«امید فراز» کارشناس و ناظر بر کشت ارگانیک محصولات کشاورزی، در گفت‌وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا با اشاره به آسیب‌های استفاده بی‌رویه و خودسرانه کشاورزان از سم و کودهای شیمیایی گفت: استفاده بیش از اندازه سموم و کودهای شیمیایی در محصولات کشاورزی موجب شده تا میوه‌های به ظاهر خوش‌رنگ و خوشمزه در برخی موارد باعث بروز بیماری‌هایی لاعلاج برای انسان‌ها شود.
وی تصریح کرد: فرهنگ غلط استفاده از تقویت‌کننده‌ها، محصولات کشاورزی را به محصولاتی خطرناک تبدیل کرده است.
کشاورزی ارگانیک چیست؟
کارشناسان، کشاورزی ارگانیک را شیوه‌ای از کشت تعریف کرده‌اند که در هیچ کدام از مراحل کاشت، داشت و برداشت از سموم و کودهای شیمیایی استفاده نمی‌شود.
براساس تعریف «فدراسیون بین‌المللی جنبش کشاورزی ارگانیک»، این روش کشت یا سامانه کشاورزی است که در آن جنبه‌های زیستی، اجتماعی و اقتصادی تولید پایدار غذا، پوشاک، فرآورده‌های چوبی و... بهبود می‌یابد. در این سامانه حاصلخیزی خاک به عنوان کلید تولید موفق درنظر گرفته می‌شود.
«مهدی مهدی‌پور» دبیر انجمن ارگانیک ایران با اشاره به اطلاعات کم مردم در زمینه محصولات ارگانیک گفت: در برخی مواقع شناخت مردم نسبت به محصولات ارگانیک کم است و آنها محصولات برداشت شده از «کشاورزی سالم» را با محصولات ارگانیک اشتباه می‌گیرند که این خود موجب سردرگمی تولیدکننده و مصرف‌کننده می‌شود.
وی در توضیح گفت: محصولات کشاورزی سالم، محصولاتی هستند که در آنها کمتر از سم و مواد شیمیایی استفاده می‌شود درحالی که در شیوه کشت ارگانیک هیچ‌گونه سم یا مواد شیمیایی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
کشاورزی ارگانیک و مشکلات پیش‌رو
کشاورزی ارگانیک یک شیوه نوین کشت است که در صورت رواج می‌تواند سلامت غذایی و زیستی جامعه را تأمین کند. البته رواج این شیوه از کشت مشکلات فراوانی پیش‌رو دارد. در این زمینه، فراز از نوپا بودن این شیوه کشت سخن به میان آورد و مشکلات رواج آن را در جامعه به 2 دسته تقسیم کرد. به نظر وی یکی از مهمترین مشکلات رواج کشاورزی ارگانیک در کشور هزینه- فایده این نوع کشت است. در این شیوه باید ابتدا زمین را به مدت معینی آماده کرد و به حال خود گذاشت. برای کشاورز که تنها منبع درآمدش زمین و برداشت از آن است این شیوه چندان سودده نیست.
در برابر، محصولات ارگانیک به دلیل رواج نیافتن فرهنگ استفاده از آن هنوز در بازار خرید به راحتی یافت نمی‌شود و این خود موجب می‌شود که محصول گران و خارج از توان خرید شمار زیادی از مردم باشد.
این کارشناس کشاورزی با اشاره به رواج سبک زندگی جدید و کاربرد کالاهای به ظاهر زیبا گفت: از آنجا که محصولات ارگانیک به خاطر استفاده نکردن از تقویت‌کننده‌های شیمیایی شکل نه‌چندان زیبایی دارند، این امر موجب شده در سبد کالای برخی قشرهای جامعه جایی نداشته باشند.
فراز یادآور شد: یکی دیگر از دلایل رواج نیافتن محصولات ارگانیک در جامعه آگاه نبودن بیشتر مردم از زیان محصولات غیر ارگانیک است. این موضوع موجب شده تا ظاهر زیبا و فریبنده این محصولات مردم را از فکر کردن به بیماری‌های ناشی از آن بازدارد.
دبیر انجمن ارگانیک ایران شرایط درحال گذار جامعه را عامل رواج نیافتن کشاورزی ارگانیک دانست. مهدی‌پور در این‌باره گفت: امروزه کشور در دوره گذار به کشاورزی ارگانیک قرار دارد که ممکن است این دوره چند سال طول بکشد.
وی درمورد عوامل محدودکننده و کندکننده توسعه کشاورزی ارگانیک در کشور گفت: چون در باغ‌ها و مزارع کشاورزی ما در کشت‌های قبلی از سم و مواد شیمیایی استفاده شده، برای پاکسازی این مواد یک دوره 3 ساله در باغ‌ها و یک دوره 2 ساله در مزارع باید طی شود و این موضوع کمی زمان‌گیر است.
