آرش فهیم

سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر به عنوان نخستین جشنواره فیلم فجر دولت یازدهم از اهمیت خاصی برخوردار بود؛ دولتی که با شعارهای پررنگ و آرایش غلیظ فرهنگی کارش را شروع کرده بود و از این رو برای همه جای کنجکاوی بود که قرار است در جشنواره های فرهنگی و هنری چه اتفاقی بیفتد؟! آن هم در شرایطی که قبل از آن، جشنواره تئاتر فجر به زشت ترین شکل ممکن برگزار شده بود و اهالی تئاتر، یکی از بدترین جشنواره ها را مشاهده کردند، همه منتظر بودند ببینند مدیران جدید وزارت ارشاد در عرصه سینما چه می کنند. اما همه چیز از ابتدا برخلاف شعار و سرلوحه دولت جدید رخ داد. از همان ابتدا، برگزاری جشنواره، توأم با بی تدبیری و محتوای جشنواره، خالی از امید نمایان شد.
اگر مدیران و برگزار کنندگان جشنواره فجر تازه کار بودند، برگزاری چنین جشنواره ای چندان عجیب نبود، اما رزومه و سابقه پر حجم مدیران جشنواره با نحوه برگزاری این رویداد درتضاد است. پذیرش بیش از حد فیلم برای بخش مسابقه، عدم تعیین زمان برای پذیرش فیلم ها، ایجاد بخش های متعدد و بی‌ربط و ... از یک جشنواره حرفه ای و بین المللی بعید است. جای شگفتی دارد که چطور فیلم «شیار143» که تحسین همه را برانگیخت و صاحب سه سیمرغ شد، با اصرارهای رسانه ای و جانبی بود که توانست به این جشنواره راه یابد؟ جای سوال است که چرا فیلم های زیر صفر برخی از اساتید، در جشنواره، آن هم در بخش مسابقه پذیرفته شدند؟ گویا ملاک راه یابی آثار به جشنواره فجر، نام و شهرت کارگردان هاست، نه کیفیت فیلم ها.
شاید جشنواره سی و دوم فیلم فجر تنها جشنواره معتبر و به نام جهانی باشد که برخی از فیلم هایش چند دقیقه قبل از زمان معین شده آماده نمایش می شوند! و شاید یکی از معدود جشنواره های جهان محسوب شود که در کاخ جشنواره، همه فیلم ها با تأخیر به نمایش درآمدند. این تأخیر گاهی به چند ساعت انجامید. البته این نقصان موجب شکوفایی استعدادهای دست اندرکاران جشنواره هم شد. چون در هنگام تأخیر چند ساعته بعضی از فیلم ها، ایشان با نمایش سایه بازی بر پرده تالار همایش های برج میلاد، تماشاگران را سرگرم می کردند!
قبلا اعلام شده بود که امسال از صدور بی رویه کارت ورود به کاخ جشنواره پرهیز می شود. با همه زحماتی که دوستان روابط عمومی جشنواره کشیدند و کارت ها را محدود کردند اما باز هم در هنگام نمایش فیلم های بحث برانگیز و جنجالی، جمعیتی مازاد بر ظرفیت به سینمای برج میلاد راه پیدا می کردند.
در هنگام اعلام اسامی داوران جشنواره وقتی همه از زوج بودن تعداد داوران انتقاد کردند، دبیر محترم جشنواره این انتقادات را به مضحکه گرفت و با بازی «چرا چند تا» مقایسه کرد. اما در اختتامیه دیدیم که انتقادات بجا بوده است. این هم از عجایب روزگار است که در سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر دو فیلم به عنوان بهترین فیلم معرفی شد! عامل این اتفاق، زوج بودن تعداد داوران بود. یعنی نیمی از اعضای هیات داوران نظرشان روی یک فیلم بود و نیمی دیگر فیلم دیگری را بهترین می دانستند. به همین دلیل هم هر دو فیلم به عنوان بهترین معرفی شده و سیمرغ گرفتند. البته عدم اعطای هیچ جایزه ای به ابراهیم حاتمی کیا هم باید به این شگفتی ها افزود. آن هم در شرایطی که تقریبا همه انتظار داشتند که یکی از جوایز اصلی جشنواره، مثل بهترین فیلم، یا بهترین کارگردانی یا بهترین فیلمنامه به نام حاتمی کیا صادر شود. اما گویا انتقادات کارگردان «چ» از جشنواره -در نشست فیلم «شیار143»- باعث شد که دستان او از سیمرغ دور بماند.
نکته جالب این است که جناب وزیر ارشاد در سخنرانی خود در مراسم اختتامیه گفت که در جشنواره امسال پس از سال ها شاهد تشکیل صف در مقابل سینماها بودیم! این هم از عواقب دور بودن وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت از فرهنگ و هنر است. چون هر کس حتی اندکی با این فضا آشنا باشد، می داند که هر سال در هنگام برگزاری جشنواره فیلم فجر جلوی سینماهایی که فیلم های جشنواره را نمایش می دهند صف بسته می شود.
اما از این مسائل حاشیه ای که بگذریم، محتوای آثار سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر هم جای تأمل دارد. حضور دو فیلم که نه تنها به طور آشکار از کودتای سال 88 حمایت می کنند که واقعیت را نیز درباره آن وقایع تحریف می کردند، مسئله ای نیست که به سادگی بتوان از کنار آن گذشت. مسئله تنها خود این فیلم ها نیست، بلکه مشکل از متضاد بودن آن ها با مناسبت جشنواره فیلم فجر است. حضور این گونه آثار در جشنواره فجر درست مانند آن است که فیلم هایی با موضوع کهنسالان در جشنواره فیلم کودک و نوجوان به نمایش درآید. خب، جشنواره فیلم فجر به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی برگزار می شود و نمایش فیلم هایی که از کودتا علیه این انقلاب حمایت می‌کنند جای اعتراض و شکایت دارد.
ناامیدی و افسردگی، مضمون غالب آثار حاضر در سی و دومین جشنواره فیلم فجر بود. نگاه خشمگینانه به مردم، استفاده از الفاظ رکیک و زننده، زجر دادن تماشاگر با داستان تلخ، نمایش بیش از حد کتک کاری و درگیری فیزیکی و استعمال سیگار، همه شاخص های اصلی فیلم های این جشنواره بودند. جشنواره‌ای که بیشتر به خشمواره می مانست!