معضل گرد و غبار و گرمای هوا در غرب وجنوب کشور (بخش نخست)
ریزگردها در تابستان گرم میهمان ناخوانده مردم
گروه گزارش
در این روزها و یا شاید بهتر است بگوییم در طی یکی دو ماه گذشته یکی از خبرهایی که در صدر اخبار قرار گرفت و خبرساز شد و در خیلی از محافل از آن یاد شد، گرما و آلودگی بی‌سابقه هوا در اغلب شهرهای کشورمان خصوصا مناطق جنوب غربی و غرب کشور مثل استان‌های خوزستان، ایلام و کرمانشاه بود.
گرمایی که هر چند درست مثل نامش باعث دلگرمی خیلی‌ها شد تا دست کم بتوانند گرمای شهر خودشان را تحمل کنند و مدام در دلشان بگویند «اگر جای اهوازی‌ها بودیم چه می‌کردیم؟!»
اما در نهایت هیچ کدام از راهکارها دردی از هموطنان ما که در نهایت مشقت و دشواری دمای بالا با آلودگی ناخواسته را تحمل می‌کنند، دوا نکرد.
می‌گویند گرما بخشی از ویژگی اقلیمی و جغرافیایی مناطق جنوبی است. گرمایی که با تلفیق رطوبت و گرد و غبار واقعا روال زندگی عادی را مختل می‌کند.
در این مدت هم شنیدن اینکه دمای برخی از شهرستان‌های استان خوزستان حتی به 53 درجه هم رسید، واقعا نگران‌کننده بود.
دمایی که شاید گاهی تا نزدیکی‌های 40 درجه‌اش هم طاقت خیلی از ما را طاق می‌کند ولی عده زیادی از هموطنان ما مدت‌هاست که به این درجه‌های نجومی گرما خو گرفته‌اند، بی‌آنکه هیچ اقدام خاصی صورت بگیرد.
در گزارش امروز و فردای روزنامه کیهان نگاهی انداختیم به مشکلات مردم و شهروندان این شهرستان‌ها و پای صحبت‌های علمی برخی ازکارشناسان و مسئولان در خصوص وضعیت و چشم انداز اقلیمی آینده این استان‌ها نشستیم. همراه ما باشید.
دماسنج‌ها از کار افتاد!
هرچند آمارها کمی ضد و نقیض بود اما در نهایت عدد واحدی از خبرگزاری‌های مختلف شنیده شد.
بعضی از شهر‌ها مثل آبادان و شوش و شوشتر به 52 و 53 درجه هم رسیده‌اند.
گرما یک طرف و رطوبت طرف دیگر و معضل همیشگی ریزگردها هم مزید بر علت شده و کام شهروندان استان‌های غرب و جنوب غربی را تلخ کرده است و از همه تاسف‌بار‌تر اینکه مسئولان مربوطه نیز هیچگونه راهکاری برای مقابله با این معضلات ندارند!
در هندیجان، آبادان، ماهشهر، امیدیه و شادگان رطوبت هوا به 90درصد هم رسیده است. دقیقا یکی از چیزهایی که تحمل این وضعیت را دشوار‌تر می‌کند همین رطوبت وحشتناک هوا است.
«شرجی و گرما» دو عنصری که همیشه در کنار هم آزار‌دهنده‌تر می‌شوند. آن هم هوای شرجی اهواز که زبانزد خیلی هاست. آن‌قدر که مدیریت بحران هشدار داده که مردم از خانه بیرون نروند. در شرایطی که مدام از طریق شبکه‌های اجتماعی مجازی و کانال‌های خبری، دمای وحشتناک این نواحی به گوش می‌رسید، با فاصله اندکی بار دیگر گرد و غبار این مناطق هم مزید برعلت شده است.
گرما، رطوبت و گرد و غبار. سه بحرانی که این روزها خیلی از استان‌های جنوبی و غربی مثل خوزستان، ایلام، لرستان، کردستان، کرمانشاه و حتی کمی فارس و بوشهر با آن دست به گریبان هستند.
گرما به اندازه‌ای دراین مناطق و به خصوص شهرستان‌های استان خوزستان غیرقابل تحمل بود که مدیریت بحران هم وضعیت بحرانی اعلام کرد.
وضعیتی که از کاهش ساعات کاری ادارات تا اعلام وضعیت آماده‌باش بیمارستان‌ها هم رسید. در این بین شنیدن خبر مرگ یکی از شهروندان اهوازی بر اثر گرمای شدید هم بار دیگر این نگرانی‌ها از وضعیت موجود را تشدید کرد.
مدیرکل بحران استانداری خوزستان اما درخصوص این اتفاق می‌گوید: «دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور باید موضوع فوت یک شهروند اهوازی بر اثر گرمای شدید را تعیین‌تکلیف کند که هنوز دانشگاه علوم پزشکی اهواز گزارش خود را به مدیریت بحران استان ارائه نکرده است و با پیگیری انجام شده اعلام کردند که هنوز علت فوت این فرد مشخص نیست.»
