واژه اربعين از اصطلاحاتي است که در متون ديني، حديثي و تاريخي کاربرد زيادي دارد. آثار چهل روز اخلاص، حفظ چهل حديث، دعاي چهل نفر، قرائت دعاي عهد در چهل صبح، گريه چهل روز زمين، آسمان و فرشتگان بر امام حسين، استحباب زيارت اربعين و... از جمله مواردي است که جايگاه اين عدد را در معارف اسلامي بيان مي‌دارد.
اربعين سالار شهيدان
بايد ديد در کهن ترين متون مذهبي ما، از «اربعين » چگونه ياد شده است . به عبارت ديگر دليل بزرگداشت اربعين امام حسين (ع) چيست ؟
مهم ترين نکته درباره اربعين ، روايت امام حسن عسکري(ع) است که فرموده است: نشانه هاي مومن پنج چيز است : 1.خواندن پنجاه و يک رکعت نماز(17 رکعت نماز واجب + 11 نماز شب + 23نافله ) 2. زيارت اربعين 3. انگشتري در دست راست 4.وجود آثار سجده بر پيشاني 5. بلند خواندن «بسم الله»در نماز.
اين حديث تنها مدرک معتبري است که جداي از خود زيارت اربعين که در منابع دعايي آمده ، به اربعين امام حسين (عليه‌السلام) و بزرگداشت آن روز تصريح کرده است .
اما اينکه منشأ اربعين چيست ، بايد گفت ، در منابع به اين روز، به دو اعتبار نگريسته شده است :
نخست، روزي است که اسراي کربلا از شام به مدينه مراجعت کردند.
دوم، روزي است که جابر بن عبدالله انصاري ، صحابي پيامبر خدا (ص) از مدينه به کربلا وارد شد تا قبر حضرت اباعبدالله الحسين (ع) را زيارت کند.
شيخ مفيد در«مسار الشيعه» که در مورد ايام مواليد و وفيات ائمه اطهار (عليهم السلام) است ، اشاره به روز اربعين کرده و نوشته است : اين روزي است که حرم امام حسين (ع)، از شام به سوي مدينه مراجعت کردند و نيز روزي است که جابر بن عبدالله براي زيارت امام حسين (ع ) وارد کربلا شد.
کهن ترين کتاب دعايي مفصل موجود، کتاب «مصباح المتهجّد» شيخ طوسي ازشاگردان شيخ مفيد است که ايشان هم همين مطلب را آورده است . شيخ طوسي پس از ياد از اين که روز نخست ماه صفر، روز شهادت زيد بن علي بن الحسين(عليهماالسلام) و روز سوم ماه صفر، روز آتش زدن کعبه توسط سپاه شام در سال 64 هجري است ، مي نويسد:
بيستم ماه صفر (چهل روز پس از حادثه کربلا) روزي است که حرم سيد ما اباعبدالله الحسين(ع) از شام به مدينه مراجعت کرد و نيز روزي است که جابر بن عبدالله انصاري ، صحابي رسول خدا(ص) ازمدينه وارد کربلا شد تا قبر حضرت را زيارت کند. او نخستين کس از مردمان بود که امام حسين (ع) را زيارت کرد. در چنين روزي زيارت آن حضرت مستحب است و آن زيارت اربعين است. ( مصباح المتهجد، ص 787)
در کتاب «نزهه الزاهد» هم که در قرن ششم هجري تأليف شده ، آمده است : در بيستم اين ماه بود که حرم محترم حسين(ع) از شام به مدينه آمدند(نزهة الزاهد، ص 241).
همين طور در ترجمه فارسي «الفتوح ابن اعثم» و کتاب مصباح کفعمي که از متون دعايي بسيار مهم قرن نهم هجري است اين مطلب آمده است( الفتوح ابن اعثم ، تصحيح مجد طباطبائي ، ص 916) . برخي استظهار کرده اند که عبارت شيخ مفيد و شيخ طوسي، بر آن است که روز اربعين ، روزي است که اسرا از شام به مقصد مدينه خارج شدند، نه آن که در آن روز به مدينه رسيدند
( لؤ لؤ مرجان ، ص 154).
به هرصورت ، زيارت اربعين از زيارت هاي مورد وثوق امام حسين (ع) است که از لحاظ معنا و مفهوم قابل توجه است .
از:سايت تبيان