ملاک برتری انسان بر جن (پرسش و پاسخ)
پرسش:
برخی می‌گویند ملاک برتری انسان بر سایر مخلوقات، قدرت اختیار و انتخاب‌گری اوست، اگر ملاک این است پس جن هم این‌‌گونه است و آنان هم کافر و مؤمن دارند، پس ملاک برتری انسان بر جن چیست؟
پاسخ:
قرآن کریم آفرینش انسان را از خاک و آفرینش جن را از آتش و قبل از انسان می‌داند (الرحمن/14-15، حجر/27) در برخی آیات قرآن، جن و انس به طور مشترک، مورد خطاب قرار گرفته‌اند و هدف از آفرینش آنها پرستش خدا معرفی شده است. (الذاریات/56، الرحمن/33) برخلاف آنچه مشهور در میان مردم است انسان از جن برتر است به دلیل اینکه تمام پیامبران الهی از انسان‌ها برگزیده شده‌اند و گروهی از آنها به پیامبر اسلام، که از نوع بشر است، ایمان آوردند و از او تبعیت کردند و واجب شدن سجده در برابر آدم بر شیطان، که بنا بر تصریح قرآن از طایفه جن بود (کهف/50) دلیل بر فضیلت نوع انسان بر جن می‌باشد. (آیت‌الله مکارم شیرازی)، تفسیر نمونه، ج 24، ص 155)
دلایل برتری انسان
آنچه از قرآن فهمیده می‌شود، چند امر است:
1- علم انسان به اسماء و حقایق جهان هستی و استعداد شگرف او در علم و عمل و قرب الهی
قرآن می‌فرماید:«و علم آدم الاسماء کلها ثم عرضهم علی الملائکه فقال انبنونی باسماء هولاء ان کنتم صادقین؛ سپس علم اسماء [علم اسرار آفرینش و نامگذاری موجودات] را همگی به آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: (اگر راست می‌گویید، اسامی اینها را به من خبر دهید!)» (بقره/31)
تعلیم در این مورد جنبه تکوینی داشته است؛ یعنی خداوند این آگاهی را در نهاد و سرشت آدم قرار داد، و به این واسطه فضیلت نوع انسان بر دیگر موجودات اثبات شد. تعلیم این حقایق، به انسان و استعداد او در فراگیری آنها، مخصوص حضرت آدم(ع) نیست، بلکه علم و دانش در نوع انسان، به ودیعه گذارده شده و همواره به تدریج، آثارش در نسل او ظاهر می‌شود و چنانچه فرزندان آدم در راه هدایت گام بردارند، می‌توانند آن علم را از مرتبه قوه به فعلیت، برسانند (ترجمه تفسیر المیزان، ج1، ص 147، مرکز فرهنگی رجاء)
2- دمیده شدن روح الهی در انسان
قرآن به صراحت می‌فرماید: خداوند از روح خود در کالبد آدم و فرزندان او دمیده است (حجر/29 و الم سجده/7-8) این روح الهی با استعداد فوق‌العاده‌ای که در آن نهفته است، می‌تواند تجلیگاه انوار الهی و عظمت بخش انسان باشد.
آیه 7-8 سوره سجده این بعد معنوی را در همه فرزندان آدم موجود می‌داند.
3- خلیفه الله بودن نوع انسان
منظور نمایندگی خدا در زمین است، زیرا سؤالی که بعد از این فرشتگان می‌کنند و می‌گویند: نسل آدم ممکن است فساد و خونریزی نمایند و نمایندگی خدا در زمین با این کارها نمی‌سازد، متناسب با همین معنا است (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج1، ص 172)
حضرت امام صادق(ع) می‌فرمایند: فرشتگان بعد از آگاهی از مقام آدم، دانستند که او و فرزندانش سزاوارترند که خلفای الهی در زمین و حجت‌های او بر خلق باشند ( همان، ص 173 نقل روایت از معانی الاخبار)
مرحوم علامه طباطبایی(ره) می‌فرمایند: خلافت انسان در زمین منحصر به حضرت آدم(ع) نیست، فرزندان او هم در این مر شریکند (المیزان، ج1، ص 116، چاپ مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان) این امتیازات درباره انسان و مخصوص اوست و نشان می‌دهد که مقام انسان والاتر از مقام جن است. تحقیقاً این برتری موجب پیشرفت او از نظر معلومات و مفاهیم ذهنی و معنوی و نیز از نظر پیشرفت و ترقی اجتماعی و صنعتی شده است. در حالی که ملائکه و جن همانطور که آفریده شده‌اند و در محدوده اختیاری که دارند، زندگی می‌کنند.