تمام اینها در شرایطی است که شهروندان این مناطق همچنان مشکلات زیادی از جمله قطعی برق و آب را نیز در کنار این شرایط سخت تحمل می‌کنند.
کولر دیگر جوابگوی ما نیست!
طبق اعلام سازمان هواشناسی، گرمای طاقت‌فرسای خوزستان تا مرز ۵۰ درجه پیش رفته است و پدیده گرد و غبار همچنان تداوم خواهد یافت.
اما غلظت این ذرات در مناطق مختلف متفاوت است. این پدیده بیشترین تأثیر خود را در مناطق غربی، مرکزی و جنوبی استان خوزستان داشته است.
با تلاش‌های گزارشگر روزنامه کیهان برای صحبت با برخی ازشهروندان استان خوزستان ،موفق شدیم با برخی از مسافران شهرستان‌های مختلف که از راه‌آهن تهران عازم خوزستان بودند صحبت کنیم .
خانم 44 سالهای که اهل شهر ایذه است درباره وضعیت هوا در این منطقه و مشکلاتی که با آن دست به گریبان هستند به گزارشگر کیهان می‌گوید: «واقعا نمی‌دانم از کجا بگویم؟ جهنم واقعی. یعنی ما این چند روزه جهنم را به چشم خودمان دیدیم. همه می‌گویند گرما. ولی مشکل فقط گرما نیست. اصلا نمی‌شود بیرون از خانه نفس کشید. بچه‌ها را چند دقیقه بیرون می‌فرستیم برای خرید یا کار مهم وقتی می‌رسند خانه واقعا از حال می‌روند. هم گرما هم شرجی هم هوای آلوده. توی خانه هم تا وقتی کولر روشن است کمی وضعیت بهتر است ولی کولر هم باید چند ساعت خاموش شود تا دوباره کار کند و‌گرنه سر یک هفته می‌سوزد. با این حال شرایط خیلی سخت است، واقعا نمی‌دانم چه بگویم، آن قدر هوا گرم است که حتی نمی‌توانیم برای چند دقیقه پنجره‌ها را باز کنیم!»
پسر جوان دیگری که 29 ساله و دانشجوی تهران است در حالی که چند ساعت دیگر به شهر خودش یعنی شوشتر باز می‌گردد، در توضیح وضعیت این روزهای شهر و دیارشان به گزارشگر کیهان می‌گوید: «دیگر همه می‌دانند که آنجا چه خبر است. به نظر من الان دیگر معنایی ندارد که باز هم خبرنگاران پیگیر دمای هوا و وضعیت آلودگی آن منطقه باشند. بلکه بهتر است بپرسید که برای مقابله با این بحران چه کارهایی صورت گرفته است. من خودم از نزدیک شاهد بودم کسانی که نوزاد یا بچه زیر دو سال داشتند، اگر مجبور به خروج از خانه بودند واقعا شاید اگر کمی بیشتر خارج از خانه می‌ماندند بچه‌هایشان از شدت گرما تلف می‌شدند. یعنی وضعیت گرما و آلودگی بسیار نگران‌کننده است. آن‌وقت نهایت کاری که می‌کنند این است که هشدار بدهند از خانه خارج نشوید و در خانه بمانید و از این حرف ها. خب یک نفر هم نیست بپرسد که مگر می‌شود کل تابستان را در خانه ماند؟ خود من دو نفر از بستگان نزدیکم راننده تاکسی هستند و از این راه خرج زندگی‌شان در می‌آید. آن وقت چطور می‌شود گفت که تمام کار و زندگی را تعطیل کنید و در خانه بمانید چون وضعیت بحرانی است! زمستان یک جور گرد و غبار و سرما. تابستان همان گرد و غبار با گرما و رطوبت شدید. واقعا ما تا کی باید به امید حل این بحران صبر کنیم؟!»
او همچنین می‌گوید: «این فقط وضعیت ما نیست. هم‌کلاسی‌های کرمانشاهی و سنندجی من در دانشگاه هم دقیقا همین گلایه‌ها و شکایت‌ها را دارند. زندگی در این شهرستان‌ها واقعا غیرقابل تحمل است. مدام باید منتظر معجزه باشیم تا شاید یک بادی بزند یا بارانی بگیرد. اما آخر که چه؟ یعنی این استان‌ها هیچ سهمی از هوای پاک ندارند.»
شهروند دیگر اهوازی ادامه می‌دهد: «در همین تابستان هم مدام آب خیلی از شهرهای کوچک نزدیک به شوشتر و دزفول قطع می‌شود. همه مدام می‌گویند گرمای خوزستان. ولی من به جرات به شما می‌گویم که مشکل ما فقط گرما نیست. گرما فقط یکی از هزاران مشکل ما است.»
