندارد سوال می‌کنم، وی در پاسخ می‌گوید: «استاندارد یعنی نشانه و علامتی که از سالم بودن یک کالا خبر می‌دهد. مثلا وقتی روی یک کالای خوراکی علامت استاندارد وجود داشته باشد با خیال راحت می‌توانیم آن کالا را خریداری و استفاده کنیم و نگران آلوده بودن، فاسد بودن و کیفیت پایین آن نباشیم.»
وی اضافه می‌کند: «در اجرای استاندارد شدن کالاها و اصطلاحا استانداردسازی باید همه افراد جامعه مشارکت کنند و از خرید کالاهایی که علامت استاندارد ندارند جدا خودداری کنند چرا که این نوع کالاها سلامت عمومی جامعه را به خطر می‌اندازند و مشکلات زیادی ایجاد می‌کنند بنابراین هم موسسه استاندارد و هم مردم باید تلاش کنند تا با یاری یکدیگر کالای باکیفیت در فروشگاه‌ها عرضه شود و کالاهای نامرغوب و بدون کیفیت از چرخه تولید خارج شود.»
استاندارد را جدی بگیریم
امروزه با توجه به گستردگی کالا و خدمات استاندارد را باید جدی بگیریم و مراقب باشیم کالایی که از استاندارد خارج است یا علامت استاندارد ندارد مصرف نکنیم.
اندیشه تشکیل سازمان بین‌المللی استاندارد در 14 اکتبر 1946 بین روسای 25 کشور در لندن شکل گرفت که این امر با استقبال بسیاری از کشورها مواجه شد و از سال 1970 نیز روز جهانی استاندارد تعیین و نامگذاری شد که این روز مصادف با 22 مهر در ایران است. استانداردهایی که در یک کشور وضع می‌شود استانداردهای ملی نامیده می‌شود و تمامی موسسه‌های استاندارد کشورها عضو سازمان جهانی استاندارد هستند که مقر آن در ژنو است و این سازمان با همکاری موسسات استاندارد ملی، استانداردهای بین‌المللی تهیه می‌کند.
در ایران نیز برای اولین‌بار با تصویب قانون اوزان و مقیاس‌ها در سال 1304 شمسی، تشکیلات سازمانی که بعدها به موسسه مستقل استاندارد و تحقیقات صنعتی تغییر شکل داد پایه‌ریزی شد.
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران وظیفه تدوین استاندارد ملی در بخش‌های کشاورزی، صنعت، معدن، ارتباطات، مواد غذایی و... را برعهده دارد. این موسسه جهت حصول اطمینان از رعایت اصول استاندارد در فرآیندهای تولید کالا در کشور، حداقل یک بار در ماه از خط تولید کارخانه‌ها نمونه‌برداری می‌کند و در صورت لزوم، کالاهایی را به عنوان نمونه از بازار خریداری و آزمایش می‌کند تا میزان تطابق آنها را با استاندارد تعیین شده بررسی نماید.
موسسه استاندارد در صورت کشف کالاهای غیراستاندارد آنها را از مراکز تولید، توزیع و فروش جمع‌آوری و از ارائه این گونه کالاها به بازار جلوگیری به عمل می‌آورد. سپس کارشناسان موسسه استاندارد بعد از بررسی کالاهای غیراستاندارد، قابلیت اصلاح یا استفاده از آنها را به عنوان ماده اولیه مشخص می‌کند.
اگر مسئولان واحدهای تولیدی یا خدماتی و محل‌های عرضه کالا از بازرسی کارشناسان موسسه استاندارد جلوگیری به عمل آورند، به مجازاتی که در قانون پیش‌بینی شده است محکوم می‌شوند.
تارا تجلی‌پور کارشناس مسائل اقتصادی در این باره می‌گوید: «مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بر طبق تصویب شورای عالی استاندارد از دو نوع استاندارد برای کنترل کالاها و اقلام استفاده می‌کند، استاندارد اجباری که براساس آن اجرای استاندارد کالا برای حفظ ایمنی و سلامت عمومی جامعه ضروری است که معمولا این کالاها شامل مواد خوراکی و کالاهایی می‌شود که مستقیما با سلامت انسان‌ها در ارتباط است، به همین دلیل نظارت مستمر بر اجرای صحیح استاندارد این کالاها از وظایف مهم مؤسسه است و استاندارد دیگر، استاندارد تشویقی و ترغیبی است که در این روند، تولیدکنندگان برای استاندارد کردن کالا و یا خدمات خود مورد حمایت مؤسسه استاندارد قرار می‌گیرند و از هر نوع تسهیلات و کمکی برخوردار می‌شوند تا نهایت تلاش خود را برای بهبود کیفیت کالا بعمل آورند و کالای مطلوب و مرغوب را در اختیار مشتریان قرار دهند.»