برخی می‌گویند ملاک برتری انسان بر سایر مخلوقات، قدرت اختیار و انتخاب‌گری اوست، اگر ملاک این است پس جن هم این‌‌گونه است و آنان هم کافر و مؤمن دارند، پس ملاک برتری انسان بر جن چیست؟
پاسخ:
قرآن کریم آفرینش انسان را از خاک و آفرینش جن را از آتش و قبل از انسان می‌داند (الرحمن/14-15، حجر/27) در برخی آیات قرآن، جن و انس به طور مشترک، مورد خطاب قرار گرفته‌اند و هدف از آفرینش آنها پرستش خدا معرفی شده است. (الذاریات/56، الرحمن/33) برخلاف آنچه مشهور در میان مردم است انسان از جن برتر است به دلیل اینکه تمام پیامبران الهی از انسان‌ها برگزیده شده‌اند و گروهی از آنها به پیامبر اسلام، که از نوع بشر است، ایمان آوردند و از او تبعیت کردند و واجب شدن سجده در برابر آدم بر شیطان، که بنا بر تصریح قرآن از طایفه جن بود (کهف/50) دلیل بر فضیلت نوع انسان بر جن می‌باشد. (آیت‌الله مکارم شیرازی)، تفسیر نمونه، ج 24، ص 155)
دلایل برتری انسان
آنچه از قرآن فهمیده می‌شود، چند امر است:
1- علم انسان به اسماء و حقایق جهان هستی و استعداد شگرف او در علم و عمل و قرب الهی
قرآن می‌فرماید:«و علم آدم الاسماء کلها ثم عرضهم علی الملائکه فقال انبنونی باسماء هولاء ان کنتم صادقین؛ سپس علم اسماء [علم اسرار آفرینش و نامگذاری موجودات] را همگی به آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: (اگر راست می‌گویید، اسامی اینها را به من خبر دهید!)» (بقره/31)
تعلیم در این مورد جنبه تکوینی داشته است؛ یعنی خداوند این آگاهی را در نهاد و سرشت آدم قرار داد، و به این واسطه فضیلت نوع انسان بر دیگر موجودات اثبات شد. تعلیم این حقایق، به انسان و استعداد او در فراگیری آنها، مخصوص حضرت آدم(ع) نیست، بلکه علم و دانش در نوع انسان، به ودیعه گذارده شده و همواره به تدریج، آثارش در نسل او ظاهر می‌شود و چنانچه فرزندان آدم در راه هدایت گام بردارند، می‌توانند آن علم را از مرتبه قوه به فعلیت، برسانند (ترجمه تفسیر المیزان، ج1، ص 147، مرکز فرهنگی رجاء)
2- دمیده شدن روح الهی در انسان
قرآن به صراحت می‌فرماید: خداوند از روح خود در کالبد آدم و فرزندان او دمیده است (حجر/29 و الم سجده/7-8) این روح الهی با استعداد فوق‌العاده‌ای که در آن نهفته است، می‌تواند تجلیگاه انوار الهی و عظمت بخش انسان باشد.
آیه 7-8 سوره سجده این بعد معنوی را در همه فرزندان آدم موجود می‌داند.
3- خلیفه الله بودن نوع انسان
منظور نمایندگی خدا در زمین است، زیرا سؤالی که بعد از این فرشتگان می‌کنند و می‌گویند: نسل آدم ممکن است فساد و خونریزی نمایند و نمایندگی خدا در زمین با این کارها نمی‌سازد، متناسب با همین معنا است (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج1، ص 172)
حضرت امام صادق(ع) می‌فرمایند: فرشتگان بعد از آگاهی از مقام آدم، دانستند که او و فرزندانش سزاوارترند که خلفای الهی در زمین و حجت‌های او بر خلق باشند ( همان، ص 173 نقل روایت از معانی الاخبار)
مرحوم علامه طباطبایی(ره) می‌فرمایند: خلافت انسان در زمین منحصر به حضرت آدم(ع) نیست، فرزندان او هم در این مر شریکند (المیزان، ج1، ص 116، چاپ مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان) این امتیازات درباره انسان و مخصوص اوست و نشان می‌دهد که مقام انسان والاتر از مقام جن است. تحقیقاً این برتری موجب پیشرفت او از نظر معلومات و مفاهیم ذهنی و معنوی و نیز از نظر پیشرفت و ترقی اجتماعی و صنعتی شده است. در حالی که ملائکه و جن همانطور که آفریده شده‌اند و در محدوده اختیاری که دارند، زندگی می‌کنند.