جنگ نيابتي در عراق
چيزي که در عراق جريان دارد، يک جنگ تمام‌عيار است؛ جنگي که تروريست‌هاي القاعده و بعثي يک طرف آن قرار دارند و کل نيروهاي دولتي طرف ديگر.
چيزي که در عراق جريان دارد، يک جنگ تمام‌عيار است؛ جنگي که تروريست‌هاي القاعده و بعثي يک طرف آن قرار دارند و کل نيروهاي دولتي طرف ديگر.
شايد دو سال قبل مشکل بود که ردپاي عربستان را در نبردهاي خياباني عراق تشخيص داد، اما اين حمايت الآن علني‌تر شده است و حتي روزنامه‌هاي داخلي سعودي از آن حرف مي‌زنند.
برخي تحليلگران عراق را به لحاظ ساختارهاي اجتماعي، قومي و مذهبي مستعد جدال‌هاي راديکال داخلي مي‌دانند؛ اين گزاره تا حدود زيادي درست است، ولي نبايد ظرفيت جامعه کنوني عراق در ايستادگي مقابل شيوع يک جنگ داخلي تمام عيار را نيز ناديده گرفت.
اگر هر کشوري به جز عراق شاهد اين همه حملات خونين تروريستي بود، کمرش مي‌شکست و درگودال هولناک هرج و مرج و قتل وغارت مي‌افتاد. ولي عراق آرام است و ايستادگي مي‌کند. علتش مشروعيت بالاي دولتي است که با آراي مردم شکل گرفته است. طرف‌هاي مقابل نيز به همان ميزان نامشروع هستند؛ بعثي‌ها يادآور «صدام» هستند و شرارت‌ها و بي‌رحمي‌هاي القاعده هم به طور روزمره در خيابان‌هاي عراق و سوريه و پاکستان تکرار مي‌شود.
لذا، جنگي که در عراق جريان دارد، تعريف شده و محدود است. تروريست‌ها و سعودي‌ها مي‌خواهند اين جنگ را رنگ و بوي قومي و مذهبي بدهند و آن را به يک فتنه داخلي و بزرگ تبديل کنند که درآن حق و باطل معلوم نباشد و مردم ندانند که در اين بازار مکاره بايد جانب چه کسي را بگيرند. اما تاکنون موفق نشده‌اند و احتمالا موفق نخواهند شد.
همانطور که اشاره شد، سال 92 در عراق سال حملات تروريستي بود و بيش از 90 درصد اين حملات مردم بي‌گناه کوچه و خيابان را هدف قرار داده‌اند. هرچند مناطق شيعه‌نشين و زائران شيعه در مراسم شيعي و شهرهاي مذهبي هدف‌هاي ثابت حملات تروريست‌هاي بعثي و وهابي بوده‌اند، ولي مساجد و محله‌هاي اهل تسنن نيز از اين حملات بي‌نصيب نمانده‌اند. جالب است که کسي انگشت اتهام را به سمت شيعيان دراز نمي‌کند، چون سني‌ها مي دانند که شيعيان آنها را از لحاظ مذهبي برادران خود مي‌دانند و از لحاظ سياسي نيز، به دلايل مختلف خواستار وحدت با اهل تسنن هستند.
طي يک سال اخير حدود 70 حمله تروريستي پرتلفات عليه مردم و نظاميان عراق رخ داده است. استان‌هاي بغداد، ديالي، صلاح‌الدين و الانبار بيشترين عمليات را از جانب تروريست‌ها شاهد بوده و در مناطق جنوبي و شيعه‌نشين وضعيت امنيتي مثل سال‌هاي قبل بوده است.
از مجموع 70 حمله تروريستي بزرگ و پرحجم در عراق، 25 حمله بين 50 تا 100 شهيد در پي داشته است. کشتار غيرنظاميان در خيابان‌هاي عراق به قدري وقيحانه بوده است که برخي جريان‌هاي زيرزميني مثل «ارتش مختار» علي‌رغم ممانعت دولت بغداد، شکل گرفته‌اند. اين گروه عربستان را تهديد به حملات انتقامجويانه کرده و حتي ماه گذشته مسئوليت حمله خمپاره‌اي به خاک عربستان را برعهده گرفته است. دراين حمله شش گلوله خمپاره از جنوب عراق به داخل خاک عربستان اصابت کرده است.
همان طور که «نوري مالکي» نخست‌وزير عراق پيش‌بيني کرده بود، بحران سوريه نيز اثرات سوء خود را بر عراق گذاشت؛ طي سال جاري گروه «داعش» (امارت اسلامي عراق و شام) فعاليت خود را گسترده‌تر کرده و شبه نظاميان وابسته به آن و گروه‌هايي چون «جبهه النصره» حملات خونيني را در موصل، کرکوک، بغداد و ساير مناطق مرکزي و غربي عراق عليه مردم ترتيب داده‌اند.
سال جاري شاهد عمليات بزرگ نيروهاي امنيتي و ارتش عراق عليه گروه‌هاي تروريستي نيز بوده است؛ دراين عمليات که همچنان ادامه دارد، ضربات مهلکي به تروريست‌ها وارد آمده است؛ تصرف پايگاه اصلي القاعده توسط نيروهاي دولتي در خرداد، عمليات ويژه ضدتروريستي در نزديکي مرزهاي سوريه دوماه بعد، انهدام 50 مخفيگاه القاعده در شهريور و دستگيري صدها نفر که با گروه‌هاي تروريستي همکاري داشتند، از جمله اين دستاوردها بود. حکم اعدام ده‌ها تروريست نيز پس از اثبات مجرم بودن آنها در دادگاه، به اجرا درآمد.
اما به همان ميزان که نقش عربستان در حملات تروريستي عراق پررنگ‌تر مي‌شده نقش ترکيه کمرنگ‌تر مي‌شده است علتش اين بود که آنکارا پس از شکست در سوريه، سياست‌هاي منطقه‌اي خود را متعادل‌تر کرد و مداخلات خود را در عراق کاهش داد. بغداد نيز از نرمش آنکارا استقبال کرد و آبان گذشته «احمد داود اوغلو» وزير خارجه ترکيه را در بغداد پذيرفت
علاوه بر قضيه تروريست‌ها، بغداد در دو مورد از ترک‌ها دلخوري دارد؛ نخست پناه دادن به افرادي چون «طارق الهاشمي» معاون فراري رئيس جمهور عراق و دوم، ايجاد مراودات ديپلماتيک جداگانه با سران دولت خود مختار منطقه کردستان عراق است. اين مراودات از آن جهت اهميت دارد که ترکيه با دولت خود مختار در مورد خريد نفت از منطقه کردستان مذاکره مي‌کرد، اما بعدا هم مقامات آنکارا و هم سران دولت خود مختار رسما اعلام کرده‌اند که در ارتباط با نفت و گاز، فقط دولت مرکزي عراق حق انجام مذاکره و معامله با طرف‌هاي خارجي را دارد.
از لحاظ سياسي نيز سال جاري همگرايي ميان سران بغداد در مقايسه با سال قبل محسوس‌تر است و اين کشور کمتر شاهد مواضع تند سران عراق عليه يکديگر است.
درکل، تدابير مالکي و مرجعيت شيعه و به ويژه آيت‌الله «سيدعلي سيستاني» در آرام‌سازي اوضاع متلاطم عراق تاثيرگذار بوده است.