نگاهی به راه‌های گسترش و توسعه گردشگری پایدار(بخش پایانی)
رونق گردشگری با نظارت بر خدمات مسافرتی(گزارش روز)
صدیقه توانا
- مشهد هوایی 195 تومان، با قطار 3 روز و دو شب، صبحانه و ناهار و شام.
- پرواز، اقامت، صبحانه، ناهار، شام، مشهد- قشم- کیش
-نوروز 95 را با ما باشید
- کیش- هفته اول فروردین، هتل سه ستاره با صبحانه و گشت جزیره 1 میلیون و100 هزار تومان
- مسافرت شما ارزان و به یاد ماندنی با آژانس....
- سفر را با ما تجربه کنید، تورهای شاد یک و دو روزه
...
بی‌شک هفته‌ای یک یا دو بار یکی از این پیامک‌های تبلیغاتی از آژانس‌های خدمات مسافرتی به‌خصوص با نزدیک شدن به تعطیلات نوروز یا تعطیلات تابستانی برای هر یک از شما ارسال می‌شود.
گاهی حجم این پیامک‌ها آن‌قدر زیاد است که برخی از آنها را نخوانده حذف می‌کنید ولو یک سفر چارتری و دقیقه نودی خوب با شرایط ایده‌آل برای شما باشد.و شاید گاهی هم به آنها اعتماد ندارید و بی‌توجه به این پیامک‌ها آنها را از صفحه گوشی موبایلتان حذف می‌کنید.
البته این یک روی سکه است، روی دیگر سکه این پیامک‌ها اطلاع‌رسانی فوری و دقیق در عصر ارتباطات امری اجتناب‌ناپذیر است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت چراکه کارها را با سهولت و سرعت هرچه تمام‌تر برای ما انجام می‌دهد.
اما آنچه در این بین حائز اهمیت می‌باشد مجوز داشتن یا نداشتن این آژانس‌ها و نحوه نظارت مسئولان ذیربط بر نحوه فعالیت آنهاست.
فعالیت 4 هزار آژانس مسافرتی در کشور
حدود 4 هزار آژانس مسافرتی در سطح کشور در حوزه تورهای داخلی و خارجی فعال هستند که 1700 آژانس فقط در شهر تهران فعال هستند.
دکتر ولی تیموری مدیرکل نظارت و ارزیابی و خدمات گردشگری در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان با اعلام خبر فوق و در پاسخ به اینکه چرا از فعالیت این تعداد آژانس در شهر تهران اظهار تأسف می‌کند می‌گوید: «هدف ما توسعه پایدار گردشگری در سراسر کشور است و وقتی این تعداد آژانس با این نیرو و کادر در یک جا متمرکز شود این یعنی توزیع سفر خوبی اتفاق نیفتاده است.»
با توجه به اینکه ایام نوروز و تعطیلات ويژه عید را در پیش‌رو داریم بحث نظارت و ارزیابی بر خدمات گردشگری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌شود. از این رو از دکتر تیموری می‌خواهم درمورد نحوه نظارت‌ها بر آژانس‌های مسافرتی توضیحاتی ارائه دهد، وی می‌گوید: «علاوه بر آنکه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در حوزه خدمات سفر مجوز تأسیس آژانس را می‌دهد و بر کار آنها نظارت می‌کند، سازمان هواپیمایی هم مجوز بند الف را برای تأسیس شرکت‌ها و دفاتر فروش بلیت هواپیما صادر می‌کند، و سازمان حج و زیارت هم برای شرکت‌ها و دفاتری که در حوزه سفر به عتبات و عالیات و مکه فعالیت می‌کنند، مجوز صادر می‌کند و باید بر فعالیت آژانس‌ها نظارت داشته باشند.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «2 هزار آژانس از سازمان حج و زیارت و 2 هزار آژانس هم از سازمان هواپیمایی اجازه فعالیت دارند و در چارچوب وظایف عمل می‌کنند و برای هر سه نوع مجوز، بند الف، بند ب و بند پ آئین‌نامه نظارت بر تأسیس و فعالیت‌های دفاتر خدماتی زیارتی ایرانگردی و جهانگردی از سال84 مصوب شد که بر مبنای آن مشخص می شود مکانیزم‌های مجوز و نظارت و رسیدگی به شکایت‌ها چگونه باید باشد که البته قانون مبنای کار همه ماست.»