وی همچنین می‌گوید: «گواهینامه ایزو 9000 یک گواهینامه بین‌المللی است که نشان‌دهنده مرغوبیت و کیفیت بالای اجناس است و اگر تولیدکننده‌ای نهایت تلاش خود را برای بهبود کیفیت کالای خود به‌کار برد این گواهینامه را دریافت می‌کند.
برخی چنین تصور می‌کنند که استاندار فقط برای حفظ منافع مصرف‌کننده است اما به جرأت می‌توان گفت که سود حاصل از رعایت استاندارد برای تولیدکنندگان بیش از مصرف‌کنندگان است. با اجرای قوانین و مقررات استاندارد، هزینه‌های انبارداری و ساخت ابزار و ماشین‌آلات کاهش می‌یابد، فرآیند تولید منظم می‌شود، عملکرد کارخانه‌ها به صورت متعادل تنظیم می‌گردد و رضایت مصرف‌کنندگان نیز تأمین می‌گردد.
نقش استاندارد در کیفیت زندگی
استاندار کالاها موجب ایجاد اطمینان در مصرف‌کنندگان، ایمنی مواد غذایی و سلامت زنجیره غذایی و همچنین افزایش رشد اقتصادی یک کشور خواهد شد. با استفاده از استاندارد تولیدکنندگان می‌توانند محصولات و خدمات خود را در حد قابل قبول تولید و ارائه نمایند. با استاندارد رقابت تولیدکنندگان بیشتر می‌شود و هر کدام تلاش می‌کنند در عرصه تولید کالای باکیفیت گوی سبقت را از دیگران بربایند و خود را در سطح داخلی و حتی سطح بین‌المللی مطرح سازند. استاندارد در تمام سطوح زندگی انسان، در کیفیت هوا، آب، خاک، محیط‌زیست و... تأثیر دارند و می‌توانند کیفیت زندگی را تعیین کنند.
یک فروشنده مواد غذایی و بهداشتی در این زمینه می‌گوید: «هنگامی که مشتریان وارد مغازه من می‌شوند به سراغ کالاهایی می‌روند که علامت استاندارد داشته باشد و پس از آن با اطمینان خاطر خرید می‌کنند به همین دلیل من در انتخاب اجناس مغازه نهایت تلاش خود را بکار می‌برم که کالاهای استاندارد تهیه کنم و رضایت مشتریان خود را جلب نمایم.»
وی اضافه می‌کند: «برخی از مغازه‌داران از اینکه مشتریانشان کم شده گلایه دارند و گرانی اجناس را بهانه می‌کنند اما مسئله اساسی گرانی اجناس نیست، عوامل دیگر هم دخیل هستند که مهم‌ترین آنها مسئله استاندارد بودن اجناس است، مشتریان به دنبال کالاهای باکیفیت و مرغوب هستند و حتی حاضرند اجناس باکیفیت را به قیمت بالاتر بخرند چرا که اطمینان خاطر دارند جنسی که تهیه می‌کنند مطمئن و سالم است و خطری آنها را تهدید نمی‌کند. مسئله دیگر هم اخلاق و رفتار و خوش‌رویی مغازه‌داران است که باید با روی گشاده و اخلاق نیکو با مشتریان برخورد نمایند.»
به گفته این فروشنده مجموعه این عوامل مغازه‌ها را پر از مشتری می‌کند و فروش را به حداکثر می‌رساند.
«نیره پیروزبخت» رئیس سازمان ملی استاندارد ایران در این باره می‌گوید: «تولیدکنندگان کالا باید دو موضوع را مورد توجه قرار دهند یکی بحث کیفیت و دیگری بحث رقابت سالم و ورود به بازار رقابتی داخلی و خارجی است. تولیدکنندگان باید همیشه خودشان را در این حالت ببینند که اگر من کیفیت را رعایت نکنم، رقیب من در بازار داخلی و خارجی، بازار را از دست من می‌گیرد.»
وی اضافه می‌کند: «سازمان استاندارد موضوع استانداردسازی کالاها را بعنوان یک اولویت قرار داده و کیفیت و کمیت کالاها را نیز مدنظر قرار داده است. وقتی سازمان استاندارد کیفیت یک کالا را مورد تایید قرار می‌دهد، مردم می‌توانند با خیال راحت از آن کالا استفاده کنند، از طرفی تولیدکنندگان داخلی نیز باید استانداردهای لازم را ارتقا داده و کیفیت محصولات خود را بالاتر ببرند تا علاوه بر عرضه محصولات خود در بازار داخلی، رقبای خارجی را از دایره رقابت خارج کنند.»
استاندارد پایه‌های علمی و فنی معتبری در جهت کمک به تدوین قوانین مربوط به بهداشت، سلامتی، ایمنی و محیط زیست را فراهم نموده و همچنین زمینه رشد اقتصادی را مهیا می‌سازند.
اگر انسان بخواهد سالم زندگی کند به بهداشت، سلامتی و ایمنی نیاز دارد و استاندارد راهی است که با ارتقاء کیفیت کالاها به انسان‌ها برای داشتن یک زندگی خوب کمک می‌کند.