خوشرویی; کمند دوستی
محمدمهدی رشادتی
حضرت فاطمه(س) فرمود: بشر فی وجه المومن یوجب لصاحبه الجنه و بشر فی جه المعاند المعادی یقی صاحبه عذاب النار. پاداش خوشرویی در برابر مومن بهشت است و خوشرویی با دشمن و انسانهای ستیزهجو، انسان را از عذاب آتش باز میدارد (فرهنگ سخنان حضرت فاطمه(س) ص 36)
از دیدگاه اسلام خوشرویی با مردم، منش آزادگان است وخودنوعی احسان و نیکوکاری بلکه سرچشمه نیکوکاری بشمار میآید. (غررالحکم ج 1 ص 156 تا 159)
تاثیر شگرف خوشرویی در حوزه فردی حداقل این است که آدمی را از جهنم نجات میدهد و در مراتب بالاتر او را به بهشت جاودان میرساند. اما در حوزه اجتماعی و در روابط میان انسانها، گشادهرویی دستاوردههای ارزشمندی دارد. از جمله: آتش دشمنیها را خاموش میکند، کینهها را از دلها بیرون میریزد. موجبات انس و الفت بیشتر دوستان را فراهم میسازد. محبتها و دوستیها را جلب میکند بطوری که از آن به کمند دوستی تعبیر شده است. (همان و میزان الحکمه ج 1 ص 133)
بدین ترتیب با نهادینه شدن این شیوه تعامل، بهطور قطع درجه امنیت روانی جامعه و سطح آرامش روحی افراد افزایش چشمگیری پیدا خواهد کرد.
خوشرویی، نشانه عزت نفس و صفای باطن
البته همه افراد قادر نیستند از خود خوشرویی نشان دهند. بلکه اشخاص بزرگوار که از «عزت نفس» بیشتری برخوردارند، توانایی آن را دارند: (غررالحکم ج 1 ص 158) لذا این نمود عینی و بیرونی، نمایانگر آن حقیقت روحی و درونی است. و حکایت از صفای دل شخص دارد از امام صادق(ع) نقل است: سه چیز است که هرکس یکی از آنها را پیش خدا ببرد، خداوند بهشت را برای او واجب گرداند. 1) انفاق در عین تگندستی 2) انصاف دادن از طرف خود 3) خوشرویی برای همه مردم. (اصول کافی ج 3 ص 161)
امام حسین(ع) از قول امیرالمومنین (ع) درباره ویژگیهای اخلاقی رسول خدا(ص) و نحوه رفتار ایشان با مردم چنین میفرماید: رفتار حضرت با اطرافیان چنین بود که دائما خوشرو و نرم بود. هرگز خشن و درشتخو و پرخاشگر و بد زبان و عیبجو و مدحکننده دیگران نبود و به چیزی که تمایل نداشت، بیمیلی خود را در ظاهر نشان نمیداد و لذا مردم از پیشنهاد کردن به او مأیوس نبودند و امیدواری را ناامید نمیکرد، (المیزان ج 6 ص 436) علی(ع) فرمود: شادی مومن درچهره او، قدرت وی در دینش و اندوه و ناراحتیاش در دل او قرار دارد.
(حکمت 333 و میزان الحکمه ج1 ص 133)
نقل شده است که: روزی یحییبن زکریا(ع) با چهرهای خندان با حضرت عیسی(ع) ملاقات کرد. عیسی(ع) فرمود: میبینم مانند کسی که هیچ غمی نداشته باشد، لبخند میزنی، یحیی(ع) فرمود: می بینم مانند کسی که ناامید از رحمت خدا باشد، اخم کرده و رو ترش نمودهای. سپس خداوند به عیسی(ع) وحی فرستاد: کاری که یحیی(ع) انجام میدهد پیش من دوست داشتنی تر است. (فرهنگ سخنان پیامبران ص 116)
اگر حنظل خوری از دست خوشرویی
به از شیرینی از دست ترشرویی
اگر گویی غم دل با کسی گوی
که از رویش به نقد آسوده گردی
(کلیات سعدی ص 93)
لازم به ذکر است که: نیکوکاری و خوشرویی با آن دسته از دشمنانی صحیح است که با مسلمانان سر جنگ نداشته و آنان را از سرزمینشان اخراج نمیکنند. (ممتحنه 8) اما چنانچه کفار و دشمنان اسلام با مسلمانان قصد جنگ کنند و یا در پی اخراج کردن آنها از سرزمینهای خود باشند، در این صورت وظیفه داریم با آنان با صلابت و شدت عمل برخورد کنیم.
(فتح 21)