نگاهی به مشکلات،حواشی و هزینه‌های سنگین درمان ناباروری (بخش نخست)
کمبود مراکز ناباروری و هزینه‌های سرسام‌آور درمانی
گروه گزارش
امروزه بسیاری از پزشکان و دانشمندان ایرانی معتقدند که تقریبا درمان ناباروری در کشور به طور کاملا مطلق موفقیت‌آمیز بوده و تقریبا احتمال شکست آن به صفر رسیده است اما شاید کمتر درباره مشکلات پیش روی این پروسه درمانی طولانی صحبتی به میان آمده باشد.
آمارهای موجود در وزارت بهداشت حکایت از آن دارد که حدود دو میلیون زوج نابارور در کشور وجود دارد.
البته هنوز کاملا روشن نیست که این تعداد تمام زوج‌های نابارور هستند یا فقط آن عده‌ای که شانس رسیدن به مراکز درمانی پیشرفته و درمان این مشکلات را داشته‌اند؟
ناباروري و نازايي از جمله مشکلاتي است که اين روزها گريبان بسياري از زوج‌هاي جوان در سراسر جهان را گرفته است اما شیوه‌های درمان این بیماری در داخل کشور و هزینه‌های سرسام آور آن و بعضا عدم حمایت بیمه‌گرها، از جمله دغدغه‌هایی است که فکر و ذهن برخی از خانواده‌های زوج‌های جوان را به خود مشغول کرده است.
ناباروريها معمولا ناشي از ابتلا به بيماري، زندگي در شرايط پراسترس و پرتنش، مصرف غذاها و داروهاي شيميايي و ناسالم و فعاليت در محيط‌هاي صنعتي و آلوده است.
اگرچه به باور متخصصان و پزشکان اين حوزه، امروز با وجود شيوههاي درمان نازايي و ناباروري متعددي که در جهان و کشور ما ايران وجود دارد، ديگر هيچ زوج جواني نبايد نگران مشکلات و اختلالات ناباروري و نازايي باشد اما با وجود اين، هستند زوجهايي که به دليل نداشتن توان مالي براي تامين هزينههاي درمان يا نپذيرفتن شيوهها و شرايط درمان ناباروري و نازايي مانند استفاده از تخمک يا لقاح اهدايي، امکان ناباروري را براي هميشه از دست ميدهند.
در گزارش امروز و فردای کیهان نگاهی انداختیم به این پروسه طولانی و پرهزینه و پای‌صحبت‌ها و گلایه‌های برخی زوج‌های گرفتار در این مسیر نشستیم و از حواشی و مشکلات درمان ناباروری و معضلات موجود در راه درمان این قشر در کشور پرداخته‌ایم. همراه ما در این گزارش باشید.
پزشک متبحر هست، اما وقت نیست!
اینجا مرکز ناباروری امید در تهران است. یکی از مراکز بزرگ، شناخته شده و بسیار پرمتقاضی در کشور.
از همان در ورودی، مستقیم به سالن انتظار می‌رسیم. جایی که تا چشم کار می‌کند فقط صندلی چیده‌اند برای مراجعین که اکثرا زوج‌های جوانی هستند که برای درمان آمده‌اند.
منشی سالن پایین که وظیفه وقت دادن پزشکان مختلف مرکز را برعهده دارد اصلا وقت سر بلند کردن ندارد. سوال‌ها را دست و پا شکسته و بی‌حوصله جواب می‌دهد.
خانم نسبتا میانسالی مدام در حال خواهش و تمنا از منشی است. اصرار دارد که حداقل برای همین هفته یک وقت ویزیت از خانم دکتر سرشناس مرکز بگیرد. اما اصرارها بی‌فایده است. منشی مدام می‌گوید که اولین زمان برای سه ماه آینده خالی است! اما اصرارهای زن میانسال تمامی ندارد و البته فایده‌ای هم ندارد چون تمام وقت پزشک مربوط تا حداقل سه ماه آینده کاملا پر است.
این خانم میانسال55 سال دارد و از ساوه آمده است. او که نخواست نامش عنوان شود می‌گوید: برای درمان ناباروری دخترش اینجاست و چند روزی است که در تهران سرگردان هستند و بیش از این هم نه می‌توانند بمانند و نه اصلا جایی را برای ماندن دارند.
وی در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «دخترم حدود 9 سال است که ازدواج کرده اما تا الان بچه‌دار نشده‌اند. دو بار هم عمل کردند. دکتر اولش می‌گفت مشکل چسبندگی رحم داشته و نمی‌توانسته باردار شود. الان هم می‌گویند باید از همین روش‌های جدید استفاده کند اما خانم دکتر اصلا وقت نمی‌دهند! نمی‌دانیم باید چه کار کنیم!»
