گالیا توانگر

باید با استفاده از توانایی‌ها و استعدادهای جوان کشور و با سیاستگذاری صحیح و اقدامات سنجیده و هماهنگ و بدون از دست دادن زمان به سمت خروج از حالت انفعال در عرصه فضای مجازی، و حضور فعال و تأثیرگذار و تولید محتوای اسلامی متقن و جذاب حرکت کنیم. لازمه حضور فعال و تأثیرگذار در فضای مجازی، تمرکز در تصمیم‌گیری، جدیت در اجرا بدون از دست دادن زمان، هماهنگی میان دستگاه‌ها و پرهیز از موازی‌کاری و تعارض است. گسترش این صنایع (صنایع مرتبط با فناوری اطلاعات)ازطریق شرکت‌های دانش‌بنیان، تأثیر بالایی در اشتغال‌زایی و تحول در اقتصاد کشور خواهد داشت. (سخنان مقام معظم رهبری در دیدار با رئیس‌جمهور و اعضای شورای عالی فضای مجازی- 16 شهریور 94).
یکی از بزرگ ترین مسائل اجتماعی که جوامع امروزی به آن مبتلا هستند، ضعف بنیاد خانواده است. از آنجایی که مشکلات خانواده‌ها به صورت ناهنجاری‌های اجتماعی بروز می‌کند، خانواده و سلامت آن از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردارمی باشد. آماده کردن فرزندان برای پذیرش مسئولیت‌های اجتماعی یکی از وظایف مهم و اساسی خانواده‌ها به شمار می‌رود. جوانان باید بتوانند به خصوص برای زندگی‌های مشترک آماده شوند و سعی نمایند روابط خود را با پیرامون شان در حد متعارف و قابل قبولی تنظیم کنند. صرف نظر از آمار و ارقام بالا و روز افزونی که درمسائلی مانند بالا رفتن سن ازدواج ، طلاق و سایر مسائل خانوادگی وجود دارد، سرد شدن ارتباطات عاطفی و نارضایتی‌ها از زندگی خانوادگی است. یکی از زمینه‌های اصلی در بروز مشکلات خانوادگی و اصولا نارضایتی از زندگی مشترک بین زوجین و نیزدور شدن اعضای خانواده از یکدیگر و ضایع شدن فرصت گفتمان در دل خانواده‌ها استفاده نادرست و بیش از حد ازفضای مجازی است.
مهمانی خانوادگی بدون گوشی و تبلت!
یکی از آسیب‌های اینترنت، اعتیاد به آن است، به طوری که از میان 47 میلیون استفاده‌کننده از اینترنت در آمریکا2 تا 5 میلیون دچار اعتیاد اینترنتی شده‌اند و با معضلات زیادی‌گریبان گیر هستند. در جامعه ما نیز با گسترش روزافزون اینترنت شاهد این مسئله هستیم.
 نتیجه تحقیقات انجام شده در کشور نشان می‌دهد که بیشترین استفاده کنندگان از اینترنت جوانان هستند و 35 درصد از آنها به خاطر حضور در چت روم، 28 درصد برای بازی‌های اینترنتی، 30 درصد به منظور چک کردن پست الکترونیکی و 25 درصد نیز به دلیل جست و جو، در شبکه جهانی به فضای مجازی ورود پیدا می‌کنند.
اعتیاد به اینترنت می‌تواند مشکلات جدی تحصیلی و خانوادگی برای مخاطبان به وجود آورد. اگر استفاده کنندگان از اینترنت نتوانند به مدت یک ماه دوری از اینترنت را تحمل کنند در معرض خطر اعتیاد به آن قرار دارند. متاسفانه ما شاهد این پدیده در میان جوانان هستیم، به طوری که برخی از جوانان، شب‌ها را تا صبح با اینترنت می‌گذرانند و تمام صبح را خواب هستند و این مسئله آغازگر آسیب‌های متعدد دیگر نیز می‌شود. از جمله این آسیب‌ها می‌توان به آسیب‌های خانوادگی، ارتباطی، عاطفی، روانی، جسمی و اختصاصی اشاره کرد.
امید میرابی یک دانشجو به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «از ساعت دوازده تا چهارصبح که هم سرعت اینترنت بالاست و هم می‌توان ازساعت دو به بعد رایگان دانلود کرد، معمولا سرگرم چت در گروه‌های تلگرامی هستم. اگر حتی یک شب اینترنت نداشته باشم،کلی به هم می‌ریزم!»
سارا احمدی مادر امید میرابی می‌گوید: «امید تک فرزند است. من و پدرش امسال هر دو بازنشسته شدیم، به این امید که هر سه بیشتر هم را ببینیم و در کنارهم باشیم. من هر روز با هزار امید و شوق غذا می‌پزم که سر سفره کنار هم بنشینیم و از بودنمان لذت ببریم. شاید باورتان نشود که در همین مدت زمانی که بازنشسته شده‌ام و در خانه هستم، حتی یک بار هم هر سه نفرمان کنار سفره ناهار یا شام جمع نشده ایم! امید همیشه سرگرم رایانه یا تبلت در اتاق خودش است؛ تا پاسی از شب بیدار می‌ماند و صبح‌ها به زور از رختخواب بلندش می‌کنیم که روانه دانشگاه شود. چشمانش همیشه سرخند. شوهرم جلو تلویزیون هم فوتبال می‌بیند و هم در گروه‌های تلگرانی اش چرخ می‌زند. من هم که دیدم آنها سرگرم اینترنت هستند، برای خودم نیز گوشی مد روزی خریدم و در گروه‌های تلگرامی آشپزی و هنری عضو شدم! درست است که از این گروه‌های تلگرامی خیلی مطالب و تجربه‌های تازه یاد گرفتم، ولی استفاده طولانی مدت از فضای مجازی نتیجه‌ای جز دوری اعضای خانواده از هم ندارد.»
