سید محمد مشکوهًْ الممالک
اشاره:
یکی از رسته های ارتش که با وجود کار حساس و پرزحمت و خطرناک، کمتر از آن یاد می شود، پاکسازی مین است. در یکی از روزهای اسفند سال گذشته بود که به منطقه صفر مرزی زاویه کوشک و به سمت طلائیه رهسپار شدیم. کوشک از قدیم یادآور فداکاری‌های مردانی بود که در شرایط سخت با امکانات اولیه طی سال‌های جنگ تحمیلی جانانه از خاک میهن دفاع کردند و هنوز هم این جهاد و فداکاری ادامه دارد. چرا که این منطقه از آلوده‌ترین نقاط عملیاتی به مین، موانع خورشیدی و گلوله‌های عمل نکرده است. اما مردان نیروی زمینی ارتش جان خود را در طبق اخلاص قرار داده اند و نه تنها به پاکسازی و مین‌روبی مشغول شده‌اند بلکه با حضور خود در مرز جنوب غرب کشور امنیت منطقه را برای انجام فعالیت‌های مهندسی شرکت نفت و کشاورزی فراهم کرده اند. در حال حاضر گردان 111پیاده، تیپ 192 زرهی شهيد سرلشکر مدنی اهواز، حفظ و حراست از مرزهای این منطقه از کوشک را برعهده دارد. فرمان اسعدی رئیس کمیته پاکسازی خوزستان را در منطقه تحت پاکسازی کوشک دیدیم و گفت‌وگویی دوستانه انجام دادیم.

مأموریت شما در زمینه مین زدایی چگونه صورت می گیرد و اساساً به چه چیزی مین گفته می شود؟
مأموریت ما پاک سازی میادین مین آلوده به مواد منفجره اعم از مین، گلوله های عمل نکرده راکت و بمب است. ما میدان مین را با گلوله‌های عمل نکرده که زمین های آلوده هست تفکیک و به صورت جدا از هم پاک‌سازی می‌کنیم. مین؛ مقدار مواد منفجره‌ای است که در داخل یک جعبه قرار می گیرد و به وسیله یک مدار آتش مجهز می شود و با تحریک این مدار آتش که از چاشنی به ماسوره ختم می‌شود، باعث انفجار و از بین رفتن نفرات می شود. می توان گفت، مین یک سرباز خفته دشمن است که زیر خاک پنهان است و هر آن منتظر است که جان یک نفر را بگیرد.
در این عملیات ها تا کنون چند نفر شهید شده اند؟
مهندسی نیروی زمینی نزاجا تعداد 170 شهید و 750 جانباز تقدیم کرده است. در حال حاضر کمیته پاک سازی خوزستان در منطقه کوشک طلائیه مشغول پاک سازی میادین مین است.
 پاکسازی میادین مین چه مقدماتی دارد و در چه زمانی یک منطقه بدون مین اعلام می شود؟
پاک سازی میادین مین بعد از مشخص شدن تراکم میدان مین و آرایش آن و شناسایی فنی و ساخت معابر فنی، صورت می گیرد. میدان مینی که مشاهده می کنید،  از یک نوار والمرا، یک نوار تی ام 46 روسی، یک نوار گوجه ای وی اس 50 و یک نوار پی تی آ سه است که ما این نوارها را شناسایی می کنیم و هر گاه با مین یاب ماینکس مین یابی کردیم و مین یاب هشدار نداد، می‌گوییم دیگر در این منطقه مین وجود ندارد.
تا الان چه تعداد مین در این منطقه خنثی شده است و چه تعداد به طور تقریبی باقی مانده است؟
قرارگاه از زمان جنگ تاکنون دو میلیون و 475 هکتار میدان مین و مناطق آلوده به گلوله های عمل نکرده را پاکسازی کرده است و حدود پنج میلیون و 230 هزار مین جمع‌آوری و تخریب شده و در حدود شش میلیون و 230 هزار گلوله‌های عمل نکرده و راکت جمع آوری و تخریب شده است.
افرادی که اینجا مشغول هستند چه کسانی هستند؟
نفراتی که در اینجا کارهای تخریب و جمع‌آوری میدان مین را انجام می‌دهند از گروه ۴۲۲ مهندسی اهواز و گروه ۴۱۱ مهندسی بروجرد هستند که همگی جمع و مأمور شدند تحت فرماندهی پاکسازی نزاجا و به هدایت معاونت عملیات نزاجا این عملیات را انجام دهند. سربازها و کادری هایی که در اینجا کار می کنند همه برای گروه مهندسی ۴۲۲ اهواز و مهندسی ۴۱۱ بروجرد هستند.