نبود یا کمبود مراکز ناباروری
در برخی شهرستان‌ها
زن میانسال که بغض راه گلویش را می‌بندد و به سختی ادامه می‌دهد، می‌گوید: «من نمی‌دانم شما اینها را برای چه می‌پرسید؟ سوال من از مسئولان مربوط در وزارت بهداشت و درمان این است که چرا باید طوری باشد که در شهرهای کوچک مثل ساوه یا حتی سمنان و اراک اصلا از این کلینیک‌های درمان نازایی وجود نداشته باشد. ما هر بار که می‌آییم تهران تا آزمایش‌ها و نمونه‌برداری‌ها تمام شود باید چند هفته در تهران بمانیم و کلی هزینه و بار مالی برایمان دارد. در حالی که هیچ کسی را اینجا نداریم، هزینه داروها و تزریق‌ها و عمل‌هایی که برای آمادگی بارداری باید انجام دهند از یک طرف و هزینه گرفتن یک جا برای ماندن و خورد و خوراک و رفت و آمد از مسافرخانه به بیمارستان و کلینیک و مطب هم یک طرف دیگر.»وی ادامه می‌دهد: «فقط اینجا نبودیم، بلکه چندبار هم در قم به دکترهای مختلف مراجعه کردیم ولی هر کدام را تا چند مرحله درمانی پیش بردیم و بعد ازچند ماه گفتند باید روش را عوض کنیم! بارداری به صورت طبیعی امکان‌پذیر نیست و باید تخمک اهدایی بگیرید اما دامادم کاملا با این کار مخالف است. واقعا ماندیم چه کنیم؟ افراد مختلفی تعریف این خانم دکتر را خیلی کردند ولی هر بار می‌آییم می‌گویند نهایت وقتی که می‌دهد برای چند ماه دیگر است آن هم فقط برای مطالعه پرونده. واقعا خسته شدیم و دیگر نمی‌دانیم چه کنیم؟»
دور باطل تشخیص‌های غلط
طولانی بودن، هزینه‌های بالا، شانس نسبی موفقیت و مخالفت زوج‌های جوان با راه‌های موجود درمان ناباوری مثل اهداء تخمک و اسپرم ازجمله مشکلات عمده‌ای است که بسیاری از زوج‌های جوانی که ناخواسته در مسیر درمان ناباروری قرار می‌گیرند با آن دست به گریبان هستند.
اما در این بین یکی دیگر از گلایه‌های اصلی بسیاری از این افراد نادرست بودن تشخیص‌های طبی برخی پزشکان است. تشخیص‌هایی که بعضا گاهی زوج‌های جوان را تا مدت‌ها از مسیر اصلی درمان دور می‌کند و هزینه‌های سنگینی را به آنان تحمیل می‌کند.
خانم 31 ساله‌ای به نام مبینا جزو بیماران این مرکز درمان ناباروری است و به گفته خودش حدودا 4 ساعت است که در سالن انتظار منتظر نوبت نشسته است. او درباره مشکلاتی که در مسیر درمان ناباروری دارد، به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید:« به نظر من پیشرفت‌های پزشکی و علمی از یک طرف و دقت و تشخیص درست پزشک معالج از طرف دیگر می‌تواند به درمان بهتر کمک کند. من از زمانی که متوجه این مشکل شدم بعد از تزریق‌های متعدد و درمان فولیکول‌های رحمی دو بار باردار شدم ولی هر دو بار در نهایت به سقط منتهی شد. آن هم به یک دلیل ساده. فقط به دلیل بی‌احتیاطی پزشک که نتوانسته بود با عمل پیشگیری جلوی افتادگی جنین را بگیرد. خب ببینید دوندگی‌ها و وقت‌های انتظار طولانی از یک طرف و هزینه‌های بالا از طرف دیگر ولی این بی‌دقتی‌ها و اینکه می‌بینیم مثل موش آزمایشگاهی روی ما آزمون و خطا می‌کنند از طرف دیگر خیلی آزاردهنده است.»
