علی اکبری
هرچند دولت از ابتدا تمایلی به بررسی برجام در مجلس نداشت و علی‌رغم تذکرات دلسوزان نظام و حتی صراحت فرمان مقام معظم رهبری به لطایف‌الحیلی که بر همگان آشکار است از این امر استنکاف ورزید و هرچند فرآیند تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی با حواشی که آن نیز بر همگان روشن است، به اتمام رسید لیکن آنچه اکنون به صراحت بیشتری برای افکار عمومی در حال تبیین است، اقداماتی است که دو طرف برجام باید نسبت به اجرای آن اقدام نمایند. جناب آقای دکتر صالحی بعد از تصویب طرح برجام در مجلس شورای اسلامی طی مصاحبه‌ای از این فرآیند سخن گفته و اظهار می‌دارد: «پس از تایید شورای نگهبان، رسماً توسط ایران اعلام خواهد شد که برجام پذیرفته شده و اقدامات روتین صورت خواهد گرفت. به طوری که اتحادیه اروپا رسماً لغو تحریم‌ها را اعلام و رئیس‌جمهور آمریکا نیز طی بیانیه‌ای تحریم‌های آمریکا علیه ایران را تعلیق خواهد کرد، ولی زمان لغو این تحریم‌ها به انجام اقداماتی از سوی ایران موکول می‌شود که این اقدامات نیز باید به تایید بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز برسد.» رئیس سازمان انرژی اتمی با اعلام اینکه اقداماتی که ایران باید در نطنز، فردو و آب ‌سنگین اراک صورت دهد یک ماه و نیم تا دو ماه آینده به طول خواهد انجامید، تصریح کرد: می‌توان گفت از اواخر آذر یا اوایل دی‌ماه شاهد اجرای کامل برجام و برداشته شدن کلیه تحریم‌ها علیه ایران خواهیم بود.
جناب آقای صالحی اظهار می‌دارد که اقدامات ایران حدود دو ماه به طول خواهد انجامید. اقداماتی که هرچند جناب آقای صالحی به طور دقیق به آن‌ها اشاره نکرده و یا اشاره‌ای ظریف به آنها داشته است، از منظر برجام کاملاً مشخص است و تا زمانی که ایران این اقدامات را انجام ندهد و تا زمانی که آژانس بین‌المللی صحت انجام این اقدامات را تأیید ننماید، عملاً هیچ تحریمی لغو نخواهد شد؛ یعنی آنچه اقدامات متناظر و گام‌به‌گام نامیده می‌شد به یک فرآیند مضحک تبدیل گردیده است که هیچ تضمینی برای این حرکت گام‌به‌گام وجود ندارد. ما باید تمام تعهدات خود را به فرمایش آقای صالحی «علی الارض» انجام دهیم و طرف غربی علی الکاغذ! اقدامات ایران کاهش سانتریفیوژها از حدود بیست هزار به عدد حدود پنج هزار، خارج کردن قلب رآکتور اراک، تبدیل سایت فردو به یک آزمایشگاه زیرزمینی، کاهش میزان ذخایر اورانیوم غنی شده کشور از حدود ده تن به میران سیصد کیلوگرم و... می‌باشد و اگر این انجام تعهدات ایران مورد قبول طرف مقابل قرار گرفت، تنها برخی از تحریم‌ها برداشته و برخی دیگر تعلیق خواهد شد و اگر علی‌رغم انجام تمام این اقدامات از سوی ایران، آژانس به بهانه‌های واهی این فرآیند را تایید نکرد و یا مجدداً موضوع ادعایی در خصوص فعالیت‌های گذشته ایران را مطرح ساخت، عملاً طرف مقابل نباید هیچ اقدامی انجام دهد و اگر ایران نسبت به این امر شکایت داشته باشد، فرآیند حکمیت و داوری به گونه‌ای خواهد بود که بدون هیچ تردیدی، ایران محکوم شده و تمام تحریم‌های گذشته مجدداً بازخواهند گشت. با این وصف مشخص نیست چگونه فرمایش رهبر معظم انقلاب در موارد ذیل مورد توجه دولت و مجلس قرار گرفته است: «یک نکته‌ اساسی دیگر اینکه لغو تحریم‌ها منوط به اجرای تعهدات ایران نیست؛ نمی‌شود بگویند شما رآکتور آب ‌سنگین اراک را خراب بکنید، سانتریفیوژها را به این تعداد کاهش بدهید، این کارها را بکنید، آن کارها بکنید، بعد که کردید، بعد آن‌وقت آژانس بیاید شهادت بدهد، گواهی کند که شما راست می‌گویید و این کارها را انجام داده‌اید، بعد ما تحریم‌ها را برداریم! نه، این را ما مطلقاً قبول نداریم؛ لغو تحریم‌ها منوط به اجرای تعهداتی که ایران می‌کند نیست. البتّه لغو تحریم یک مراحل اجرایی‌ای دارد، ما این را قبول داریم؛ اجراییات لغو تحریم با اجراییاتی که ایران به عهده می‌گیرد، باید متناظر باشند؛ بخشی از این در مقابل بخشی از آن، بخش دیگری از این در مقابل بخش دیگری از آن. یک نکته‌ اساسی دیگر این است که ما با موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس مخالفیم. ما به آژانس بدبینیم؛ آژانس نشان داده که هم مستقل نیست، هم عادل نیست؛ مستقل نیست زیرا تحت تأثیر قدرت‌ها است؛ عادل نیست [چون] بارها و بارها برخلاف عدالت حکم کرده و نظر داده. به‌علاوه، اینکه بگویند «آژانس باید بیاید اطمینان پیدا کند که فعالیت هسته‌ای در کشور نیست» این یک حرف غیرمعقولی است. خب، چه‌جور می‌شود اطمینان پیدا کند؟ اصلاً اطمینان پیدا کردن [یعنی چه‌]؟ مگر تک‌تک خانه‌ها و وجب‌به‌وجب سرزمین کشور را این‌ها بگردند! چه جوری می‌شود اطمینان پیدا کرد؟ موکول کردن به این مسئله، نه منطقی است، نه عادلانه است.» (امام خامنه‌ای 2/4/1394)
دولت محترم در مذاکرات، فرآیند اجرایی که باید متناظر می‌بود را با تفسیر خود، متناظر کرده است. ما اقدام می‌کنیم و طرف مقابل اعلام، لیکن هیچ تعهدی برای اقدام و اجرای طرف غربی دیده نشده درحالی‌که حداقل توقع این است این اقدامات گام‌به‌گام تبیین می‌شد که مثلاً ما سانتریفیوژهای نطنز را کاهش دهیم و در مقابل این یک گام، طرف غربی یک اقدام لغو تحریمی انجام دهد، ما فردو را مطابق برجام تغییر دهیم و طرف مقابل یک لغو تحریم دیگر را اجرایی کند و همین مسیر تا پایان. لیکن اکنون قرار است ما تمام گام‌ها را برداریم و وقتی به پایان مسیر رسیدیم از طرف مقابل درخواست نماییم که شروع به برداشتن گام‌های خود نماید و حتی هیچ تضمینی نیز برای اجبار طرف مقابل به گام‌برداری در این مسیر در دست نداریم. نگارنده امید دارد که این امیدواری دولت محترم به انجام تعهدات طرف مقابل که برابر نص صریح قرآن، به هیچ تعهد و قول و قراری پایبند نیست، تبدیل به ناامیدی نشود. امیدی که نگارنده نسبت به آن ناامید است و گذر زمان بهترین قاضی خواهد بود. قضاوتی که ممکن است هیچ ثمری برای کسانی که تاریخ نسبت به آنان قضاوت می‌کند نداشته باشد و تنها عبرتی برای دیگرانی باشد که با نگاه به تاریخ در پی عبرت‌آموزی هستند چرا که به فرمایش امیر سخن، امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام، تاریخ پر است از عبرت و این عبرت‌گیرانند که در اقلیت هستند و اگر قرار بر عبرت‌آموزی بود، حداقل در تاریخ نه‌چندان دور می‌توان حادثه عبرت‌آموزی اعتماد به نظام سلطه را مشاهده کرد. مذاکرات در دولت اصلاحات و عقب‌نشینی گام‌به‌گام دولت وقت و نتایج پرثمر! آن مذاکرات برای همگان آشکار و هویدا است و به نظر می‌رسد همان سیاست، این بار با رنگ و لعابی دیگر، در دستور کار برخی از بخش‌های دولت قرار گرفته است.
البته این فرآیند هرچند از منظر طرف غربی ممکن است حد یقفی نداشته باشد و آنها آرزو داشته باشند تا به زانو درآوردن ایران اسلامی این مسیر را ادامه دهند لیکن باید این نکته را مدنظر قرار دهند که ایران اسلامی قدرتی نیست که بنشیند تا برخی افراد عوام و ساده‌اندیش و برخی نفوذی‌های دشمن، برای یکی از برترین ثمرات دعوت و حرکت انبیا و اولیای الهی از آدم ابوالبشر تاکنون که همان نظام اسلامی باشد، نسخه تسلیم و کرنش در برابر استکبار بپیچند. بهتر است نظام سلطه آنچه قبلاً آزموده، مجدداً نیازماید. امید غرب به برچیدن پیچ و مهره‌های تأسیسات هسته‌ای ایران در مذاکرات دولت اصلاحات و خوشحالی برای توافقات با دولت وقت و تلاش برای تحقیر ملت ایران، به تغییر مسیر ایران و صدور دستور توقف عقب‌نشینی و لزوم شروع حرکت در مسیر پیشرفت و رسیدن به قدرت هسته‌ای ختم شد و این بار نیز اگر نظام سلطه همان مسیر را طی کند، نقشه ما نیز همان نقشه خواهد بود. آمریکا باید بداند که راه ما، راه امام و هدف ما هدف امام است و امام فرمود ما تا رفع فتنه از جهان به مبارزه ادامه خواهیم داد. فتنه‌ای که سرمنشأ آن آمریکا به عنوان شیطان بزرگ است و قطعاً ملت اجازه نخواهد داد که برجام، روزنه‌ای برای نفوذ دشمن باشد.