احسان نراقی و آمریکا
اولین نشانه‌‌های پنهان ارتباط احسان نراقی با آمریکایی‌ها، مربوط به سال 1337ش است که حسنعلی منصور از سویِ محمدرضا پهلوی، به عنوان دبیر شورای عالی اقتصاد، منصوب گردید. از آغاز این فعالیت که امیرعباس هویدا در آن حضوری مؤثر داشت، احسان نراقی نیز، که در ژنو به حلقه‌ دوستان هویدا پیوسته بود، به عنوانِ «مشاور مسائل اجتماعی شورای عالی اقتصاد» انتخاب شد و همراه دیگر اعضایِ آن، که نه نفر بودند، به دیدار محمدرضا پهلوی رفت.
حسنعلی منصور از زمان حضور در آلمان، با آمریکایی‌ها مرتبط شده بودند و در ایران نیز، تحت نظرِ گراتیان یاتسویچ به فعالیت برای طراحی دولت آینده مشغول بود.
نزدیکی احسان نراقی به حسنعلی منصور، به میزانی بود که در جریان نهضت امام خمینی(ره) و حدود یک سال پیش از آن که وی به نخست‌وزیری برسد، از طرفِ او، مأمور تماس با اشخاصی بود که امکان مخالفت با این انتصاب را داشتند. یکی از اینان، محمد درخشش بود که در 16 مارس 1964م به دیدار چارلز . ان . راسیاس، دبیر دوم! سفارت آمریکا در ایران رفت و درباره موضوعات مختلف، از جمله تماس نراقی با خود، با راسیاس، گفتگو کرد تا او در گزارش خود بنویسد:
«اولین نشانه واضح، مبنی بر احساسِ عدمِ ایمنی از طرف منصور، این بود که چند روز پس انتصاب به نخست‌وزیری، پروفسور احسان نراقی (مدیر مرکز تحقیقات اجتماعی) را نزد درخشش فرستاد تا:
الف . درخشش را مطمئن سازد که منصور، همیشه از تحسین کنندگان وی بوده است. (درخشش گفت که این دروغ وقیحانه‌ای است).  
ب . از درخشش درخواست نموده است که با وی مخالفت نکند و برعلیه وی کاری ننماید، زیرا او (منصور) صادقانه علاقمند است که اصلاحاتی در جهت بهبود کشور و بهبود وضع توده‌‌های مردم انجام دهد.
ج . معذرت خواسته است که نمی‌تواند کاری جهت بازگشایی مجدد باشگاه مهرگان انجام دهد.
درخشش به من گفت که او، بلافاصله موارد مذکور توسط نماینده را رد نموده است.»
راسیاس در انتهای این گزارش، با اشاره به خصوصیتِ اهل چانه‌زنی نبودنِ درخشش، می‌نویسد:
«منصور و همکارانش، باید به دنبال کار خودشان باشند. آنها نباید وقتشان را، با سعی در جلب نظر مساعد وی، تلف کنند.»280
در آستانه‌ تشکیلِ دولت علی امینی در سال 1340ش، «اداره امور تأمینه سفارت آمریکا»، در نامه‌ای به ساواک، خواستارِ «سوابقِ شخصی» احسان نراقی شد، که ساواک، در شهریورماه، مسافرت او به آمریکا را بلامانع اعلام کرد.281
پس از این مسافرت، آمریکایی‌ها که در جریانِ تشکیل شورای اقتصاد و کانون مترقی توسط حسنعلی منصور، احسان نراقی را تجربه کرده بودند، در گزارش جامعی که در آذرماه سال 1342ش، در آستانه‌ نخست‌وزیری منصور، پیرامونِ «جامعه روشنفکران ایرانی» تهیه کرده و به وزارت امور خارجه آمریکا فرستادند، درباره‌ او و مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی او نوشتند:
«در مؤسسه مطالعات و پژوهش‌‌های اجتماعی، که جزئی از دانشکده ادبیات است، فعل و انفعالات، بینِ جبهه ملی و رژیم در دانشگاه تهران، از موارد جالب مطالعه می‌باشد. در اینجا، بعضی از هیجان‌انگیزترین اندیشه‌ها، در شرف پرورش است و طرح‌‌های کار جاری، درباره موضوعاتی از قبیل: طبقه متوسط ایران است و تجزیه و تحلیلی از بازار تهران و بعضی از جنبه‌‌های اصلاحات ارضی جاری و مطالعات تطبیقی تاریخ ایران و ترجمه آثار مهم خارجی در رشته‌‌های اقتصاد و اجتماعی و حتی مطالعه‌ای درباره ساواک، در ارتباط با علل اغتشاشات خرداد ماه می‌باشد. ریاست مؤسسه مطالعات و پژوهش‌‌های اجتماعی، با دکتر غلامحسین صدیقی است، ولی مدیریت آن را دکتر احسان نراقی، یک عضو سابق حزب توده و عامل معروف ساواک به عهده دارد ... نراقی، علی‌رغم ارتباطاتش با رژیم، همچنین به طور خصوصی از آن انتقاد می‌کند و به ویژه، از آن دل‌چرکین است که سابقه او با حزب توده را همواره به عنوان وسیله‌ای برای وادار کردن او به گزارش به ساواک، درباره فعالیت‌‌های دانشجویان و دانشکده، بالا سر او نگه داشته می‌شود. او ارتباط خود را با ساواک، به آگاهی همکاران خود رسانده و گاه به گاه، درباره مقاصد حکومت نسبت به آنها، خطاهایی کرده است»282
حدود چهار ماه پس از این گزارش، در فروردین ماه سال 1343ش، سفارت آمریکا، نظر ساواک را برای مسافرت وی به آمریکا، جویا شد که مورد موافقت قرار گرفت.283
از علت، مدت و چگونگیِ این مسافرت‌ها، اطلاعی به ثبت نرسیده است؛ ولی با توجه به اظهارات دکتر جلال عبده، که خود از سیاستمداران کارکشته و از اعضایِ تشکیلات فراماسونری بود و در سال 1343ش، برای رسیدن به پست نخست‌وزیری تلاش داشت، می‌توان به جایگاه و پایگاه نراقی در رابطه با آمریکایی‌ها پی‌برد:  
«دکتر جلال عبده، که برای احراز مقام نخست‌وزیری فعالیت می‌نماید؛ ارتباط بسیار نزدیکی با دکتر احسان نراقی، مدیر موسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه برقرار کرده است و به برخی از افراد اظهار داشته: چون دکتر نراقی با مقامات آمریکایی در تهران، روابطِ بسیار صمیمانه دارد، به همین منظور با وی تماس برقرار نموده، تا از کمک مشارالیه در به دست آوردن این پست استفاده کند.»284