چشمان ایران در فضا تیزبین‌تر شد پرتاب موفق ماهواره‌های «ظفر»، «پایا» و «کوثر»

سه ماهواره ایرانی «ظفر۲»، «پایا» و «کوثر» با پرتابگر سایوز از پایگاه وستوچنی روسیه به مدار زمین رسیدند؛ گامی مقتدر و ارزشمند که توان فنی و علمی ایران را در عرصه فضائی به نمایش گذاشت و چشمان کشور را برای پایش دقیق‌تر تیزبین‌تر کرد.
روز یکشنبه (7 دی)، ساعت ۱۶:۴۸ به وقت ایران، سه ماهواره ایرانی شامل «ظفر ۲»، «پایا» و نمونه دوم «کوثر» با موفقیت به مدار نزدیک زمین (لئو) پرتاب شدند. ماهواره «ظفر ۲» توسط مهندسان دانشگاه علم و صنعت، «پایا» توسط بخش هوافضای شرکت صنایع الکترونیک ایران و نمونه دوم «کوثر» توسط شرکت دانش‌بنیان امیدفضا ساخته شده‌اند. این سه ماهواره از نوع سنجشی هستند و برای تصویربرداری و ارسال داده‌ها به کار می‌روند.داده‌ها و تصاویر این ماهواره‌ها کاربردهای متنوعی دارند؛ از جمله پایش جنگل‌ها، کشاورزی، تغییرات اقلیمی و مدیریت منابع طبیعی. در حوزه کشاورزی، اطلاعات دقیق وضعیت زمین، رطوبت خاک، سلامت محصولات و پیش‌بینی آب‌وهوا به کشاورزان و مدیران بخش کشاورزی کمک می‌کند تا مصرف آب، کود و سموم را بهینه کنند، خسارت‌های ناشی از خشکسالی یا آفات را پیش‌بینی کنند و قیمت‌گذاری محصولات را با دقت و پایداری بیشتری انجام دهند. این اقدامات در نهایت منجر به کاهش نوسان قیمت‌ها و افزایش بهره‌وری و سودآوری می‌شود.این سه ماهواره از پایگاه «وستوچنی» روسیه با استفاده از پرتابگر «سایوز» به فضا ارسال شدند. گفتنی است که لوگوی سازمان فضائی ایران و شرکت امید فضا بر روی بدنه ماهواره‌بر سایوز روسی نصب شده است.
آینده روشن صنعت فضا
همچنین مراسم پخش زنده پرتاب همزمان سه ماهواره ایرانی به فضا، هفتم دی‌ماه، با حضور حسن سالاریه رئیس سازمان فضائی ایران، ستار‌هاشمی وزیر ارتباطات و جمعی از معاونان این وزارتخانه، دکتر غیاثوند رئیس گروه فضائی صاایران، حجت‌الاسلام رستمی رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها و محمودرضا آقامیری رئیس دانشگاه شهید بهشتی در محل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز شد. این مأموریت در چارچوب برنامه توسعه کاربردهای فضائی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و با هدف تقویت خدمات سنجش از دور و توسعه کاربردهای داده‌محور اجرا شد.
در حاشیه این مراسم، از پوستر رویداد آموزشی طراحی و ساخت ماهواره‌های مکعبی توسط نوجوانان نیز با حضور دکتر علامتی مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و همراهی رئیس سازمان فضائی کشور رونمایی شد.
سالاریه در سخنان خود با اشاره به گسترش برنامه‌های فضائی کشور گفت: انعقاد قرارداد با شرکت‌ها و مجموعه‌های مختلف و به ثمر رسیدن ماهواره‌های طراحی و ساخته‌شده، نشان‌دهنده توسعه و افزایش سرعت رشد صنعت فضائی ایران است.