کشاورزی ارگانیک و فرهنگ‌سازی
فراز در پیوند با ایجاد زمینه‌های گسترش مصرف محصولات ارگانیک گفت: از آنجا که ورود هر نوع شیوه جدید کشت در کشور با مشکلات فراوانی روبه‌رو است ما باید گام‌هایی را در مسیر فرهنگ‌سازی رواج محصولات ارگانیک برداریم. البته در این مسیر نهادهای متولی و رسانه‌ها می‌توانند نقش مهمی را برعهده گیرند.
وی با اشاره به گرانی محصولات ارگانیک و نبود تمایل برای خرید آن گفت: در گام نخست ما باید برای رواج فرهنگ استفاده از محصولات ارگانیک تعادل در بازار ایجاد کنیم. برای ایجاد تعادل باید قانون عرضه و تقاضا در بازار ایجاد شود یعنی کشاورزانی که تمایل دارند محصولات خود را ارگانیک کنند حمایت شوند. کالاهای آنها باید به نحوی به بازار عرضه شود که قابل خرید باشد تا دیگر کشاورزان نیز با مشاهده این شرایط به روش کشت ارگانیک روی آورند. به عبارتی، زمینه‌سازی کشت و تولید زیاد محصولات ارگانیک بازار این محصولات را متعادل می‌سازد.
فراز یکی دیگر از مهم‌ترین راهکارها برای رواج فرهنگ کشت ارگانیک در کشور را قطع کامل یارانه‌های سم و کود شمیایی دانست، زیرا در صورت قطع کامل یارانه این نهادهای کشاورزی، کشاورزانی که قدرت خرید آنها کم است بیشتر به کشاورزی ارگانیک روی می‌آوردند.
ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای محصولات ارگانیک، فروش سم و کود شیمیایی به کشاورزان با تأیید نسخه کارشناس، آموزش و آشنایی با مزایای این شیوه از کشت در کنار آگاهی‌بخشی به اقشار مختلف جامعه در زمینه آسیب‌های محصولات غیر ارگانیک از دیگر راهکارهای این کارشناس برای رواج فرهنگ این‌گونه از کشاورزی بود.
مهدی‌پور نیز تولید اندک محصولات ارگانیک در جامعه را یکی از مهم‌ترین مشکلات فرهنگ‌سازی برای رواج این محصولات دانست و گفت: مدتی است تولید محصولات آرایشی و بهداشتی ارگانیک در کشور رواج یافته و تقاضاهایی برای تأسیس رستوران‌های ارگانیک داریم، اما محصولات و تولیدات ارگانیک ما کم هستند.
وی در زمینه فعالیت‌های انجمن ارگانیک ایران برای رواج محصولات کشاورزی گفت: ما برای شناخت محصولات ارگانیک فرهنگ‌سازی کرده‌ایم و حال مصرف‌کننده می‌تواند در فروشگاه‌های خاصی این محصولات را خریداری کند. بیش از 35 فروشگاه در کشور زیر پوشش انجمن ارگانیک تأسیس شده است که این‌گونه محصولات را عرضه می‌کنند. این فروشگاه‌ها موظف هستند از فهرستی که انجمن در اختیارشان قرار می‌دهد، محصولات خود را تأمین کنند.
چند پیشنهاد برای حمایت از محصولات ارگانیک
از دید کارشناسان، پیاده‌سازی راهکارهای ترویج فرهنگ استفاده از محصولات ارگانیک نیازمند عنصر عملگرایی است.حذف کامل یارانه‌های سم و کود شیمیایی و پرداخت این یارانه‌ها به کشتکاران محصولات ارگانیک یکی از مهمترین راه‌کارهایی است که می‌تواند زمینه را برای کشت این نوع محصولات در جامعه فراهم کند.
کشاورزی شغلی فصلی و به عبارتی منبع درآمدی غیرمستمر است. یکی از مشکلات طبقه دهقانی نداشتن درآمد در برخی از فصل‌های سال است که منجر به مشکلات معیشتی آنان می‌شود. دولت اگر یارانه پرداختی به کود و سم را بین کشاورزان ارگانیک تقسیم کند می‌توان انتظار داشت بخشی از مشکلات مالی آنها حل شود.برخی بر این باورند ترویج کشاورزی ارگانیک موجب کاهش محصولات کشاورزی می‌شود که ازنظر اقتصادی مطلوب نیست ولی باید توجه داشت قیمت سلامتی جامعه انسانی و محیط زیست بر منافع اقتصادی اولویت دارد.
به طور کلی رواج کشاورزی ارگانیک در کشور علاوه بر اینکه کارکرد آشکاری برای سالم‌سازی مواد غذایی و دیگر جنبه‌های زندگی دارد، کارکرد پنهان آن نیز صرفه‌جویی در منابع تجدیدناپذیر است. از آنجا که برای تولید کود شیمیایی ما نیاز به مشتقات منابع انرژی به عنوان خوراک پتروشیمی‌ها داریم، می‌توان با کاهش نیاز به کودهای شیمیایی، تولید پتروشیمی‌های کشور را معطوف به دیگر محصولات سودآور کرد.