نـماز و استـقامـت
یکی از اصطلاحات قرآنی، اقامه نماز است.(بقره، آیه 3؛ مائده، آیه 55؛ نمل، آیه 3) اقامه از ریشه «قوم» و «قیام» است. در کاربردهای قرآنی این واژه برای بیان حالات سهگانه زیر به کار رفته است:
1. قیام در برابر قعود؛ یعنی ایستادن در برابر نشستن(آل عمران، آیه 191؛ نساء، آیه 103)؛
2. قیام در برابر سجده(فرقان، آیه 64)؛
3. قیام در برابر تسلیم؛ یعنی ایستادگی و مقاومت.(حدید، آیه 25).
مراد از اقامه نماز، به معنای ایستادنی است که موجب مقاومت و ایستادگی باشد؛ زیرا انسان ایستاده است که میتواند دشمن را دفع کند و در این حالت بیشترین نیرو و توان را میتواند وارد سازد و دفع تعرض کند.
خدا میفرماید: وَأَقِمِ الصَّلَاهًَْ إِنَّ الصَّلَاهًَْ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ؛ و نماز را برپا دار که نماز از کار زشت و ناپسند باز مى دارد.(عنکبوت، آیه 45) از این آیه میتوان این استنباط را داشت که نماز میتواند مانع از فحشاء و منکر باشد، که قابلیت ایستادگی در برابر منکرات و فحشاء را داشته باشد. این زمانی است که نماز تنها به عنوان ذکر گفته نشود، بلکه «اقامه» شود تا موجب حالت ایستادگی در نمازگزار شود. در این زمان است که نمازگزار میتواند در برابر فشارهای فحشاء و منکرات مقاومت و ایستادگی داشته باشد.
اصولا اصل دین برای «اقامه» عدالت از سوی تودههای مردم آمده است: لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ.(حدید، آیه 25) و این زمانی رخ میدهد که مردم در برابر فشار ظالمین ایستادگی و مقاومت داشته باشند.
البته مومنان میبایست در سطح عالیتر از ایستادگی و استقامت قرار گیرند که از آن به عنوان «قوامین بالقسط»(مائده، آیه 8) یاد شده است.
در اسلام برخی از امور مظاهر «قیام» (ایستادگی) هستند؛ زیرا اجتماع بشری با امور اعتقادی چون کعبه(مائده، آیه 97) و امور اقتصادی (نساء، آیه 5) قوام مییابد و اگر این دو عنصر نباشد، اجتماع حقیقی شکل نمیگیرد. در حقیقت ابعاد فرهنگی و اقتصادی است که تامین کننده و مقوم اصلی اجتماعات بشری است. پس لازم است تا اینها اقامه شوند و مقاومت و ایستادگی در آنها نمودار شود، زیرا ستونهای اصلی اجتماع را تشکیل میدهند. نماز نیز با چنین اقامهای است که میتواند اصول ارزشی و اخلاقی را تضمین کند و از هنجارها صیانت و در برابر نابهنجارها مقاومت کند و مانع آن شود.
*علی نظری