مدیرکل نظارت و ارزیابی بر خدمات گردشگری سازمان میراث فرهنگی به ویژه برنامه‌های ایام نوروز و نحوه نظارت‌ها اشاره می‌کند و بر این موضوع تأکید دارد که: «علاوه بر نوروز، در کل سال برنامه‌های بازدید و نظارت‌های مستمر از آژانس‌ها در دو سطح داریم. سطح اول نظارت از سوی میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است و سطح دوم در ادارات کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است که در تک‌تک استان‌ها مستقر هستند انجام می‌شود و این کار روتین است.»
رسیدگی به شکایات و رسیدگی به تقاضاهای تأسیس آژانس هم جزو دیگر برنامه‌های سازمان است که دکتر تیموری در ادامه سخنانش، بازدیدهای دوره‌ای در طول سال از فعالیت آژانس‌ها و ارزیابی کار آنها را هم به وظایف دیگر اداره کل نظارت و ارزیابی سازمان اضافه می‌کند.»
رونق گردشگری در فصل تعطیلات
مدیرکل نظارت و ارزیابی و خدمات گردشگری تعطیلات نوروز و تابستان را فرصت مغتنمی می‌شمرد و می‌افزاید: «بنا به مناسبت‌های مختلف دستورالعمل‌های اجرایی متفاوت، بخش‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌هایی داریم که مربوط به پروازهای چارتری و پکیج‌های تبلیغی سفرها می‌شود و نظارت عالی بر دفاتر مسافرتی صورت می‌گیرد تا سوء‌استفاده‌ای در این ایام صورت نگیرد.»
تیموری با اشاره به اینکه ایام نوروز از دو جهت برای ما اهمیت دارد به بیان این موارد می‌پردازد و می‌گوید: «رونق گردشگری داخلی در ایام پیک مسافرت صورت می‌گیرد از این‌رو توجه به این مسئله برای ما حائز اهمیت است تا هموطنان ما در سفرهای داخلی احساس امنیت و آرامش داشته باشند و لذا سفرها با گردشگری بین‌المللی مطابقت داشته باشد.»
وی با اشاره به اینکه فصل گردشگری از اواخر اسفندماه آغاز می‌شود می‌گوید: «بازرسی‌ها و نظارت‌ها در این ایام متراکم‌تر است و در قالب ستادهای نوروزی صورت می‌گیرد ضمن آنکه ستاد ملی هماهنگی خدمات سفر هم کار نظارتی خاصی در این ایام برعهده دارد.»
از آقای تیموری در مورد آژانس‌هایی که بدون مجوز فعالیت می‌کنند سؤال می‌کنم که در پاسخم می‌گوید: «اگر ما متوجه شویم یا شاکی خصوصی داشته باشد و مسافران به ما اطلاع دهند قطعاً با آنها برخورد می‌کنیم و از نظر قانونی حق فعالیت نخواهند داشت.»
وی می‌گوید: «آژانسی از نظر سازمان مجاز است که از ادارات کل پروانه بهره‌برداری داشته باشد و البته هر سه ماه یک بار به گزارش عملکرد ادارات کل که به دست ما می‌رسد رسیدگی می‌شود تا با متخلفان برخورد شود.»