مرد میانسال دیگری که خودش را52 ساله و ساکن ماهشهر معرفی می‌کند درباره این مشکلات به گزارشگر کیهان می‌گوید: «از وسط بهار تا همین امروز این دومین باری است که کولر ما می‌سوزد. خودمان ماندیم چه کنیم؟ کولر هم دیگر جوابگو نیست. درجه را روی 18 هم که می‌گذاریم هنوز باد گرم می‌زند. آن هم فقط چند ساعت. بعد از آن یا فیوز می‌پرد یا برق قطع می‌شود. ما اینجا کنار آب هستیم و هوای شرجی بیداد می‌کند. اگر برق قطع شود همان یک لیوان آب خنک را هم نداریم که بخوریم چون یخچال و همه چیز از کار می‌افتد. باور می‌کنید یک وقت‌هایی اصلا قید روشن کردن کولر را می‌زنیم و عرق می‌ریزیم و تحمل می‌کنیم؟ از ترس قطع شدن برق. خب چرا کسی جواب ما را نمی‌دهد؟ نه کمک هزینه‌ای نه تجهیزاتی؟ آلودگی هوا و ریزگردها همه را کلافه کرده و مسئولان محیط زیست هیچ برنامه‌ای برای مهار ریزگردها و آلودگی هوا در این مناطق ندارند؟»
تمامی اینها در شرایطی است که چندی پیش اداره کل هواشناسی استان خوزستان اعلام کرده بود که این هوا برای تردد افراد سالخورده و کودکان به شدت مضر است و تا حد امکان از کولرهای آبی در این منطقه استفاده نشود، چرا که میزان بیشتری از آلودگی را به داخل فضای خانه و ادارات می‌کشاند.
در حالی که بسیاری از ساکنان این مناطق معتقدند از پس هزینه‌های برق و تامین انرژی کولرهای گازی با این مصرف بسیار بالا بر‌نمی‌آیند.
نگرانی‌ها از اقلیم آینده
تمام گلایه‌های ساکنان این مناطق در حالی متاثر‌کننده است که می‌گویند این وضعیت به احتمال خیلی زیاد در تابستان سالهای بعد هم تکرار خواهد شد، چرا که نه تنها خوزستان و نه تنها ایران که تمام جهان رو به گرمای بی‌سابقه‌ای پیش می‌رود.مجید حبیبی خندان، رئیس مرکز اقلیم‌شناسی کشور است. به گفته او باید خودمان را برای گرما و وضعیت بحرانی سالهای بعد هم آماده کنیم و تصمیمات احساسی را کنار بگذاریم و یک چاره اساسی برای وضعیت گرد و غبار که سال‌هاست در این مناطق دیده می‌شود، اندیشیده شود.
او در گفت‌و‌گو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «یکی از ویژگی‌های اقلیمی استان خوزستان و چند استان همجوار به طور کلی دما و رطوبت بالا است که این ویژگی فقط هم مربوط به استان خوزستان نیست و در بیشتر استان‌های جنوب و جنوب غربی کشور دیده می‌شود، مثل استان فارس، بوشهر و استان‌های همجوار که درگیر این پدیده هستند. دلیل اصلی گرما هم در این مناطق بادهای گرم عربستان است که با عبور از خلیج فارس رطوبت بیشتری هم با خود حمل می‌کنند، بنابراین می‌توان گفت‌گرمای بالا و دمایی که گاه تا 40 و50 درجه هم می‌رسد بخشی از ویژگی ذاتی این مناطق است. شاید حتی بتوان گفت رکورد خاصی هم نیست چرا که اغلب تیرماه گرم‌ترین ماه در تمام سال است به خصوص در نواحی جنوبی ولی در نواحی شمالی مرداد ماه گرم‌تر است.»
او همچنین تصریح می‌کند: «پس تا این جای کار می‌توان این طور نتیجه‌گیری کرد که گرما و رطوبت بخشی از ویژگی اقلیم این منطقه است و نمی‌توان گفت بی‌سابقه است. اما گرد و غبار و ریزگردها یک پدیده نوظهور و جدید است که با وجود همه آزاردهندگی هر سال هم شدت بیشتری می‌یابد. خب در شرایط اقلیمی که هم دما بالا است و هم رطوبت این موضوع هم مزید بر علت می‌شود و شرایط را برای ساکنان به شدت غیرقابل تحمل می‌کند.»
وی تصریح می‌کند: «البته این موضوع هم گستره جهانی دارد و حتی در سال 2016 شعار سازمان جهانی هواشناسی، «اقلیم آینده، گرم‌تر، خشک‌تر، نمناک‌تر» است. بالا بودن رطوبت و نبود بارش‌های فصلی هم بی‌تاثیر نیست. مثلا در این فصل سیستان و بلوچستان به نسبت خوزستان خشک‌تر است اما به دلیل بارش‌های فصلی دمای پایین تری دارد.»