وی افزود: ورود بازیگران جدید، به‌ویژه بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان، نویدبخش آینده‌ای روشن برای صنعت فضائی کشور است. این روند علاوه‌بر توسعه فناوری، زمینه‌ساز اقتصادی شدن صنعت فضاست؛ موضوعی که به‌طور جدی در دولت دنبال می‌شود.
رئیس سازمان فضائی ایران با بیان اینکه محصولات و گزارش‌های مبتنی بر تصاویر ماهواره‌ای می‌توانند ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد کنند، تصریح کرد: از چند منظر می‌توان برای صنعت فضائی کشور ارزش اقتصادی تعریف کرد که این موضوع نقش مهمی در پایداری و رشد این حوزه دارد.
جایگاه ویژه ایران در میان قدرت‌های فضائی
سالاریه با اشاره به جایگاه ایران در صنعت فضائی جهان اظهار کرد: جمهوری اسلامی ایران جزو ۱۰ تا ۱۱ کشور برتر دنیاست که توان طراحی و ساخت ماهواره، ماهواره‌بر و زیرساخت‌های پرتاب، دریافت داده و پردازش تصاویر را به‌طور همزمان در اختیار دارد. وی ادامه داد: آنچه برای ما ضروری است، افزایش تعداد ماهواره‌ها، ارتقای دقت و کیفیت آن‌ها و توسعه کلاس‌های مختلف از جمله مخابراتی، سنجشی، راداری و تصویربرداری است.
وی تأکید کرد: صنعت فضا در دنیا کاملاً رقابتی است و کشورهایی که وارد این حوزه شده‌اند، در حال افزایش بهره‌برداری خود از فضا هستند. ما نیز باید با تکیه بر فناوری‌های بومی و نیروی انسانی داخلی، مسیر توسعه را با شتاب بالا ادامه دهیم.
رئیس سازمان فضائی ایران با تأکید بر اهمیت «ترویج» در کنار توسعه علمی گفت: اگر نتوانیم با زبان ساده با اقشار مختلف جامعه ارتباط برقرار کنیم، تلاش‌های انجام‌شده ممکن است به نتیجه مطلوب نرسد. هدف ما این است که پیشرفت‌ها و دستاوردهای فضائی در میان مردم جایگاه پیدا کند و مطالبه‌گری عمومی نسبت به این صنعت شکل بگیرد.
وی با مروری بر تاریخچه صنعت فضائی جهان یادآور شد: از دهه ۶۰ میلادی و دوران جنگ سرد، رقابت بلوک شرق و غرب در صنعت فضائی آغاز شد. این صنعت از ابتدا پرهزینه، اقتدارآفرین و راهبردی بوده و بدون همراهی جامعه و نخبگان، توسعه آن امکان‌پذیر نیست.
سالاریه با اشاره به دشواری‌های فعالیت در این حوزه گفت: ماهواره‌هایی که امروز مشاهده می‌کنیم، حاصل شبانه‌روز تلاش و فداکاری متخصصان داخلی است. در صنعت فضائی، مفهومی به نام شکست وجود ندارد؛ هر مأموریت یک آزمون و تجربه برای دستیابی به موفقیت‌های بزرگ‌تر است.
وی در تشریح پیچیدگی‌های فنی ساخت ماهواره توضیح داد: فرآیند ساخت ماهواره شامل هزاران قطعه است که باید در سخت‌ترین شرایط، از ارتعاشات شدید هنگام پرتاب تا تشعشعات پرانرژی و اختلاف دما در مدار، به‌صورت هماهنگ عمل کنند. به همین دلیل، انواع شبیه‌سازی‌ها و آزمون‌های پیچیده بر اساس استانداردهای بین‌المللی انجام می‌شود تا شرایط واقعی فضا بازسازی شود.
سالاریه افزود: هر لحظه‌ای که ماهواره در مدار زمین قرار دارد، حجم قابل‌توجهی از داده‌های فنی جمع‌آوری می‌شود که این اطلاعات در طراحی و ساخت ماهواره‌های آینده مورد استفاده قرار می‌گیرد. همین چرخه یادگیری مستمر موجب بلوغ و پیشرفت صنعت فضائی کشور شده است.