آژانس‌ها در فضای مجازی
نظر او را در مورد فعالیت آژانس‌ها در فضای مجازی می‌پرسم که آیا نظارتی بر آنها هست یا خیر؟ می‌گوید: «با توجه به آنکه فعالیت این آژانس‌ها در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی زیاد شده است، چند هفته قبل کار ساماندهی ارائه خدمات گردشگری در فضای مجازی نهایی شد و با مرکز توسعه تجارت الکترونیک و پلیس فتا و دیگر ارگان‌ها هماهنگی‌های لازم جهت فعالیت این آژانس‌ها در فضای مجازی صورت گرفت و الان آژانس‌هایی حق فعالیت در فضای مجازی و تبلیغات سفر را دارند که مجوز لازم را کسب کرده باشند در غیر این صورت طبق شیوه‌‌نامه سه ماه به آنها مهلت داده می‌شود تا مجوز لازم را کسب کنند در غیر این صورت پلیس فتا این اختیار را دارد که سایت آنها را فیلتر و از فعالیت آنها در فضای مجازی جلوگیری کند.»
گردشگری صنعتی پرسود در دنیای مدرن
در عصر حاضر صنعت گردشگری به عنوان بزرگ‌ترین صنعت جهان امروز و یکی از ارکان توسعه پایدار معرفی می‌شود و نیز اشکال مختلفی را به خود اختصاص داده است. بنابراین نباید این فرصت را به دلیل برخی غفلت‌ها از جمله ناآگاهی مردم از فرهنگ صحیح گردش و گردشگری از دست داد.
سیدامید عرب فعال و بازاریاب گردشگران اروپایی ورودی به ایران‌در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان ضمن اظهار گلایه فراوان از حضور نامناسب برخی مسافران در شهرهای شمالی و سواحل دریای خزر که به عنوان بزرگ‌ترین دریاچه جهان شناخته و معروف شده است، در توضیحاتی می‌گوید: «متأسفانه هنوز برخی از گردشگران داخلی توجیه نشده‌اند که چگونه باید فرهنگ یک فرد مسافر را در ورود به شهرهای گردشگری رعایت کنند.»
وی با ذکر مثالی در این خصوص می‌گوید: «مثلا وقتی فردی با پوشش نامناسب و شلوارک از ویلا تا لب دریا تردد می‌کند، حریم وحرمت مردم آن شهر و دیگر مسافران را نادیده می‌گیرد.»
این مدیر آژانس بر این نکته تاکید می‌کند: «ما همان‌طور که در خانه و شهر خود هستیم باید در مسافرت هم همان‌گونه رفتار کنیم و شئونات اسلامی را رعایت کنیم.»
عرب می‌گوید: «خوشبختانه دریای خزر پرمسافرترین نقطه در شمال کشور است و جذابیت‌های فراوانی هم برای مسافران داخلی و هم توریست‌های خارجی دارد ولی گاهی به دلیل نداشتن فرهنگ صحیح مسافرت بین تعدادی از مسافران دست ما هم برای حضور گردشگران خارجی به این سواحل زیبا بسته می‌شود.»
نظر این مدیر آژانس را در مورد راه‌های جذب بیشتر به سفرهای داخلی می‌پرسم می‌گوید:«اطلاع‌رسانی درمورد جذابیت‌های داخلی کشورمان و ایجاد فضایی آرام و امن در نقاط بکر کشورمان، آشنایی مسافران با جذابیت‌های محلی و روستایی و ارائه خدمات خوب مهم‌ترین محورهایی است که در جذب گردشگران داخلی مؤثر است.»
وی بر این باور است که نباید مسافران و گردشگران را فقط به سفر به شهرهای بزرگ ترغیب و تشویق کرد گاهی یک مسافرت چند روزه به یک روستای دورافتاده و بکر و دست‌نخورده، جذابیت بیشتری نسبت به یک مسافرت در یک شهر شلوغ و بزرگ و پرتردد را دارد و باید روی این موضوع بیشتر آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی شود.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش با اشاره به اینکه تورهای گردشگری باید به صورت مناسب بین شهرهای کشور توزیع شود می‌گوید: «میراث فرهنگی بوم‌گردی باید تقسیم شود و روستاهای کوچک به هدف اصلی گردشگران تبدیل شود.»