ظاهراً تخریب در دو مرحله دستی و مکانیزه انجام می شود. درست است؟
بله. در دو مرحله پاکسازی انجام می دهیم که یک مرحله پاکسازی دستی و یک مرحله پاکسازی مکانیزه است. مرحله پاکسازی دستی بعد از شناسایی فنی و معابر و بعد از این که تراکم و ترکیب میدان مین و آرایش ردیف ها مشخص شد با معبر زنی و معبر فنی که زده می شود به وسیله دستگاه مین یاب ماینکس که تا عمق ۳۰ سانتی را مشخص می‌کند، شروع به جمع آوری مین می کنیم. بعد از این که کار دستی تمام شد و پاکسازی به وسیله دستگاه ماینکس انجام شد، ما شروع به جمع‌آوری به طریق خط دشت‌بان می کنیم. یعنی نفرات سربازی و کادری ها و کد های ۱۲۱ تخریب چی به خط دشت بان باز می شوند و در میدان مین بازنگری و شروع به جمع آوری مین های جا مانده می کنند که بعد از عملیات دستی انجام می شود.
پاکسازی مکانیزه، توسط پیمانکار شخصی که قرارگاه نزاجا اینها را مشخص می کند انجام می دهد و دستگاه های بلدوزر در پنج مرحله، کوبش مکانیزه ، کوبش تار، کوبش پود، شخم تار و شخم پود، انجام می‌دهند و عمق بیشتر از ۳۰ سانت را که مین ها زیر زمین مانده به وسیله شخم زدن خارج می شوند. سپس منطقه شخم زده شده به وسیله بلدوزر بازنگری می شود و مین ها را جمع آوری و در منطقه مناسب جمع آوری می‌کنند.
ما در بحث مین به خودکفایی رسیده‌ایم یا خیر؟ اگر به خودکفایی رسیده ایم در چه بخش‌هایی بوده؟ در تجهیزات یا در ساختار بوده است؟
ما در این عرصه به خودکفایی کامل رسیده ایم و از نیروهای خارجی استفاده نمی کنیم. تمام نفرات ما در مرکز مهندسی بروجرد نزاجا آموزش می بینند.
نیروی زمینی معتقد است که در عمق ۶ متری زمین در حال مین روبی است. آیا صحت دارد؟
ما در عمق ۳۰ سانتی که مین ها جمع آوری می شود؛ دستگاه‌های دیگری داریم به نام فرکس که تا عمق ۶ متری را هم نشان می‌دهد که بعد از این که این پاکسازی دستی و شخم و کوبش انجام شد، با دستگاه‌های فرکس و دستگاه دیتا کارهای پاکسازی عمیق را انجام می‌دهیم که تا ۶ متر را هم پاکسازی می کنیم ما زمین هایی داریم که رملی است و در عمق ۶ متر هم مین در آنجا بوده و پیدا کرده ایم که اینها به وسیله دستگاه فرکس مشخص می شود و به وسیله دستگاه بیل مکانیکی حفاری و مین‌ها خارج می شود.
خسارات و تلفات چه مقدار و از چه ناحیه ای و چقدر است و آیا برای درمان آن می توان کاری انجام داد؟
خدا را شکر که ما تلفات آنچنانی نداشته ایم. با توجه به تجربیات نفراتمان که از زمان جنگ تا حالا دارند و سربازان که با تجربیات کادر و درجه دارها آشنا می شوند و با آنها کار می کنند و با توجه به نظارت مستقیم مرکز مین زدایی کشوری ما به عنوان پیمانکار مرکز مین زدایی در اینجا هستیم و کار انجام می دهیم و در لحظه به لحظه کار ما را نظارت می کنند و با توجه به تجربیات مرکز مین زدایی و ناظران محترمی که اینجا هستند، تلفات آنچنانی نداشته ایم.