این خانم در ادامه می‌افزاید: «متاسفانه اکثر پزشک‌های درمان ناباروری خیلی سرشان شلوغ است و اصلا زمان کافی برای بیمار نمی‌گذارند. بعد از اشتباهات فاحشی هم که می‌کنند فقط می‌گویند در روال درمان هر اتفاقی ممکن است و باید انتظار هر چیزی را داشته باشید! اما به این فکر نمی‌کنند که چه تعداد زوج‌هایی ممکن است فقط با یک قصور یا سهل‌انگاری پزشکی که باعث شده کلی هم هزینه بی‌حاصل کنند، ممکن است زندگی‌شان نابود شود. بله الان پیشرفت‌های خیلی خوبی حاصل شده و به هر کدام از این مراکز خصوصی که مراجعه می‌کنیم می‌گویند آن‌قدر راه‌های مختلف درمانی وجود دارد که بالاخره یکی از آنها روی زوج جواب می‌دهد اما هر کدام ازاین راه‌ها مدت‌های طولانی انتظار و هزینه‌های نجومی می‌خواهد. واقعا به نظر من هر کسی قادر نیست تا آخرین مرحله با هر سختی و هر هزینه‌ای دوام بیاورد. شاید اصلا به همین دلیل باشد که خیلی‌ها اصلا قید بچه‌دار شدن را می‌زنند و یا حتی بدتر ازآن به جای درمان مشکل ناباروری حاضر به جدایی می‌شوند.»
خبر خوش برای دولتی‌ها یا خصوصی‌ها ؟
همین هفته گذشته بود که معاون درمان وزیر بهداشت و درمان دریک نشست خبری در جمع خبرنگاران به زوج‌های نابارور خبر خوشایندی داد.
او اعلام کرد که از این پس 85 درصد از هزینه‌های خدمات ناباروری زوج‌های جوان رایگان می‌شود. البته در قالب این برنامه 85 درصد آن هم فقط برای تعرفه دولتی خدمات ناباروری به همه زوج‌های نابارور درسراسر کشور پرداخت می‌شود.
بنابراین به آسانی می‌توان به این نتیجه‌گیری رسید که اگر هم کمک بیمه‌ای برای زوج‌های نابارور باشد فقط متعلق به مراکز دولتی است. در حالی که این مراکز به دلیل محدودیتی که دارند قطعا قادر به پاسخگویی چند میلیون زوج نابارور نخواهند بود.
به گزارش خبرنگار کیهان، دکترمحمد آقاجانی معاون درمان وزیر بهداشت و درمان، در نشست خبری این موضوع، از اعتبار 105 میلیاردی این برنامه خبرداده و گفته بود که در حال حاضر این دو میلیون زوج نابارور این امکان را دارند که با توجه به نیازهای درمانی‌شان و ظرفیت مراکز ما از این برنامه استفاده کنند.
وی در این خصوص می‌گوید: «جدای از بحث پوشش بیمه‌ای درمان ناباروری، باید توجه کرد که خدمات ناباروری شامل خدمات دارویی و خدمات تشخیصی- درمانی است که ما خدمات تشخیصی، درمانی آن را پوشش می‌دهیم. البته برخی داروهای درمان ناباروری از سوی سازمان غذا و دارو یا سازمان‌های بیمه‌گر پوشش داده می‌شود که البته کامل نیست، اما آنچه زوج‌ها را اذیت می‌کرد خدمات تشخیصی و درمانی بود. همچنین در قالب این برنامه 85 درصد هزینه‌های تشخیصی- درمانی ناباروری پوشش داده می‌شود، یعنی مثلا به ازای یک IVF یک میلیون و 700 هزار تومان یارانه می‌دهیم و چیزی حدود 300 هزار تومان را هم بیماران پرداخت می‌کنند. این در حالی است که در گذشته کل هزینه را مردم می‌دادند. البته این تعرفه دولتی است، یعنی اگر به مرکز دولتی یا خصوصی طرف قرارداد با دانشگاه مراجعه شود این هزینه به زوج‌ها پرداخت می‌شود و هر خدمت نیز تا سه نوبت تحت پوشش قرار می‌گیرد.»
اما در ادامه این سخنان هیچ اشاره‌ای نشده است که مگر در کل کشور چند مرکز ناباروری دولتی وجود دارد که قرار است فقط در این مراکز به زوج‌های جوان خدمات درمانی ناباروری داده شود؟
طبق آمارهای موجود در کشور فقط 24 مرکز تخصصی دولتی برای خدمات درمان ناباروری وجود دارد.
این بدان معناست که اگر همان 2 میلیون زوج نابارور را مراجعین این 24 مرکز دولتی در نظر بگیریم، یعنی تقریبا هر کدام از این مراکز باید پاسخگوی 83 هزار زوج باشند! و این دقیقا همان چیزی است که در ظاهر چندان اجرایی به نظر نمی‌رسد. حال باید منتظر ماند و دید که این طرح به ظاهر خوشایند وزارت بهداشت در نهایت می‌تواند به فریاد این زوج‌های در نوبت درمان، برسد یا نه؟