وی با قدردانی از تلاش متخصصان داخلی اظهار کرد: امروز با تکیه بر دانش بومی، توان طراحی و ساخت ماهواره، ماهواره‌بر و قرار دادن ماهواره در مدار را داریم. این موفقیت‌ها با حمایت دستگاه‌های دولتی و به‌ویژه وزارت ارتباطات محقق شده است.
رئیس سازمان فضائی ایران در پایان ابراز امیدواری کرد: با تداوم این مسیر، شاهد موفقیت‌های بزرگ‌تر و افتخارآفرینی‌های بیشتر در حوزه فضائی کشور خواهیم بود.
چرا ایران امروز ماهواره‌ها را
 با پرتابگر روسی به فضا می‌فرستد؟
هفتم دی‌ماه، صنعت فضائی ایران شاهد ثبت برگ زرین دیگری در کارنامه افتخارات خود بود. در یک همکاری مشترک و راهبردی با کشور روسیه، سه ماهواره بومی «کوثر»، «ظفر-۲» و «پایا» با بهره‌گیری از ماهواره‌بر قدرتمند و خوش‌نام «سایوز»، از پایگاه فضائی وستوچنی به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین پرتاب شد. این پرتاب که نتیجه هم‌افزایی توانمندی‌های بخش خصوصی، نهادهای دانشگاهی و صنایع دفاعی کشور است، بلوغ فنی و تنوع گسترده در چرخه تولید ماهواره‌های سنجشی ایران را به‌خوبی به تصویر می‌کشد.
تنوع تولید و تخصص در مأموریت‌ها
در این عملیات، ماهواره «کوثر» که محصول همت شرکت دانش‌بنیان «امید فضا» است، در کنار ماهواره «ظفر-۲»، ساخته متخصصان نخبه دانشگاه علم و صنعت ایران، و ماهواره «پایا»، تولیدشده در صنایع الکترونیک ایران (صاایران)، راهی فضا می‌شوند. همه این ماهواره‌ها در رده ماهواره‌های سنجشی قرار می‌گیرند و از قابلیت پیشرفته تصویربرداری در طیف‌های رنگی برخوردارند.
از منظر دقت فنی، ماهواره ظفر-۲ با دقت تصویربرداری ۱۵ متر طراحی شده است. ماهواره پایا نیز قادر به ارائه تصاویر سیاه‌وسفید با دقت ۵ متر و تصاویر رنگی با دقت ۱۰ متر است؛ ضمن اینکه با تکیه بر پردازش‌های ثانویه، پتانسیل ارتقای دقت تصاویر رنگی آن به ۵ متر نیز وجود دارد. نمونه ارتقایافته ماهواره کوثر نیز در این ماموریت به قابلیت تصویربرداری با تفکیک مکانی ۴ متر مجهز شده است؛ جهشی قابل توجه در کیفیت داده‌های دریافتی که سطح توان عملیاتی ایران در حوزه سنجش از دور را به مراتب ارتقا می‌دهد.
ضرورت‌های فنی 
و استانداردهای بین‌المللی در پرتاب
رسیدن به این قابلیت‌های عملیاتی، مستلزم تزریق دقیق ماهواره در مدار تعیین‌شده است. همین ملاحظه فنی است که باعث می‌شود گاهی برای پرتاب ماهواره‌های حساس از ظرفیت‌های بین‌المللی استفاده شود؛ رویه‌ای که رایج و کاملاً شناخته‌شده و رایج است. هر ماهواره باید در مدار مشخص و تحت شرایط دقیقی تزریق شود تا به بالاترین سطح از مأموریت تعیین‌شده خود برسد.