پاکسازی را از چه زمانی در این منطقه شروع کرده اید؟
قرارگاه پاکسازی نزاجا که از سال ۸۹ تا الان تشکیل شده است با سه قرارگاه کمیته پاکسازی خوزستان، کمیته پاکسازی ایلام و کمیته پاکسازی کرمانشاه ماموریت خود را انجام می‌دهد و نفرات ما هم از سال ۶۸ به بعد که مناطق آلوده بوده که پیوسته یا ناپیوسته از گشت های داخل یگان ها دارند این کار را انجام می دهند. پاکسازی بعد ازجنگ است و یگان های مهندسی این کار را انجام می دهند. از سال ۸۹ قرارگاه پاکسازی نزاجا تشکیل شده ، قبلا هم یگان های گردان مهندسی نزاجا تحت فرماندهی و رهبری معاونت عملیات نزاجا این عملیات را انجام داده اند. یعنی از پایان جنگ تا به حال گردان های مهندسی نزاجا تحت فرماندهی و رهبری معاونت نزاجا این عملیات را ادامه می‌دهند. سال ۸۹ قرارگاه پاکسازی نزاجا تشکیل شد و مرکز مین‌زدایی، وزارت  دفاع بانی این کار بود و  پیمانکار قرار گاه پاکسازی نزاجا با حمایت مرکز مین زدایی کشوری این کار را انجام دادیم.
افرادی که در عملیات مین زدایی کار می کنند چه نوع پوشش و تجهیزاتی را برای خود استفاده می کنند؟
تجهیزات ما جلیقه ضد ترکش و ایزور است که جلوی صورت قرار می گیرد تا چیزهایی که از زمین بلند می شود، به صورت اصابت نکند و پوتین ضد مین است.
درباره آداب ورود به میدان مین بفرمایید.
قبل از این که ما وارد میدان شویم  افراد داخل یگان نماز صبح را می‌خوانند و از زیر قرآن رد می شوند و حرکت از یگان تا محل میدان مین شروع می شود، فرمانده صحبت هایی در داخل میدان می کند و با یک صلوات شروع می کنند.
با توجه به این که شاید برنگردند این بحث وضو و ... هر روز انجام می‌شود؟
با توجه به رشادتها و جانفشانی های کدهای ۱۲۱ و تخریب چی ها، نفرات ما این را پذیرفته‌اند که امکان دارد همان روز که به میدان می‌روند، یا مجروح شوند و یا شهید و این خطراتی است که در این راه وجود دارد. ولی با توجه به تجربیات نفرات ما چندین سال است که خوشبختانه تلفات آنچنانی نداشته ایم.
آیا نفرات از نظر روحی  نترس شده اند یا‌ می‌ترسند؟
از نظر روحی بسیار عالی هستند. بسیار توانمند و آموزش دیده هستند و فرمانده گروهان که ما برای کار گذاشته ایم همه با تجربه هستند و اجازه نمی دهیم که بی روحیه باشند. علاوه بر آموزش ها و امکانات و تجربیات موجود، ایمان قلبی هم به کمک آن ها می آید. همچنین این هدف که زمین ها پس از مین یابی برای کشاورزی در اختیار هموطنان قرار می‌گیرد هم انگیزه بزرگی برای رفتن به دل خطر است.
سربازها هم می توانند وارد شوند، یا باید دوره ببینند؟
سربازهایی که ما داریم، سربازهای عادی نیستند. اینها سربازانی هستند که مرکز آموزش، آنها را به مرکز بروجرد می دهد و یا فوق دیپلم هستند یا لیسانس و همگی در مرکز مهندسی نزاجا آموزش های سه‌ماهه و دوره مهندسی کد ۱۲۱ مین تخریب می بینند که به عنوان کمک تخریب چی در اینجا کار کنند.
کار تخریب شرایط خاصی دارد؛ این افراد براساس چه ملاک‌هایی پذیرفته شوند؟
بعد از این دوره آموزش، رسته مورد علاقه خود را انتخاب می کنند. آن ها با توجه به سواد و علاقه  انتخاب می کنند و نیروی انسانی نزاجا نفرات را بررسی می کنند و وارد عملیات می‌شوند.
در بحث مین روبی، تلخ ترین خاطره ای که جناب سرهنگ فرمان اسعدی داشته چه بوده است؟
بنده خاطره تلخ نداشتم. این کارها همه انجام وظیفه است، انگیزه‌ای که نفرات دارند خودش روحیه است. نفراتی که الان اینجا هستند، آماده‌اند که برای همه چیز جانشان را کف دستش گذاشته و با رشادت‌ها و فداکاری ها کار را انجام دهند. ما اصلا خاطره تلخ نداریم، همه خوبی و خوشی و خندیدن است.
و شیرین ترین؟
ما هر چه مین جمع کنیم خوشحال تر می‌شویم. چون می دانیم که مین، یک سرباز خفته دشمن است که زیر زمین پنهان شده و منتظر است که جان کسی را بگیرد و ما  با جمع آوری هر مین، جان یک نفر را نجات داده ایم. هر چه ما مین بیشتری جمع آوری کنیم روحیه ما بیشتر می شود.