بوم‌گردی و حفظ منابع طبیعی
از این فعال گردشگری که سالها در زمینه گردشگری و جذب توریست به کشورمان فعالیت می‌کند در مورد بوم‌گردی سؤال می‌کنم. می‌گوید: «به منظور جلوگیری از ساخت و سازهای بی‌قاعده و مدرن در روستاها بوم‌گردی جایگزین شده است. مثلا در استان گیلان خانه‌های سنتی در جنگل ارسباران ساخته شده است که هر یک جذابیت خاص خود را دارد، مثلا خانه‌ها چوبی و سقف آنها با شلتوک برنج پوشیده است و بدین ترتیب مسافرداخل ویلا محصور نمی‌شود و با فضایی روستایی بیشترآشنا می‌شود.»
وی می‌گوید: «از منظر دیگر این بوم‌گردی ایجاد اشتغال هم می‌کند و به عبارتی در فضای روستایی اشتغالزایی ایجاد می‌شود و روستایی تشویق به تولید نان سنتی، چای کوهی و گلیم‌بافی و صنایع دستی می شود و ضمن آنکه فرهنگ خود را احیا می‌کند درآمدزایی هم در پی دارد.»
جذب گردشگران داخلی به سفرهای بومی
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چه اقداماتی جهت ایجاد انگیزه بیشتر برای سفرهای داخلی و بومی و گردشگری روستایی بین هموطنان انجام داده است و آژانس‌های خدمات مسافرتی چه نقشی در این مهم برعهده دارند؟
رحمانی معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، گردشگری‌و صنایع دستی به این سؤال پاسخ می‌دهد و به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «در طول سال جشنواره‌های زیادی برای آشنایی مردم با جاذبه‌های داخلی برگزار کردیم. این طرح در تابستان ابلاغ شده بود تا جشنواره‌های محلی و منطقه‌ای در هر استانی برگزار شود تا علاوه بر آشنایی بیشتر مردم با جذابیت‌های بومی، اطلاعات مفیدی هم در اختیار گردشگران خارجی قرار دهد. چرا که اولویت ما جذب گردشگر ورودی و استقبال مردم از سفرهای داخلی برای رونق اقتصادی است.»
وی در ادامه می‌گوید: سفرهای گردشگری، تاریخی و مذهبی در صدر برنامه‌های ما قرار دارد و استانهای خراسان رضوی، اصفهان، مازندران، گیلان و یزد جزو استانهای پرسفر هستند و البته تلاش ما هم بر معرفی استانهای کمتر شناخته شده مثل کردستان، کرمانشاه، آذربایجان شرقی و اردبیل است.»
مصطفی عطاردی یک فعال و کارشناس گردشگری است که نظرات خوبی در مورد گردشگری روستایی به گزارشگر کیهان ارائه می‌دهد. وی با اشاره به اینکه امروزه نقش گردشگری در کمک به توسعه نواحی دارای جاذبه‌های گردشگری بر همگان آشکار است، می‌گوید: «گردشگری روستایی یکی از اشکال گردشگری است که هر روز بر میزان توجه و تاکید بر آن در برنامه‌ریزی‌های روستایی و منطقه‌ای افزوده می‌شود.»عطاردی در ادامه می‌افزاید: «گردشگری روستایی فراگیر فعالیت‌ها، خدمات و تسهیلاتی را شامل می‌شود که به وسیله روستائیان برای تفریح، استراحت، جذب و نگهداشت گردشگران در نواحی روستایی صورت می‌گیرد و می‌تواند گردشگری کشاورزی، گردشگری مزرعه، طبیعی، فرهنگی، جنگل و گردشگری اکوگردشگری را نیز در برداشته باشد. بنابراین بخش توریسم به عنوان بخش مولد در زمینه کسب درآمد و ایجاد اشتغال در اقتصاد کشور نقش بسزایی دارد.»