رمضان در میان اقوام خراسان شمالی
تنوع اقوام در خراسان شمالی باعث شده است تا مراسم زیادی به مناسبتهای مختلف ملی و مذهبی به ویژه ماه مبارک رمضان در این نقطه از ایران اسلامی برگزار شود.
با نزدیک شدن ماه مبارک رمضان مردم استان برای نظافت خانه و مسجد محل خود اقدام میکنند.
در زمانهای گذشته تشخیص زمان دقیق سحری به علت نبود امکانات مشکل بود، بنابر این افراد از طریق حرکت ستارهها زمان سحر را تشخیص میدادند. عشایر، کوچنشینان و چوپانان خراسان شمالی چون بیشتر وقت خود را در بیابان سپری میکردند از این روش برای تشخیص سحری استفاده میکردند و در هنگام سحر نیز افراد خوشالحان با چاووشخوانی مردم منطقه را برای خوردن سحری بیدار میکردند.
در مناطقی که چاووشخوان وجود نداشت افراد با کوبیدن بر طشتهای مسی که به اعتقاد آنان موجب ایجاد فضایی معنوی میشد، مردم را به خوردن سحری دعوت میکردند.
در بجنورد و در زمان سحر دو طبل نواخته میشد، طبلهایی آهنگین که هر کدام دارای معانی خاصی بودند. آهنگ طبل اول بدین گونه بود که «قره خاتون تو پلو بیشر» یعنی «پیر زن بلند شو غذا درست کن» که خانم خانه را به برخاستن و آماده کردن بساط سحری دعوت میکرد و آهنگ طبل دوم بدین گونه بود «قره خاتون قازانه دیشر» یعنی «پیرزن دیگ غذا را پایین بیار»، که در واقع به معنای آماده بودن سحری بود و صدای خوش موذنان بجنوردی شروع یک روز روزهداری افراد را اعلام میکرد.
در گذشتههای نه چندان دور نوع غذاها در افطار مردم خراسان شمالی متناسب با فصلهای سال تغییر میکرد به گونهای که در فصل بهار غذاهایی همچون «فطیر مَسکه» استفاده میشد که در واقع نوعی غذا شبیه به آش دندونی و متشکل از گندم و نخود به همراه روغن زرد حیوانی بود.
یارمه از دیگر غذاهای مرسوم در فصل بهار ویژه ماه مبارک رمضان بود که از گندم نیم دانه، گوشت قورمه، روغن زرد و ادویهجات تهیه میشد.
در میان قوم کرمانجها نیز رسم بود افرادی که تازه به سن شرعی روزه داری میرسیدند در هنگام افطار از سوی بزرگتر خانواده هدیه و چشمروشنی دریافت میکردند.
دادن افطاری از سوی بزرگترهای فامیل و دعوت از کوچکترها از دیگر رسوم رایج در میان مردم این منطقه بود و پخت حلیم در ایام ماه رمضان در قهوهخانه و توزیع آن، پخت زولبیا و بامیه و پشمک در قنادیها از دیگر غذاها و شیرینیهای ویژه ماه مبارک رمضان در این خطه است که هنوز نیز رواج دارد.
ترکمنهای این استان در ماه مبارک رمضان علاوه بر برپایی نمازهای یومیه، شبها با حضور در مساجد اقدام به برپایی نماز جماعت با عنوان «تَراویح» میکنند. مراسم ختم قرآن مجید از دیگر مراسم ترکمنهای خراسان شمالی است که تعدادی از قاریان معروف ترکمن با حضور سایر روزهداران در مدت زمان معینی در چند شب متوالی قرآن میخوانند و تا پایان این ماه پنج بار قرآن را ختم میکنند. همچنین مراسم «یا رمضان» نیز از دیگر آداب و رسوم ترکمنهای استان خراسان شمالی است که گفته میشود این آیین مختص ترکمنهای این خطه است.
در آیینی که در شبهای سوم، چهاردهم و بیست و هفتم ماه مبارک رمضان برگزار میشود تعدادی از جوانان بعد از صرف افطار دورهم جمع میشوند و با انتخاب یکی از جوانان به عنوان سرگروه اشعاری را در وصف ماه مبارک رمضان و روزهداری به زبان ترکمنی قرائت میکنند.
آنان سپس در کوچه و خیابان راه میافتند و به در هر خانهای که میرسند صاحبخانه انعامی از قبیل وجه نقد و یا غیرنقد به آنها میدهد. در پایان سه شب برگزاری این مراسم جوانانی که در برپایی این مراسم شرکت داشتند، هدایای نقدی و غیرنقدی را بین یکدیگر تقسیم و یا آن را برای تدارک یک افطار یا سحری دستهجمعی استفاده میکنند. در روز عید سعید فطر در خانه ترکمنها سفرهای پهن است و بر روی سفره نانهای سنتی و شیرینی و شکلات چیده میشود و به دید و بازدید میپردازند که از خانه بزرگترها شروع میشود.