وی ادامه می‌دهد: «مادربزرگ بچه‌ها تمهیدات خوبی در پیش گرفته است. وی یک کیسه بافتنی کنار جا کفشی دم در خانه اش آویزان کرده است. هر مهمانی که می‌خواهد وارد خانه  شود، باید ابتدا گوشی یا تبلتش را خاموش و در آن کیسه جا دهد. پایان مهمانی و به وقت رفتن دوباره گوشی یا تبلت را تحویل می‌گیرد.»
سکوت بین اعضای خانواده را بشکنیم
کانون گرم خانواده را باید به هر شکل ممکن حفظ کرد و بر گرمای آن افزود.
فضه سادات حسینی دانشجوی دکترای حقوق خانواده از دانشگاه تربیت مدرس ضمن تاکید بر این مهم که باید برای استفاده بهینه از فضای مجازی، دو مقوله آموزش و مدیریت را توامان در پیش گرفت، به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «تا آمدیم بجنبیم، دیدیم شبکه‌های اجتماعی وارد زندگی روزمره ما شده اند؛ درحقیقت حتی فرصت نشد که ما ابتدا آموزش‌های لازم را ببینیم و بعد وارد فضای مجازی و بهره گیری ازآن شویم. به هر جهت باید برای از این به بعد برنامه‌ریزی داشته باشیم تا اقشار مختلف جامعه با آگاهی به سمت فضای مجازی بروند و به شبکه‌های مجازی ورود پیدا کنند.»
این کارشناس مسائل خانواده در پاسخ به این سؤال که آیا فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی می‌تواند راهکار موثر برای جلوگیری از آسیب‌های آنها بر کارکردهای خانواده باشد، می‌گوید: « یک زمانی وی چت فیلتر شد، اما دیدیم که به سرعت واتس آپ و وایبر و بعد تلگرام جای آن را گرفتند، اما این بار با امکانات و فراگیری بیشتر. بنابراین صراحتا باید گفت فیلتر کردن نمی‌تواند راهکار موثری در برخورد با آسیب شبکه‌های اجتماعی باشد.»
وی با تاکید بر اینکه از سوی دیگر نباید خوشبینانه پنداشت که شبکه‌های اجتماعی به صورت رایگان برای ما طراحی شده‌اند که سودی به مخاطب رسیده باشد، می‌گوید: «ما باید با چنان آگاهی وارد فضای مجازی شویم که بدانیم این عرصه همان گونه که مقام معظم رهبری مکرر اشاره داشته اند، عرصه جنگ نرم است. دراین میدان همه افکار و حرف‌های ما توسط دشمن و صاحبان این شبکه‌ها و برنامه‌ها رصد می‌شود. شبکه‌های مجازی در حقیقت ابزار جاسوسی دشمن است؛ با این حال باید آن قدر آگاه بود و علم داشت که بتوانیم وقتی وارد این عرصه می‌شویم، تولید محتوای انقلابی و اسلامی داشته باشیم؛ به معنای دیگر از ابزار خودشان برعلیه خودشان استفاده کنیم.»
این کارشناس مسائل خانواده با اشاره به تغییر بُعد و کارکردهای خانواده ایرانی توضیح می‌دهد: «در گذشته خانواده‌ها با تعداد زیاد فرزندان گسترده بودند و همگی کنار یک سفره - دست کم یکبار در روز به وقت شام- جمع می‌شدند. اعضای خانواده باهم گفتمان صمیمی داشتند و اگر یکی از اعضای خانواده ناراحتی داشت، مابقی اعضا سعی می‌کردند با صحبت کردن رو در رو مشکلش را رفع کنند؛ اما در حال حاضر با وجود کوچک تر شدن خانواده ایرانی، فرصت با هم بودن و حرف‌های همدیگر را شنیدن نیز کم و کمتر شده است. در گذشته علی رغم شلوغی خانواده و سختی کارها و نبود امکانات، همه برای هم وقت می‌گذاشتند و حرف یکدیگر را می‌شنیدند، چون می‌دانستند خانواده برای این منظور است.»
حسینی تصریح می‌کند: «ولی امروز دیگر گویی نه تنها فرصت گفتمان نداریم، بلکه اساسا حرف یکدیگررا نمی‌فهمیم و یا نمی‌خواهیم که درک کنیم. آمار طلاق بخصوص طلاق‌های توافقی در سه چهار ساله اخیر رو به فزونی گذاشته‌اند. یکی از دلایل افول کارکردهای خانواده، زیاد وقت صرف کردن برای حضور در شبکه‌های اجتماعی است. گاه کنار هم هستیم، فاصله‌های فیزیکی مان اندک است، ولی در واقع کیلومتر‌ها از هم دوریم. هرکداممان در گوشی و تبلت خود سرفرو برده و پی کار خود را گرفته ایم. مضاف بر اینکه مشکلات اقتصادی و زیاده خواهی‌های ما هم باعث شده همه اعضای خانواده کار کنند. سپری کردن ساعات طولانی خارج از خانه و تخصیص اندک ساعاتی به بودن در محیط خانوادگی- که آن هم اغلب به سیر در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرد- سبب شده اعضای خانواده به شدت از هم دور شوند و خانه عملا ارزش یک خوابگاه را پیدا کند. معتقدم در گام نخست برای رهایی از آسیب شبکه‌های اجتماعی هر چند کم اما راه گفت‌و‌گو با یکدیگر را در پیش گرفته و هر روز این گفتمان بین اعضای خانواده را بیشتر پر و بال دهیم. صحبت کم حتی از سکوت مطلق بهتراست.»