هر ماهواره را نمی‌توان در هر مداری قرار داد و هر پرتابگری هم الزماً توانایی رسیدن به همه مدارها را ندارد. حتی در شرایطی که یک کشور پرتابگرهای قابل‌اتکایی در اختیار داشته باشد، ممکن است دستیابی به مدار هدف یا پنجره پرتاب موردنظر برای آن پرتابگر فراهم نباشد. منظور از پنجره پرتاب، بازه زمانی و موقعیت مکانی دقیقی است که ماهواره باید در آن لحظه در مدار تعیین‌شده تزریق شود تا مأموریتش دقیق انجام شود. این پنجره توسط طراحان و ماهواره‌سازان بر اساس مأموریت، مدار و شرایط مداری محاسبه می‌شود. این رویه محدود به ایران نیست؛ بسیاری از کشورهای صاحب فناوری فضائی نیز برای برخی مأموریت‌ها از پرتابگرهای خارجی بهره می‌برند، صرفاً به این دلیل که پرتابگر داخلی آن‌ها در آن زمان یا برای آن مدار خاص توان پاسخگویی ندارد و یا حتی گاهی از نظر اقتصادی نیز پرتاب ماهواره با ماهواره‌بر داخلی صرفه ندارد و در چنین مواردی استفاده از یک ماهواره‌بر دیگر که همزمان محموله‌های دیگر را حمل می‌کند، گزینه بهتری است.
جایگاه پرتابگر سایوز
 و الگوهای جهانی همکاری
پرتابگر سایوز یکی از قابل‌اعتمادترین راکت‌های فضائی جهان است و تاکنون بیش از ۱۷۰۰ پرتاب موفق با آن انجام شده است. به دلیل قابلیت اطمینان بالا، سایوز گزینه‌ای مطمئن برای حمل ماهواره‌های حساس به شمار می‌رود و توانایی پرتاب به مدارهای مختلف از جمله مدار نزدیک زمین یا لئو را دارد. همچنین به دلیل فناوری بومی‌شده و زیرساخت‌های گسترده در روسیه، هزینه پرتاب با سایوز نسبتاً پایین است و امکان پرتاب از پایگاه‌های متنوعی مانند وستوچنی در روسیه، بایکانور در قزاقستان و... فراهم است. کشورهای برزیل، آمریکا، هند، چین، ژاپن و کره‌جنوبی نیز تاکنون در قالب همکاری‌های دوجانبه یا با آژانس فضائی اروپا از ظرفیت‌های پرتابگر سایوز بهره برده‌اند.
چشم‌انداز آینده
 و الگوی ترکیبی توسعه فضائی
جمهوری اسلامی ایران اکنون در مسیر تثبیت تدریجی فناوری ماهواره و پرتابگرهای بومی قرار دارد. در حالی که بخش بزرگی از پرتابگرهای داخلی به مرحله تثبیت نزدیک شده و زیرساخت‌های زمینی در پایگاه‌های سلماس، چناران و چابهار در حال بهبود و توسعه است، استفاده از توان بین‌المللی همچنان یک ضرورت حرفه‌ای تلقی می‌شود.امروزه کارآمدترین مدل برای دستیابی به تعداد پرتاب‌های بالا در کوتاه‌ترین زمان و تشکیل منظومه‌های ماهواره‌ای، بهره‌گیری از الگوی ترکیبی است. در این مدل، بخشی از نیازها از طریق توانمندی‌ها و پرتاب‌های داخلی و بخشی دیگر از طریق همکاری‌های بین‌المللی تأمین می‌شود؛ چرا که هیچ پرتابگری به تنهائی قادر به پوشش تمامی مأموریت‌های متنوع در بازه‌های زمانی محدود نیست. 
به گزارش فارس، پرتاب موفق روز گذشته، گواهی بر حرکت هوشمندانه ایران در مسیر تکمیل زنجیره ارزش فضائی با استفاده از تمامی ظرفیت‌های 
موجود است.